چند سالی است که مسأله پایایی و دوام بتن در محیط های مختلف و به ویژه خورنده برای بتن و بتن مسلح مورد توجه خاص قرار گرفته است. مشاهده خرابی هایی با عوامل فیزیکی و شیمیایی در بتن ها در اکثر نقاط جهان و با شدتی بیشتر در کشور های در حال توسعه، افکار را به سمت طرح بتن هایی با ویژگی خاص و با دوام لازم سوق داده است.
در این راستا در پاره ای از کشورها مشخصات و دستورالعمل ها و استانداردهایی نیز برای طرح بتن با عملکرد بالا تهیه شده و طراحان و مجریان در بعضی از این کشورهای پیشرفته ملزم به رعایت این دستورالعملها گشته اند.
افزودنی های خاص در شرایط ویژه :
برای ساخت بتن های ویژه در شرایط خاص نیاز به استفاده از افزودنی های مختلفی می باشد. پس از پیدایش مواد افزودنی حباب هواساز در سالهای ۱۹۴۰ کاربرد این ماده در هوای سرد و در مناطقی که دمای هوا متناوباً به زیر صفر رفته و آب بتن یخ می زند، رونق بسیار یافت. این ماده امروز یکی از پر مصرف ترین افزودنی ها در مناطق سرد نظیر شمال آمریکا و کانادا و بعضی کشورهای اروپایی است.
ساخت افزودنی های فوق روان کننده که ابتدا نوع نفتالین فرمالدئید آن در سالهای ۱۹۶۰ در ژاپن و سپس نوع ملامین آن بعداً در آلمان به بازار آمد شاید نقطه عطفی بود که در صنعت افزودنی ها در بتن پیش آمد. ابتدا این مواد برای کاستن آب و به دست آوردن کارایی ثابت به کار گرفته شد و چند سال بعد با پیدایش بتن های با مقاومت زیاد نقش این افزودنی اهمیت بیشتری یافت.
بتن های با کارآیی بسیار زیاد که چند سالی است از پیدایش آن در جهان و برای اولین بار در ژاپن نمی گذرد، تحول جدیدی در صنعت ساخت و ساز بتنی ایجاد کرده است. این بتن که نیاز به لرزاندن نداشته و خود به خود متراکم می گردد، مشکل لرزاندن در قالب های با آرماتور انبوه و محلهای مشکل برای ایجاد تراکم را حل نموده است. این بتن علیرغم کارایی بسیار زیاد خطر جدایی سنگدانه ها و خمیر بتن را نداشته و ضمن ثابت بودن کارایی و اسلامپ تامدتی طولانی می تواند بتنی با مقاومت زیاد و دوام و پایاپی مناسب ایجاد کند.
طرح اختلاط این بتن باید نسبت های خاصی را رعایت نمود. به عنوان مثال شن حدود ۵۰ درصد حجم مواد جامد بتن را تشکیل داده و ماسه حدود ۴۰ درصد حجم ملات انتخاب می شود. نسبت آب به مواد ریزدانه و پودری بر اساس خواص مواد ریز بین ۹/۰ تا ۱ می باشد. با روش آزمون و خطا نسبت دقیق آب به سیمان و مقدار ماده فوق روان کننده مخصوص برای مصالح مختلف تعیین می گردد. از این بتن با استفاده از افزودنی دیگری که گرانروی بتن را می افزاید در زیر آب استفاده شده است.
بتن (به فرانسوی: Béton)، از ریشه لاتین (به لاتین: Bitume) در مفهوم وسیع به هر ماده یا ترکیبی که از یک ماده چسبنده با خاصیت سیمانی شدن تشکیل شده باشد گفته میشود. بتن ممکن است از انواع مختلف سیمان ونیز پوزولانها، سرباره کورهها، مواد مضاف، گوگرد، مواد افزودنی، پلیمرها، الیاف و غیره تهیه شود. همچنین در نحوه ساخت آن ممکن است حرارت، بخار آب، اتوکلاو، خلأ، فشارهای هیدرولیکی و متراکم کنندههای مختلف استفاده شود. با توجه به گسترش و پیشرفت علم و پیدایش تکنولوژیهای فراوان در قرن اخیر، شناخت بتن و خواص آن نیز توسعه قابل ملاحظهای داشته است، به نحوی که امروزه شاهد کاربرد انواع مختلف بتن با مصالح مختلف هستیم که هر یک خواص و کاربری مخصوص به خود را داراست. در حال حاضر انواع مختلفی از سیمانها که شامل پوزولانها، سولفورها، پلیمرها، الیافهای مختلف و افزودنیهای متفاوتی هستند، تولید میشوند.
بتن از پر کاربردترین مصالح ساختمانی است. ویژگی اصلی بتن ارزان بودن و در دسترس بودن مواد اولیه آن است. همچنین میتوان خاطر نشان کرد که تولید انواع بتن با استفاده از حرارت، بخار، اتوکلاو، تخلیه هوا، فشار هیدرولیکی ویبره و قالب انجام میگیرد. بتن به طور کلی محصولی است که از مخلوط آب با سیمان آبی و سنگدانههای مختلف در اثر واکنش آب با سیمان در شرایط محیطی خاصی به حاصل میشود و دارای ویژگیهای خاص است. بتن اینک با گذشت بیش از ۱۷۰ سال از پیدایش سیمان پرتلند به صورت کنونی توسط یک بنّای لیدزی، دستخوش تحولات و پیشرفتهای شگرفی شده است. در دسترس بودن مصالح آن، دوام نسبتاً زیاد و نیاز به ساخت و سازهای فراوان سازههای بتنی چون ساختمانها، سازهها، سدها، پلها، تونلها و راهها، این ماده را بسیار پر مصرف نموده است. اینک حدود سه تا چهار دهه است که کاربرد این ماده در شرایط خاص مورد استقبال کاربران آن قرار گرفته است. امروزه با پیشرفت علم و تکنولوژی مشخص شده است که صرف توجه به مقاوت به عنوان یک معیار برای طرح بتن برای محیطهای مختلف و کاربردهای مختلف نمیتواند جوابگوی مشکلاتی باشد که در درازمدت در سازههای بتنی ایجاد میگردد. چند سالی است که مسئله دوام بتن در محیطهای مختلف مورد توجه قرار گرفته است. مشاهده خرابیهایی با عوامل فیزیکی و شیمیایی در بتنها در اکثر نقاط جهان و با شدتی بیشتر در کشورهای در حال توسعه، افکار و اذهان را به سمت طرح بتنهایی با ویژگی خاص و با دوام لازم سوق داده است. در این راستا در پارهای از کشورها دستورالعملها و استانداردهایی نیز برای طرح بتن با عملکرد بالا تهیه شده و طراحان و مجریان در بعضی از این کشورهای پیشرفته ملزم به رعایت این دستورالعملها گشتهاند.
مواد تشکیل دهنده
سنگدانهها در بتن تقریباً سه چهارم حجم آنرا تشکیل میدهند و ملات سیمان و آب یک چهارم برمبنای حجم، سنگدانههای مورد استفاده در بتن را به سه دسته تقسیم میکنند.
سیمان (Cement)[
سیمان پرتلند از مخلوط و آسیاب کردن سنگ آهک و خاک رس به نسبت ۳به۱، و پختن گرد همگن و یکنواخت زیر دمای ۱۰۰۰درجه، تا CO2 از سنگ آهک و آب شیمیایی از خاک رس جدا شوند. در گرمای زیر ۱۲۰۰ درجه سانتی گراد آهک با سیلیس و رس ترکیب میشود. در گرمای بالای ۱۲۰۰درجه، رویه دانههای گرد داغ شده و ضمن عرق کردن به هم میچسبند و به صورت کلوخهای کلینکر درمی آیند. از سرد کردن کلوخها و سپس آسیاب کردن آنها با کمی سنگ گچ، سیمان تولید میشود.
آب (Water)[
کیفیت آب در بتن از آن جهت حائز اهمیت است که ناخالصیهای موجود در آن ممکن است در گیرش سیمان اثر گذاشته و اختلالاتی به وجود آورند. همچنین آب نامناسب ممکن است روی مقاومت بتناثر نامطلوب گذاشته و سبب بروز لکههایی در سطح بتن و حتی زنگ زدن آرماتور بشود.[۲] در اکثر اختلاطها آب مناسب برای بتن آبی است که برای نوشیدن مناسب باشد.[۲] مواد جامد چنین آبی به ندرت بیش از ۲۰۰۰ قسمت در میلیون ppm خواهد بود به طور معمول کمتر از ۱۰۰۰ ppm میباشد. این مقدار به ازای نسبت آب به سیمان ۰٫۵ معادل ۰٫۰۵ وزن سیمان میباشد. معیار قابل آشامیدنبودن آب برای اختلاط مطلق نیست و ممکن است یک آب آشامیدنی به جهت داشتن درصد بالایی از یونهای سدیم و پتاسیم که خطر واکنش قلیایی دانههای سنگی را به همراه دارد، برای بتن سازی مناسب نباشد. به عنوان یک قاعده کلی هر آبی که PH (درجه اسیدیته) آن بین ۶ الی ۸ بوده و طعم شوری نداشته باشد میتواند برای بتن مصرف شود. رنگ تیره و بو لزوماً وجود مواد مضر در آب را به اثبات نمیرساند
مقدار آب مصرفی
مقدار آب مصرفی در داخل بتن بسیار با اهمیت است. به منظور تکمیل فرایند واکنش سیمان با آب مقدار مشخصی آب مورد نیاز است. در صورتی که این مقدار کمتر از آن حد باشد قسمتی از سیمان برای واکنش آب کافی دریافت نمیکند و واکنش نداده باقی میماند. در صورتی که بیش از مقدار مورد نیاز آب به مخلوط بتن اضافه شود پس از تکمیل واکنش، مقداری آب به صورت آزاد در داخل بتن باقی میماند که پس از سخت شدن بتن باعث پوکی آن و نتیجتاً کاهش مقاومت خواهد شد. به همین دلیل دقت در مصرف نکردن آب زیاد در داخل بتن به منظور حصول مقاومت بالا ضروری است.
مقدار آب لازم برای تکمیل واکنش به صورت پارامتر نسبت آب به سیمان تعریف میشود. این نسبت برای سیمان پرتلند معمولی حدود ۲۵ درصد است. با این مقدار آب بتن فاقد کارایی لازم خواهد بود و معمولاً نسبت آب به سیمان مورد استفاده در کارگاههای ساختمانی بیش از این مقدار است. در تعیین نسبت اختلاط بتن پارامتری لحاظ میشود که مقدار رطوبت سنگدانهها را نیز قبل از افزودن آب به بتن لحاظ میکند که در تعیین مقدار آب مورد نیاز حائز اهمیت است. این رطوبت اضافی (یا کمبود رطوبت) مقدار رطوبت مازاد (کمبود رطوبت) سنگدانهها از حالت اشباع با سطح خشک SSD یا(Saturated Surface Dry)است.
عمل آوری
با ادامه یافتن Hydration مقاومت بتن افزایش مییابد و این واکنش عامل افزایش مقاومت بتن یا همان گیرش سیمان است. برای عمل آوری یا ادامه یافتن فرایند Hydration باید رطوبت نسبی حداقل ۸۰ درصد باشد. در صورتی که رطوبت کمتر از این مقدار شود عمل آوری متوقف شده و درصورتی رطوبت تسبی به بالای ۸۰ درصد بازگردد فرایند هیدراسیون یا Hydration دوباره شروع خواهد شد. به دلیل تبخیر قسمتی از آب مورد نیاز قبل از تکمیل واکنش بین آب و سیمان (که چندین روز طول میکشد) قسمتی از سیمان موجود در مخلوط بتن واکنش نداده باقی میماند. پس از بتن ریزی باید بلافاصله توجه لازم به فرایند عمل آوری معطوف گردد. عمل آوری عبارت است از حفظ رطوبت بتن تا زمانی که واکنش بین سیمان و آب تکمیل شود. این عمل میتواند به وسیله عایقکاری موقت، پاشش آب یا تولید بخار صورت گیرد. از دیدگاه عملی، حفظ رطوبت بتن برای ۷ روز توصیه میشود. در شرایطی که این کار ممکن نباشد حداقل زمان عمل آوری بتن نباید کمتر از ۲ روز باشد.
سنگدانهها (Aggregates)[
سنگدانهها در بتن تقریباً سه چهارم حجم آنرا تشکیل میدهند از اینرو کیفیت آنها از اهمیت خاصی برخوردار است. در حقیقت خواص فیزیکی، حرارتی و پارهای از اوقات شیمیایی آنها در عملکرد بتن تأثیر میگذارد. دانههای سنگی طبیعی معمولاً بوسیله هوازدگی و فرسایش و یا به طور مصنوعی باخرد کردن سنگهای مادر تشکیل میشوند.[۴] البته این مطلب نباید درمورد سنگدانهها فراموش شود. سطح سنگدانههای اگر آغشته به گل و لای باشد باید سطح آن تمیز شود حتی الامکان باید شسته شود در صورت لزوم.
اندازه دانههای سنگی
بتن عموماً از سنگدانههایی به اندازههای مختلف که حداکثر قطر آن بین ۱۰ میلیمتر و۵۰ میلیمتر میباشد ساخته میشود. به طور متوسط از سنگدانههایی با قطر ۲۰ میلیمتر استفاده میشود توزیع اندازه ذرات به نام «دانه بندی سنگدانه» مرسوم است. به طور کلی دانههای با قطر بیشتر از چهار یا پنج میلیمتر به نام شن و کوچکتر از آن به نام ماسه نامگذاری شدهاند که این حد فاصل توسط الک ۴٫۷۵ میلیمتری یا نمره چهار مشخص میگردد. حد پایین ماسه عموماً ۰٫۰۷ میلیمتر یا کمی کمتر میباشد. مواد با قطر بین ۰٫۰۶ میلیمتر و ۰٫۰۲ میلیمتر به نام لای(سیلت)و مواد ریزتر رسنامگذاری شدهاند. گل ماده نرمی است که شامل مقادیر نسبتاً مساوی ماسه و لای و رس میباشد.
کانیهای مهم
کانیهای مهم و متداول سنگدانهها در زمینه استفاده در بتن عبارتند از: کانیهای سیلیسی (کوارتز، اوپال، کلسه دون، تریمیت، کریستوبالیت) فلدسپاتها، کانیهای میکا، کانیهای کربناتی، کانیهای سولفاتی، کانیهای سولفور آهن، کانیهای فرومنیزیم، کانیهای اکسیدآهن، زئولیتها و کانیهای رس.
طبقهبندی براساس شکل ظاهری
در استاندارد ASTM سنگها از لحاظ شکل ظاهری به پنج گروه تقسیم شدهاند:کاملاً گرد گوشه، گرد گوشه، نسبتاً گرد گوشه، نسبتاً تیز گوشه و تیز گوشه.
در استاندارد BS این نامگذاری به صورت:گرد گوشه، بی شکل-بی نظم، پولکی، تیز گوشه، طویل، پولکی طویل میباشد.
افزودنیها آرتاپ
ماده افزودنی بتن آرتاپ یا (Admixtures) مادهای است به غیر از سیمان پرتلند، سنگدانه، و آب، که به صورت گرد یا مایع، به عنوان یکی از مواد تشکیل دهنده بتن و برای اصلاح خواص بتن، کمی قبل از اختلاط یا در حین اختلاط به آن افزوده میشود.[۱۰] مواد افزودنی به دو گروه مواد افزودنیهای شیمیایی و مواد افزودنیهای معدنی تقسیم میشوند.
انواع معمول مواد افزودنی بتن به شرح زیر است.
کاربرد دیرگیرکننده در مواد افزودنی بتن: کار مواد افزودنی دیرگیرکننده بتن به تأخیر انداختن گیرش بتن است. مواد افزودنی دیرگیرکننده بتن در بتن ریزیهای حجیم استفاده میشود. مواد افزودنی دیرگیرکننده بتن برای جلوگیری از ترکهای ناشی از گیرش در بتنریزی های پشت سر هم مناسب میباشد. مواد افزودنی دیرگیرکننده بتن برای حمل بتن در فاصلههای زیاد استفاده میشود.
از جمله از مواد افزودنی بتن میتوان از ژل میکرو سیلیس میکروسیلیکا ژل سیلیکافیوم نام برد همچنین گروت انواع روانکنندهها فایبر نیز از انواع افزودنی بتن میباشند.
معمولاً به جای استفاده از یک سیمان بخصوص، این امکان وجود دارد که بعضی از خواص سیمانهای معمولی مورد استفاده را به وسیله ترکیب کردن آن با یک افزودنی تغییر داد. قابل توجه اینکه نباید عبارات "مواد ترکیبی" و "مواد افزودنی" با معانی مترادف به کار روند، زیرا مواد ترکیبی موادی هستند که در مرحله تولید به سیمان اضافه میشوند در حالی که مواد افزودنی در مرحله مخلوط کردن به بتن اضافه میشوند. افزودنیهای شیمیایی اساساً عبارتند از:تقلیل دهندههای آب، کندگیر کنندهها و تسریع کنندههای گیرش که در آیین نامه ASTM به ترتیب تحت عنوانهای تیپهای C،B،Aطبقهبندی شدهاند. دستهبندی افزودنیها در استاندارد BS نیز مشابه میباشد. در ضمن افزودنیهای دیگری نیز وجود دارند که هدف اصلی از کاربرد آنها محافظت بتن از اثرات زیان آور یخ زدگی و ذوب یخ است
بتن (به فرانسوی: Béton)، از ریشه لاتین (به لاتین: Bitume) در مفهوم وسیع به هر ماده یا ترکیبی که از یک ماده چسبنده با خاصیت سیمانی شدن تشکیل شده باشد گفته میشود. بتن ممکن است از انواع مختلف سیمان ونیز پوزولانها، سرباره کورهها، مواد مضاف، گوگرد، مواد افزودنی، پلیمرها، الیاف و غیره تهیه شود. همچنین در نحوه ساخت آن ممکن است حرارت، بخار آب، اتوکلاو، خلأ، فشارهای هیدرولیکی و متراکم کنندههای مختلف استفاده شود.[۱] با توجه به گسترش و پیشرفت علم و پیدایش تکنولوژیهای فراوان در قرن اخیر، شناخت بتن و خواص آن نیز توسعه قابل ملاحظهای داشته است، به نحوی که امروزه شاهد کاربر
دست یابی سفالگران چینی به تکنولوژی ساخت کوره هایی با دمای 1200 درجه سانتی گراد سبب شد تا ظروف پخته شده در این دما تخلخل بسیار کمی داشته باشند. در حدود سال 600 میلادی، سفالگران چینی ترکیب خاک چینی ((petuntse را کشف کردند که در هنگام پخت با کائولن واکنش داده و ماده ای شیشه ای ایجاد می کرد. مارکوپولو در سال 1292 نام این سرامیک را alla porcella نهاد و امروزه این سرامیک ها با نام پرسلان شناخته می شوند. تلاش اروپایی ها برای ساخت بدنه هایی مشابه با این سرامیک ها سرانجام در سال 1710 در آلمان به نتیجه رسید و اولین خط تولید انبوه پرسلان در سال 1800 در انگلستان راه اندازی شد. تغییرات مهم در صنعت سرامیک در سال 1800 اتفاق افتاد و منجر به تولید مواد جدیدی گردید که خواصی متفاوت با سرامیک های سنتی داشتند.
سفال، سنگینه، پرسلان، آجر، شیشه و سیمان همگی سرامیک های سنتی هستند که امروزه نیز تقریبا در تمام عرصه های زندگی مورد استفاده قرار می گیرند. آن ها هنوز از مواد طبیعی استخراج شده از زمین تشکیل می شوند. اما تغییرات مهمی در دهه 1800 رخ داد که منجر به ظهور سرامیک های جدید ساخته از مواد تخلیص شده و حتی مصنوعی شد که دارای خواصی بودند که سرامیک های سنتی فاقد آن بودند. این سرامیک های جدید که به آن ها سرامیک های مدرن، ظریف یا پیشرفته می گویند راه را برای تمدن جدید هموار ساختند. تاریخ سرامیک های نوین تا حدی شبیه یک معما است که باید قطعات گوناگون آن را یافت تا بتوان تصویر کلی آن را مشخص کرد. کشف الکتریسیته، پیشرفت های اولیه در شیمی و اختراع خودرو همگی به حل این معمای سرامیکی کمک می کنند. حتی تلاش های مردم قدیم برای جادوی ساخت سنگ های قیمتی مانند یاقوت و الماس نقش مهمی در توسعه سرامیک های نوین بازی می کند.
توسعه سرامیک ها تاثیر بسیار زیادی بر تمدن گذاشته است. فقط در یک قرن گذشته، دانش ما نسبت به سرامیک ها به حد انفجار رسیده است. اینک ما برخی از رفتار سرامیک ها که قرن ها ذهن انسان را به خود مشغول کرده بود، شناخته ایم. حال می توانیم سرامیک ها را طراحی و مهندسی و با مواد دیگر مخلوط کنیم تا تقریبا هر مشکلی را برطرف کنیم. برای داشتن بسیاری از محصولات فوق العاده مانند رادیو، تلویزیون، الیاف شیشه ای، لیزر، فراصوت، اسباب مایکروویو و مخابرات، هواپیمای جت، رایانه خانگی و تلفن همراه مرهون سرامیک های نوین هستیم.
به علت گستردگی ترکیبات سرامیکی دسته بندی های متفاوتی برای آن ها صورت گرفته است.
از نقطه نظر تاریخی می توان سرامیک ها را به دو دسته سنتی و مدرن تقسیم بندی نمود:
- سرامیک های سنتی عمدتا سرامیک های سیلیکیاتی هستند که از جمله آن ها می توان به محصولات رسی،سیمان و شیشه های سیلیکاتی اشاره نمود.
- سرامیک های مدرن دارای خواص حرارتی، مکانیکی و شیمیایی ویژه ای هستند. سرامیک های اکسیدی بسیار خالص مانند آلومینا و زیرکونیا، سوخت های هسته ای بر پایه اکسید اورانیم، کاربید ها و نیتریدهای سرامیکی و شیشه سرامیک ها در دسته سرامیک های مدرن جای می گیرند.
سرامیک های مدرن بر اساس ترکیب شیمیایی به دو دسته سرامیک های اکسیدی و غیر اکسیدی تقسیم بندی می شوند.
از میان سرامیک های اکسیدی می توان از آلومینا (Al2O3)، زیرکونیا (ZrO2)، توریا (ThO2)، برلیا (BeO)،منیزیا (MgO) نام برد.
از میان سرامیک های غیر اکسیدی می توان به نیترید سیلیسیوم (Si3N4)، نیترید بور (BN)، کاربید سیلیسیم (SiC) و کاربید تنگستن (WC) اشاره کرد.
به علت وجود ترکیب های زیاد بین اتم های فلزی و غیر فلزی که اجزای سرامیکی را تشکیل می دهند، امکان وجود سرامیک های گوناگون وجود دارد. افزون بر این، برای هر ترکیبی از اتم ها، امکان ایجاد آرایش های ساختاری متعدد وجود دارد. سرامیک ها می توانند چند عنصری و چند فازی باشند و از طرفی معمولا دارای اتم های مختلفی هستند که به صورت ناخالصی وارد ساختار آن ها شده اند. از این رو امکان ایجاد مواد جدید، نامحدود خواد بود. با وجود این، در عمل، ساخت حتی یک سرامیک ساده وقت و منابع زیادی را می گیرد. بنابراین، فقط برخی از مواد برای توسعه مد نظر قرار گرفته می شوند. تعیین اینکه کدام ماده منتخب، منابع قابل دسترس دارد یا از نظر اقتصادی قیمت مناسب دارد را دوباره باید بررسی کرد.
از بین تمامی کشورهای صنعتی، ژاپن دور اندیش ترین کشور بوده و در این راه همت زیادی داشته و برای توسعه سرامیک های جدید برنامه ریزی کرده است. شکل روبرو نموداری است که کاربردهای مختلف سرامیک ها را نشان می دهد و توسط ژاپنی ها تهیه شده است. ژاپنی ها سیاست خود را به خرید فناوری و اسناد انحصاری از تمام کسانی که ایده های نوین دارند، معطوف کردند و اعتقاد دارند که طرح ویژه شان، جهان کاربردهای سرامیک پیشرفته را، هدایت خواهد کرد. سپس روی تکمیل مواد و فرآیندها، جت کاربردهای ویژه تمرکز خواهد کرد.
این شکل کاربردها، خواص و عملکرد سرامیک ها را شرح می دهد. ژاپن در مورد سرامیک های عملگر، بزرگترین صنایع را به طور موفقیت آمیزی بعد از جنگ جهانی دوم توسعه داده است. برای مثال، در عرصه انرژی هسته ای، ژاپن مقدار زیادی از نیروی الکتریکی مورد نیاز خود را توسط تجهیزات هسته ای (12 درصد در سال 1982) تولید کرد و در این راستا آن را توسعه می دهد.
هدف آن ها تولیدی معادل 51 میلیون کیلو وات الکتریسیته (تا 1990) توسط تجهیزات هسته ای بود. بیشتر تجهیزات هسته ای مورد نیاز را، خودشان ساختند.
عملکرد الکتریکی، مغناطیسی مواد، صنعت بزرگ الکترونیک ژاپن را تشکیل می دهد و در ژاپن تمام کاربردها در تجهیزات الکترونیکی به طور موفقیت آمیزی به کار گرفته شدند. عملکرد مکانیکی به طور وسیعی در صنعت خودرو مورد توجه قرار گرفته و در ژاپن برتری داشته است. یکی از بخش های مهم در قسمت کاربردها، ابزار قالب ها است. با ابزارهای برش سرامیکی می توان فلزات را با سرعت خیلی بالایی برش داد و در نتیجه قیمت محصول نهایی کاهش خواهد یافت. ژاپن ابزارهای صنعتی جدید و پر حجمی را نیز توسعه داده است که در این ابزارها،استفاده از تراشه های سرامیکی پیشرفته مورد نیاز بوده است. دیگر کشور ها، به خصوص آمریکا، می کوشند تا موقعیت از دست داده خود را در رقابت با صنعت خودرو دوباره کسب کنند. در کل نمودار، طرح کلی ژاپن جهت توسعه سرامیک های جدید به منظور رهبری بیشتر در دوره فراصنعتی نمایان می شود.
در شکل جدول زیر تفاوت های بین سرامیک های سنتی با سرامیک های جدید یا ظریف نشان داده شده است. فرآیند های پیچیده در سمت راست جایگزین فرآیند های نسبتا ساده ی تولید در سمت چپ شده اند. در نتیجه کاربرد های متفاوتی حاصل شده است. نظیر کاربردهایی در زمینه موشک، راکتور های هسته ای، توربین و خودرو. این تغییر به سبب کنترل ریزساختار سرامیک صورت گرفته است که این ریزساختار فقط توسط تجهیزات پیشرفته ای نظیر میکروسکوپ الکترونی قابل مشاهده است.
یک ویژگی مهم سرامیک ها که برای هر فردی آشنا است تردی و شکست آن ها با کمی تغییر فرم و یا بدون تغییر است. این رفتار با رفتار فلزات که تسلیم شده و تغییر فرم می دهند، متفاوت است. در نتیجه سرامیک ها را نمی توان با روش مورد استفاده برای فلزات شکل داد. دو روش عمده برای شکل دادن سرامیک ها توسعه یافته است. یکی از آن ها استفاده از مخلوطی از ذرات سرامیکی ریز با یک مایع، چسب یا ماده روغن کاری کننده است (مانند مخلوط پلاستیک رس – آب) که دارای خواص رئولوژیکی مناسب و قابلیت شکل دادن است. آنگاه با یک عملیات حرارتی، این مخلوط ذرات ریز به یک محصول یکپارچه و مستحکم تبدیل می شود. در این روش باید ابتدا ذرات ریز را تهیه کرد و شکل داد و سپس با حرارت دادن آن ها را به یکدیگر چسباند. روش دوم ذوب کردن ماده و شکل دادن مذاب حاصل در حین سرد کردن و انجماد آن است. این روش بیشتر برای شکل دادن شیشه ها به کار می رود. برای تکمیل، باید به روش های شکل دهی توسط قالب یا با غوطه ور کردن یک الگو در دوغاب حاوی چسب سرامیکی مانند سیمان پرتلند یا اتیل سیلیکات نیز اشاره کرد.
علاوه بر فرآیند های متداولی که در مورد آن ها توضیح داده شد، فرآیند های دیگری وجود دارد که روش های شکل دهی را تقویت، اصلاح و گسترش می دهند و یا جایگزین آن ها می شوند. این روش ها عبارتند از اعمال لعاب، مینا و پوشش ها، پرس گرم، روش های اتصال فلز به سرامیک، تبلور شیشه، پرداخت و ماشین کاری، ساخت بلورها و فرآیندهای بخار – رسوب.
به طور کلی علم سرامیک را می توان به دو شاخه سرامیک فیزیکی و سرامیک صنعتی تقسیم کرد. سرامیک فیزیکی درباره ساختمان مواد سرامیکی و خواص آنها بحث می کند. در این شاخه ساختمان اتم، اتصالات بین اتم ها، ساختمان های بلوری، ساختمان شیشه، معایب ساختمانی، استحالههای فازی، رشد دانهها، تبلور مجدد و مباحثی نظیر آنها مورد بحث قرار می گیرد. علاوه بر این خواص الکتریکی، مغناطیسی، نوری، حرارتی و مکانیکی سرامیک ها هم مورد بحث قرار می گیرند. اصولا مراحل ساخت هر جسم سرامیکی به صورت زیر است: انتخاب مواد اولیه و تغلیظ و تخلیص آن، آمادهسازی مواد اولیه (خردکردن - دانهبندی - مخلوط کردن )، شکل دادن، خشک کردن، پختن (زینتر کردن) ...
سرامیک مشتق از کلمه keramos یونانی است که به معنی سفالینه یا شئی پخته شده است. در واقع منشا پیدایش این علم همان سفالینههای ساخته شده توسط انسانهای اولیه هستند. در واقع قبل از کشف و استفاده فلزات، بشر از گلهای رس به علت وفور و فراوانی آنها و همچنین شکلگیری بسیار خوب آنها در در صورت مخلوط شدن با آب و درجه حرارت نسبتاً پایین پخت آنها استفاده میکرد. آلومینوسیلیکاتها که خاکهای رسی خود آنها به حساب میآیند، از عناصر آلومینیوم، سیلیسم و اکسیژن ساخته میشوند که این سه عنصر بر روی هم حدود 85 درصد پوسته جامد کره زمین را تشکیل میدهند. این سه عنصر فراوانترین عناصر پوسته زمین هستند.
صنعت ساخت سفالینهها در 4000 سال قبل از میلاد مسیح پیشرفت زیادی کرده بود. اکنون، سرامیک را به طور کلی به عنوان هنر و علم ساختن و به کار بردن اشیاء جامدی که اجزاء تشکیلدهنده اصلی و عمده آنها مواد غیرآلی و غیرفلزی میباشند، تعریف میکنیم و بررسی ساختمان و خواص اینگونه مواد نیز جزء این علم است.
فرآوردههای سرامیکی :
این فرآوردهها را میتوان به دو گروه عمده تقسیم کرد:
1- سرامیکهای سنتی: اساساً مواد تشکیلدهنده صنایع سیلیکاتی یعنی محصولات رسی، سیمان و شیشههای سیلیکاتی و چینیها هستند.
فرآوردههای شیشهای بزرگترین بخش صنعت سرامیک محسوب میشوند. سایر بخشها به ترتیب اولویت عبارتند از :
محصولات سیمانی داخلی ( مانند سیمانهای هیدورلیکی که در صنایع ساختمانی به مصرف میرسند .)
سفیدآلات، ( Whiteware ): شامل سفالینهها، چینیها و ترکیبات چینی مانند هستند .
لعابهای چینی
محصولات رسی ساختمانی: که بهطور عمده از آجرها و کاشیها تشکیل میشوند .
دیرگدازها
صنعت سازنده مواد ساینده: عمدتاً سایندههای سیلسیم کاربیدی و آلومینائی
2- سرامیکهای نوین: این دسته برای جوابگوئی به نیازهای مخصوص مانند مقاومت حرارتی بیشتر، خواص مکانیکی بهتر و خواص الکتریکی ویژه و مقاومت شیمیایی افزونتر به وجود آوردهاند.
گروهی از انواع این نوع سرامیکها عبارتنداز :
سرامیکهای اکسیدی خالص با ساختمانی یکنواخت: به عنوان اجزاء الکتریکی با دیرگداز بکار میروند . اکسیدهایی مانند آلومینا ( Al 2 O 3 ) ، زیرکونیا ( ZrO 2 ) ، توریا ( ThO 2 ) ، بریلیا ( BeO ) و منیزیا ( MgO ) بیشتر مورد استفاده قرار میگیرند .
سرامیکهای الکترواپتیکی (الکترونیکی – نوری): مانند نایوبیت لیتیم ( LiNbO 3 ) و تیتانات که اینها محیطی را فراهم میآورند که بوسیله آن علائم الکتریکی به نوری تبدیل میشوند .
سرامیکهای مغناطیسی: این مواد اساس واحدهای حافظه مغناطیسی را در کامپیوترهای بزرگ تشکیل میدهند .
تک بلورها
سنگهای مصنوعی تولید شده باتکنولوژی نانو ساخته می شوند که این خود باعث مقاوم بودن سنگ درمقابل آب می شود وهمچنین به مرور زمان باکتری و جلبک بر روی این نوع سنگها بوجود نمی آیند و سنگهای مصنوعی عایق مناسبی برای صدا،گرما وسرما می باشد.
سنگهای مصنوعی تولید شده در پومکس آریا سپیدار با وزن مخصوص تقریبی 1100 الی 1300 کیلوگرم بر مترمکعب یعنی وزنی تقریبا معادل یک سوم سنگهای طبیعی را دارند که این امر باعث سبک تر شدن ساختمان و در نتیجه در مقابل تنش و زلزه ساختمان مقاومتر می شود همچنین سنگهای مصنوعی از دوام و مقاومت بیشتری در مقابل سرما،یخبنذان،گرما و رطوبت نسبت به ستگهای طبیعی دارا می باشند.
سنگهای مصنوعی در 12 نوع و مدل مختلف و در 75 رنگ و ابعاد مختلف تولید در بازار عرضه می شود.همچنین سنگهای مصنوعی دارای ضمانت کیفیت 10 ساله از طرف شرکت پومکس آریا سپیدار می باشند.
بدلیل تنوع در رنگ و اندازه در این سایت از گداشتن اندازه ها و ابعاد سنگها صرف نظر شده به همین جهت برای کسب اطلاعات بیشتر با کارشناسان شرکت تماس حاصل فرمایید.
تصویر محصول
سنگ مصنوعی و تکنولوژی ساخت آن (سیستم سمنت پلاست)
تکنولوژی تولید سنگ مصنوعی از سال 1960 در ایتالیا پدید آمد و در همان دهه اولین کارخانه تولید سنگ مصنوعی در این کشور شروع به فعالیت کرد. ایده ی پدید آمدن سنگ مصنوعی از آنجا شکل گرفت که طراحان به منظور هر چه زیباتر کردن فضا ها اعم از فضا های درونی و بیرونی ساختمان ها و کف پوش ها و محوطه سازی های بیرونی نیاز به سنگ هایی با فاکتور های مورد نظر خویش را احساس می کردند.
پیشرفت صنعت ساختمان و سلیقه های مختلف نیاز به سنگ مصنوعی را بیان می کرد که سنگ هایی با طرح های مختلف و فاکتور های فیزیکی و مکانیکی، کیفیت بالا و قیمت مناسب باید در دسترس باشد. بدین ترتیب با رشد جمیعت جهان و متفاوت شدن سلیقه ها سنگ های طبیعی پاسخگوی این نیاز انسانی و سلیقه ای نبودند. لذا ترکیبات مواد برای ساخت سیمای جدید با زیبایی خاص و نمای یکدست و بدون تغییر در رنگ و طرح به کار گرفته شد. گرچه مواد اولیه تولید سنگ های مصنوعی از اجزای سنگ های طبیعی تهیه می شود ولی امکان تعیین رنگ و طرح مورد نظر با افزودن رنگدانه ها و رزین سمنت پلاست به کار بردن جنس های مختلف در سنگ های مصنوعی وجود دارد. امکان به کارگیری اجزای مختلف از جمله قطعات فلزی، دانه های فسیلی، قطعات سنگ های قیمتی در ساختار سنگ مصنوعی سبب هر چه زیباتر شدن و منحصر به فرد شدن طرح ها ومدل های سنگ مصنوعی است. همچنین سطوح مختلفی برای سنگ های مصنوعی می توان ایجاد کرد.
سنگ های مصنوعی از ترکیب مجدد سنگ های طبیعی با مواد افزاینده دیگر به دست می آیند که به آن ها وزن کمتری داده و در نتیجه نصب آن ها سریع تر می شود. برای آنکه بدانیم سنگ های مصنوعی از چه چیز ساخته شده اند به اختصار می توان گفت که این سنگ ها از ترکیب سیمان، رس ها، آگرگات های سنگ های ضایعاتی و خاک های سبک وزن ساخته می شوند. مواد به کار رفته در تمامی این سنگ ها کیفیتی مبتنی بر ملاحظات محیطی و انسانی دارند. رنگ دانه های اکسید آهن رنگ مورد نظر را به این سنگ ها می دهد. ترکیبی که از این راه بدست می آید در قالب هایی ریخته می شود که دارای نقش و نگار های سنگ های طبیعی هستند و به این سنگ ها سیمایی کاملا طبیعی می دهد. از نظر قیمت، سنگ های مصنوعی به مراتب قیمتی کمتر از سنگ های طبیعی دارند، چرا که کار های دشواری که روی سنگ طبیعی برای رساندن آن به بازار و قابل استفاده کردن آن انجام می شود در مورد سنگ های مصنوعی غیرضروری می نماید و دارای وزنی کمتر و ضخامتی کوچکتر هستند که به ما این اجازه را می دهد که سه برابر سنگ های طبیعی بتوانیم آن ها را به کار گیریم. علاوه بر این ها مقاومت ساختاری آنها در فنداسیون های خاص توانایی تحمل بار های زیاد را به آن ها می دهد. سنگ های مصنوعی در واحد متر مربعی برای قطعات تخت به فروش می رسند و بسته بندی آن ها در جعبه های چوبی دستی انجام می شود.
وزن سنگ های مصنوعی بسته به مدل آن ها مختلف است و در رنج 15 کیلوگرم بر متر مربع در قطعات کوچک تا 37 کیلوگرم بر متر مربع در مدل های بزرگ قرارمی گیرد. رنگ سنگ های مصنوعی در گذر زمان از بین نمی رود چرا که رنگ این سنگ ها بخشی از ساختار سنگ شده و در زمانی که سنگ در حال قالب گیری بوده، ثابت شده است. تجربیات کاری نشان داده است که تغییر قابل مشاهده ای در رنگ این سنگ ها حتی پس از گذر زمان های طولانی و تحت شرایط آب و هوایی مختلف مثل تغییرات فصلی و بدی آب و هوا ایجاد نشده است. به منظور ایجاد تکرار در شکل های سنگ مصنوعی، هر مدل به تنهایی با استفاده از صد ها مدل متفاوت ساخته شده است. به علاوه به منظور تقویت تفاوت ها (که هیچ قطعه ای شبیه قطعه دیگر در نیاید) توجه ویژه ای به رنگ آمیزی شده است. سایه ها و ضد سایه ها به طور خاصی ترکیب شده اند که بر این اساس پس از کاربری سنگ مصنوعی تفاوتی با سنگ طبیعی که از آن ساخته شده نخواهد داشت، چون سنگ مصنوعی یک محصول سیمانی است، دارای عمر مفیدی است که دیگر محصولات ساخته شده از سیمان هم دارند و برای کارهای خارجی ساختمان مناسب است. معمولا سازنده ها این عمر مفید را تامین می کنند.
سنگ های مصنوعی به علت داشتن قابلیت تحمل گرمایی می توانند در ساخت فضای خارجی شومینه ها نیز مورد استفاده قرار گیرند. از آنجایی که مواد سازنده این سنگ ها دارای درصدی رس است، آن ها را در مواجهه با گرما مناسب ساخته است. به طور طبیعی این سنگ ها باید با ملات ها یا چسب ها به کار گرفته شوند.
موادی که برای خط تولید سنگ های مصنوعی به کار می روند طوری انتخاب می شوند که برای کار های داخلی و خارجی ساختمان چه در کف
از ترکیب مجدد سنگهای طبیعی با مواد افزودنی دیگر همچون سیمان و افزودنیهای پلیمری به دست میآیند که به آنها وزن کمتری داده و در نتیجه نصب آنها سریعتر میشود.
برای اینکه بدانیم سنگهای سمنت پلاست از چه ساخته شدهاند به اختصار میتوان گفت که این سنگها از ترکیب سیمان، آگرگات سنگهای طبیعی و خاک سبک وزن ساخته میشوند.
مواد بکار رفته در این سنگها تماماً کیفیتی بر ملاحظات محیطی و انسانی دارند. رنگدانههای اکسید آهن، رنگ مورد نظر را به این سنگها میدهند. ترکیبی که از این راه بدست میآید در قالب هائی ریخته میشود که دارای نقش و نگارهای سنگ طبیعی میباشند و به این سنگها، سیمائی کاملاً طبیعی میدهد. از نظر قیمت، سنگهای مصنوعی به مراتب قیمتی کمتر از سنگهای طبیعی دارند.
شکل اولیهٔ سنگ مصنوعی اولین بار توسط فردریک رَنسام (Frederick Ransome) (۱۸۱۸–۱۸۹۲)، مخترع و صنعتگر بریتانیایی، ساخته شد. فناوری تولید سنگ مصنوعی به شیوه نوین، از سال ۱۹۶۰ در ایتالیا پدید آمد و در همان دهه اولین کارخانهٔ تولید سنگ مصنوعی در این کشور شروع به فعالیت کرد. ایده پدید آمدن سنگ مصنوعی از آنجا شکل گرفت که طراحان و آرشیتکتها به منظور هر چه زیباتر کردن و چشمنوازتر کردن فضاها اعم از فضاهای درونی و بیرونی ساختمانها و کفپوشها ومحوطهسازیهای بیرونی نیاز به سنگهایی با فاکتورهای مورد نظر خویش را احساس مینمودند بعلاوه پیشرفت صنعت ساختمان و سلیقههای مختلف این نیاز را بیان میکرد که سنگهایی با طرحهای مختلف و فاکتورهای فیزیکی ومکانیکی کیفیت بالا و قیمت مناسب باید در دسترس اشد. بدین ترتیب با رشد جمیعت جهان و متفاوت شدن سلیقهها سنگهای طبیعی پاسخگوی این نیاز انسانی و سلیقهای نبودند؛ لذا ترکیبات مواد برای ساخت سیمای جدید با زیبایی خاص و نمای یکدست و بدون تغییر در رنگ و طرح به کار گرفته شد. گر چه مواد اولیه تولید سنگهای مصنوعی از اجزاء سنگهای طبیعی تهیه میشود ولی امکان تعیین رنگ و طرح مورد نظر با افزودن رنگدانهها و به کار بردن جنسهای مختلف در سنگهای مصنوعی وجود دارد. امکان به کارگیری اجزاء مختلف از جمله قطعات فلزی، دانههای فسیلی، قطعات سنگهای قیمتی در ساختار سنگ مصنوعی سبب هر چه زیباتر شدن و منحصر به فرد شدن طرحها ومدلهای سنگ مصنوعی میباشد. همچنین سطوح مختلفی برای سنگهای مصنوعی میتوان ایجاد نمود.
ویژگی سنگهای مصنوعی
۱- تنوع در رنگ با قابلیت اجرای طرحهای مختلف و دلخواه
۲- سبکتر از سنگهای طبیعی و با وزن مخصوص ۱۱۰۰ تا ۱۳۰۰ کیلوگرم بر متر مکعب است که همین امر باعث وزن کمتر ساختمان و در نتیجه کاهش اثر زلزله بر ساختمان میشود.
۳- قابلیت جذب آب در حد صفر
۴- عدم محدودیت در ابعاد تولیدی با نصبی همانند سنگ طبیعی
۵- استقامت (کشش و فشار) بالاتر از سنگهای طبیعی
۶- اسکوب سرخود است. بدین معنی که برخلاف سنگهای طبیعی در اثر عوامل جوی و عدم چسبندگی به مرور زمان از بدنه ساختمان جدا نمیشود، از آشناترین معایب سنگ طبیعی، همین جداشدن تدریجی از بدنه ساختمان است.
۷- مقاومت بالا در برابر عوامل جوّی
۸- استحکام و انسجام بالا
۹- تنوعپذیری بالا
۱۰- نصب راحت و بدون دردسر
کاربرد سنگهای مصنوعی
از سنگ مصنوعی می توان با توجه به طرح ساخته شده در بخش های مختلف ساختمان و محوطه سازی استفاده نمود. از جمله مهم ترین کاربرد این نوع سنگ ها می توان به نمای داخلی و خارجی ساختمان، کف پوش و سنگ فرش، پله و تزیین ویلا و باغچه اشاره نمود
سنگهای مصنوعی تولید شده باتکنولوژی نانو ساخته می شوند که این خود باعث مقاوم بودن سنگ درمقابل آب می شود وهمچنین به مرور زمان باکتری و جلبک بر روی این نوع سنگها بوجود نمی آیند و سنگهای مصنوعی عایق مناسبی برای صدا،گرما وسرما می باشد.
سنگهای مصنوعی تولید شده در پومکس آریا سپیدار با وزن مخصوص تقریبی 1100 الی 1300 کیلوگرم بر مترمکعب یعنی وزنی تقریبا معادل یک سوم سنگهای طبیعی را دارند که این امر باعث سبک تر شدن ساختمان و در نتیجه در مقابل تنش و زلزه ساختمان مقاومتر می شود همچنین سنگهای مصنوعی از دوام و مقاومت بیشتری در مقابل سرما،یخبنذان،گرما و رطوبت نسبت به ستگهای طبیعی دارا می باشند.
سنگهای مصنوعی در 12 نوع و مدل مختلف و در 75 رنگ و ابعاد مختلف تولید در بازار عرضه می شود.همچنین سنگهای مصنوعی دارای ضمانت کیفیت 10 ساله از طرف شرکت پومکس آریا سپیدار می باشند.
بدلیل تنوع در رنگ و اندازه در این سایت از گداشتن اندازه ها و ابعاد سنگها صرف نظر شده به همین جهت برای کسب اطلاعات بیشتر با کارشناسان شرکت تماس حاصل فرمایید.
تصویر محصول
نیاز گسترده و روز افزون جامعه به ساختمان و مسکن وضرورت استفاده از روش ها و مصالح جدید به منظور افزایش سرعت ساخت، سبک سازی، افزایش عمر مفید ونیز مقاوم نمودن ساختمان در برابر زلزله را بیش از پیش مطرح کرده است .
حل مشکلاتی نظیر زمان طولانی اجرا عمر مفید، کم ویا هزینه زیاد اجرای ساختمان ها نیاز مند ارائه راهکار هائی به منظور استفاده عملی از روش های نوین ومصالح ساختمانی جدید جهت کاهش وزن و کاهش زمان ساخت , دوام بیشتر ونهایتا کاهش هزینه اجراست.
تولید بتن سبک در ایران تا سالهای اخیر به صورت سنتی با استفاده از دانههای سبکی چون رس شکفته، سنگ پا، پوکه معدنی و یا بتنهای گازی تولید می گردید که هرکدام معایبی از نظر جذب رطوبت، تخریب طبیعت و محدودیت عرصه کاربرد، دارا می باشند. اما امروزه با تزریق هوا در داخل اختلاط ماسه و سیمان، امکان سبک نمودن وزن آن هرچه بیشتر فراهم و اختلاطهای کم وزن (300 تا 1700 کیلوگرم بر مترمکعب) تحت نام بتن سبک هوادار Foamed Concrete تولید میگردد.
از گذشته ها تاکنون دیوارهای بتونی و سنگی و شالوده های ساختمان می بایست دارای جدار ضد آب باشند تا از نفوذ آب به داخل آن تاحد امکان بتوان جلوگیری کرد چراکه همانطور که می دانیم نم و رطوبت می تواند خسارات جبران ناپذیری رابه ساختمان وارد کند. شرکت "کویکرت" (QUIKRETE) توانسته است محصولاتی را در این زمینه تولید کند که شامل بتون مقاوم ضد آب "کویکرت"، بتون معمولی ضد آب، بتون و مصالحی که دارای رنگ ثابت در برابر آب هستند، می باشد. تمامی این محصولات قابل مصرف در بخش های داخلی و خارجی دیوارهای منزل می باشد. البته این مصالح در کف سازی
فهرست
مراحل فرایند تولید رب گوجه فرنگی: 3
موارد استفاده از مخزن ذخیره عبارتند از 5
فرآیند تولید محصول بشرح ذیل قابل بیان می باشد. 10
خلاصه فرآیند تولید رب گوجه فرنگی.. 28
نکات مهم در هنگام مصرف رب گوجه فرنگی.. 35
توصیههای مهم برای نگهداری رب گوجه. 35
نکاتی در مورد نگهداری کنسرو ها و کمپوت ها 36
آیا در ترکیبات رب گوجه فرنگی نگهدارنده وجود دارد یا خیر؟. 36
نکاتی برای نگهداری صحیح رب گوجه فرنگی : 37
ترکیبات رب گوجه فرنگی صنعتی.. 37
روند تولید رب گوجهفرنگی چگونه است؟. 38
چرا این کار را در خلأ انجام میدهند؟. 38
مقدمه
گوجه فرنگی Lycopersicom
گوجه فرنگی انواع زیادی دارد، اما آنها که برای تولید رب مورد استفاده قرار می گیرند به دو گروه گرد و گلابی شکل تقسیم می شوند. گوجه فرنگی های گرد همان گونه که در بازار هم می بینیم معمولا آبکی، گوشتی، قرمز رنگ، بدون هسته و خوش طعم است، اما گوجه فرنگی های گلابی شکل بافت سفت، کم گوشت، بی رنگ و رسیدگی کمی دارد. حال اگر در فصل تهیه رب، گوجه فرنگی گرد در دسترس باشد، تولیدکننده از آن رب بی مثالی تهیه می کند، اما اگر رب از گوجه های گلابی شکل تهیه شود، رنگی روشن و طعمی نه چندان خوشایند دارد و این نشان دهنده کیفیت پایین یا نارس بودن گوجه است که اگر رب با گوجه های نارس تهیه شده باشد، احتمال وجود سمی به نام سولانین در آن زیاد است که البته در رب های صنعتی میزان این سم کنترل می شود، اما این را هم بدانید برخی تولیدکنندگان غیرمتعهد برای خوش آب و رنگ کردن رب از رنگ های سنتزی استفاده می کنند که محصول با وجود رنگ قرمز بیشتر بی مزه بوده و این یکی از ملاک های تشخیص تقلبی بودن آن است.برداشت محصول:برداشت را به صورت روزانه یا به صورت یک روز در میان انجام می دهند و هنگامی که محصول ها رسیده باشد باید برای فرایند به کارخانه ارسال شود.اگر محصول دیر برداشت شود بافت گوجه فرنگی نرم تر شده و برای خراب شدن و کپک زدگی آماده می شود. نکته دیگر آنکه گوجه فرنگی رسیده به مدت طولانی در برابر آفتاب قرار نگیرد.پس از برداشت محصول ،محصول به کارخانه ارسال می شود . برای حمل گوجه فرنگی به کارخانه ، گوجه فرنگی را درون سبدهای پلاستیکی و یا صندوقهای چوبی بسته بندی می کنیم. محصول داخل سبدها و صندوق طبق استاندارد برای جلوگیری از له شدگی محصول نباید در سبدها بیشتر از 20کیاو گرم بگذاریم. باید سعی کرد که گوجه فرنگیهایی به کارخانه ارسال شوند که فاصله کارخانه تا مزرعه گوجه فرنگی بیشتر از 150کیلومتر نباشد.
اما امروزه همانند همه عرصه های دیگر زندگی تکنولوژی به کمک بشر آمده تا رب گوجه فرنگی در بهداشتی ترین شرایط، عالیترین بسته بندی و در نهایت کیفیت به سهولت در دسترس همگان قرار گیرد .
خلاصه فرآیند تولید رب:
10 . پرکردن درقوطی ودربندی
13 . خشک کردن
14 .)اتیکت زنی وبسته بندی
فرآیند تولید محصول بشرح ذیل قابل بیان می باشد:
1- گوجه فرنگی درسبدهای یا جعبه های 25 کیلوگرمی وارد کارخانه می شود و پس از توزین در سکوی بارگیری قرار میگیرد و کالای توزین شده وبا کنترل تعداد جعبه با سبد تحویل گرفته می شود.
2- درمحل سکوی بارگیری یک حوضچه سیمانی قرار دارد که کف آن از صفحات مشبک پوشانده شده و پر از آب است گوجه ها از سبد در آب حوضچه تخلیه می شود البته کف حوضچه دارای شیب مناسب میباشد . بطوریکه با باز کردن دریچه خروج گوجه ها به راحتی همراه آب درکانال مربوطه جاری شده و ضمن شستشو اولیه به سمت خط تولید بعد از آن بوده و مجهزبه لوله های هوا میباشد هوای دمیده شده از این لوله هاسبب ب ه غلیان در آمدن گوجه ها ودرنتیجه شستشوی بهترگوجه ها میشود.
3- سپس گوجه ها برای شستشوی نهایی از زیر دوشهای آب رد شده وروی میز سورتینگ قرار می گیرد گوجه فرنگی ها درحین عبور از روی سورتینگ توسط کارگرانی که در دو طرف میز قرار دارند مورد بازرسی قرار میگیرند وگوجه های نامناسب وکال و لهیده و یا چیزهای دیگری مثل چوب و غیره که احتمالاً خمراه گوجه باشند از گوجه ها جدا می گردند.
4- گوجه های تمیز شده پس از عبور از زیر دوش آب که شستشوی نهایی را انجام می دهد وارد خردکن می شود و در آن خرد کن که از یکسری تیغه های را انجام می دهد وارد خردکن می شود و در آن خردکن که از یکسری تیغه های متحرک تشکیل شده است سبب خرد شدن گوجه ها میشود .گوجه های خرد شده وراد مخزنی با حجم حدود یک متر مکعب درزیر خردکن موسوم با بالانس تانک می شوند.
5- گوجه های خرد شده توسط منوپمپ وارد پری هیتر می شوند . پری ه یتر یک دستگاه افقی استوانه است که درون آن لوله های استیل با قطر کمتر قرار دارد و اطراف لوله ها بخار می باشد بطوریکه گوجه های خرر شده با عبور از داخل این لوله های به حرارت حدود 90- 85 درجه سانتیگراد می رسند .
حرارت داده شده درپری هیتراولا سبب می شود تا راندمان آبدهی در مرحله فیلتراسیون افزایش یابد.
ثانیا آنزیم پکتیناز از بین برود و در نتیجه رب تولیدی از ویسکوزیته مناسبی برخوردار باشد ثالثاً بار میکروبی کاهش یافته و به رندمان سالم سازی درمراحل بعدی کمک می کند و بعلت متلاشی و نرم شدن بافت گوجه ها ضمن آسانتر کردن عمل آبگیری استهلاک صافی ها را نیز کاهش می دهد.
6- گوجه های خردشده پس از عبور از پری هیتر وارد صافیها می شوند این صافیها دو یا سه مرحله ای می باشند بطوریکه تفاوت مراحل مختلف در قطر توری های آنها می باشد توری مرحله اول با سوراخهای با قطر یک و مرحله دوم حدود 0.7 میلی متر می باشد. مراحل مختلف اولاً برای بالابردن کیفیت وکمیت آب گیری می باشد و ثانیاً بسته به شرایط مواد اولیه می توان به دلخواه ازبعضی مراحل استفاده کردد و یا آن را ازدورخارج نمود.
7- پس از آن آب گوجه وارد تانک فرموله که مخازنی استیل می باشد می شوند در این مخازن به میزان حداکثر 3 درصد وزن محصول نهایی به آبگوجه نمک طعام افزوده می شود.
8- آب گوجه فرموله شده توسط پمپ وارد دیگ تغلیظ می گردد . البته نمک را می توان درمحصول نهایی پس از خروج از دیگ تغیلظ اضافه کردن اما بعلت بالابودن ناخالصی درکشور ما ولزوم افزودن آب نمک بجای نمک خشک اینکار اگر در تانک فرموله انجام شود صحیح تر است . آب گوجه می تواند دریک یا دو یا چند مرحله تغلیظ شود (تا به محصول نهایی تبدیل گردد اینکار در کارخانجات رب گوجه فرنگی معمولاً دردو مرحله بصورت بچ و یا دریک سیستم مدا وم و به صورت سیرکولاسیون انجام می شود اما در کارگاه کوچک می توان ا
مراحل فرایند تولید رب گوجه فرنگی:
الف) مرحله خیس گذاری؛ این مرحله از فرایند درون استخر شستشوی گوجه فرنگی صورت می گیرد. درون استخر شستشوی گوجه فرنگی پمپ سیر کولاسیون وجود دارد که باعث می شود که گوجه فرنگی درون آب به اطراف جابجا شده و عمل شستشو بهتر صورت گیرد و همچنین این پمپ سیرکولاسیون باعث می شود که باکتری های غیر هوازی درون این استخر رشد نکنند و از ایجاد بویی بد در استخر جلوگیری میکنند. در این حالت که عمل هوا دهی به آب صورت می گیرد باعث می شود که مقداری بوی بد به خاطر رشد میکرو ارگانیسم ها ی هوازی ایجاد گردد . اما از بوی بدی که میکروارگانیسم های غیر هوازی ایجاد میکنند به تناسب کمتر می باشد.برای رفع مشکلات میکروبی آب باید آب را کلرینه کرد که اضافه کردن کلرcl به آب باید به تعداد مناسبی باشد. اضافه کردن به تعدادی بیش از حد مجاز به آبباعث تیرگی رنگ آب می شود و در نتیجه طعم آب را تغییر می دهد .معمولا استاندارد ملی برای استفاده از کلر درآب در حدود PPM می باشد.
ب) مرحله شستشو:در این مرحله گوجه فرنگی ها را از درون استخر شستشو به درون کانالهایی وارد می شوند که از روبرو به شکل U دیده می شوند. شستشو به صورت غوطه وری و سیرکولاسیون با پمپ هوا صورت می گیرد و معمولا گوجه فرنگی از درون استخر شستشو با جریان آب وارد سالن تولیدی می شود. جنس کانالهای شکل از جنس بتونهای قابل شستشو می باشد تا مواد آلی حاصل از شستشو درون منافذ را پر نکند.
ج) مرحله قبل از سورتینگ پیش سورت می باشد در این مرحله تورهایی که باعث می شود که مقداری از گوجه هایی که له شده و کپک زده و مقداری از دم گوجه فرنگی به علت پرتاب شدن بروی این توری از ارتفاع 35سانتی متری از توری بگذرند ومقداری از آن بر روی تسمه سورت نروند. بعد از آنکه گوجه فرنگی ها از پیش سورت گذشته به تسمه سورت منتقل می شوند .بر روی تسمه سورت عمل جدا سازی گوجه فرنگی هایی که له شده ،گوجه فرنگیهای کپک زده ،دم گوجه فرنگی و دیگر مواد زائداز گوجه فرنگی های سالم و رسیده توسط کارگر صورت می گیرد .تسمه سورتهایی که برای قسمت سورتینگ گوجه فرنگی استفاده می شوند به صورت رول مانند هستند. جنس این تسمه سورتها یا پلاستیکی ویا استیل می باشد.افرادی که بر روی تسمه سورت ،سورتینگ را انجام می دهند باید تعداد آنها حداقل 4نفر بوده و به صورت زیگزاگ اطراف تسمه سورت بنشینند.روشنایی قسمت تسمه نقاله سورت باید مناسب باشد. از نظر سیستم گرمایشی و سرمایشی هم باید فراهم باشد تا کارگران کار را راحتتر انجام دهند. تجربه نشان می دهد که افراد اطراف تسمه سورت که کارsorting را انجام می دهند بهتر می باشد که بعداز 4-3ساعت کار به خاطر آنکه دچار سر گیجه می شوند و نمی توانند کار sorting را انجام دهند با افراد دیگری عوض شوند.تسمه سورت دارای عرض 100سانتیمتر ،طول 7- 6 متر هستند که حداکثر با سرعت تنظیم شده حرکت می کنند .در انتهای قسمت تسمه سورت لوله های آبی وجود دارند که گوجه فرنگی های سورتینگ شده را با فشار آب 60- 40 psi شستشو می دهند.
د) تهیه پالپ: گوجه فرنگی های جدا شده یا شده پس از طی مراحل خرد کردن در درون خرد کن توسط مونو پمپ به درون پری هیتر وارد می شود.
و) گوجه فرنگی خرد شده طی مرحله بعد از خرد شدن وارد دستگاه پری هیتر می شود. دستگاه پری هیتر متشکل از یک پوسته اصلی می باشد که درون این پوسته یکسری لوله هایی به صورت رفت و برگشتی می باشند و این لوله ها هیچ راهی به پوسته ندارند. گوجه فرنگیهای خرد شده که درون shellaindtupes وارد میشوند توسط بخار اشباع که درون پوسته می باشند از طریق انتقال حرارت به روش conduction (هدایت) باعث بالا رفتن دمای گوجه فرنگی خرد شده می شوند .آب کندانس شده از طریق شیر تراپ که به صورت یکطرفه عمل میکند آب کندانس حاصل از بخار را خارج می کند. دستگاه با فشار 5/2بار کار می کند و دمایی که بخار اشباع وارد دستگاه می کند 125درجه سانتی گراد می باشد اما دمای گوجه فرنگی خرد شده به این دما نمی رسد . عواملی باعث می شود که حرارت کل صرف گرمای مفید نشود عبارتند از : بزرگ بودن خود لوله های رفت و برگشت درون پری هیتر ،ایزوله نبودن سطح پوسته دستگاه ، یک شیلنگ تیوپ 6 پاس می شود. یعنی یک پری هیتر از 6 بار مسیر رفت و برگشتی تشکیل شده است. معمولا
shellandtupes که عدد زوج هستند ورودی و خروجی دستگاه در یک قسمت تعبیه نشده است و اگر تعداد sh.t فرد باشد ورودی دستگاه با خروجی دستگاه در یک سمت می باشد.از لحاظ ابعادی قطر لوله sellandtupes از اهمیت بالایی برخوردار می باشد زیرا که فقط لوله می باشد که د سی را مشخص می کند و برابر با سطح مقطع ( a )× سرعت ( v) که رابطه مستقیم دارند . Q=A.V اگر دمای گوجه فرنگی خروجی از دستگاه پری هیتر به دمای 90-80درجه سانتیگراد نرسد باید از روش سیرکولاسیون استفاده شود یعنی دوباره گوجه فرنگی درون پری هیتر به نقطه اول (درون خرد کن پس از sort ) می ریزد و این سیر کوله شدن بایستی ادامه یابد تا دمای گوجه فرنگی خروجی را به دمای 90-80 درجه سانتیگراد برسد. کنترل دمای پری هیتر یکی از عوامل مهم برای کیفیت محصول رب گوجه فرنگی خواهد بود. اگر دما بالاتر از 90درجه سانتیگراد شود باعث میشود که رنگ محصول تیره شود و یکسری از ویتامینها هم از بین می رود و اثر مستقیم بروی محصول دارد.در فیلتراسیون مرحله اول قطر سوراخ توری 2میلیمتر می باشد و باعث میشود که هنگامی که گوجه فرنگی وارد فیلتر می شود در اثر چرخش پارو ،آب گوجه فرنگی به همراه دیگر مواد با سایز کوچکتر از 2میلیمتر از توری خارج شود و از انتهای توری خارج گردد و تفاله در این مرحله شامل شاخ و برگ و مقدارکمی پوست و بذر می باشد .
در فیلتراسیون مرحله دوم آب گوجه فیلتر شده حاصل از فیلتر مرحله اول وارد دستگاه می شود و مکانیسم کار به صورت مرحله اول می باشد و تنها تفاوت کار با مرحله قبل آن است که چون قطر سوراخ توری در این محرکه 1 میلیمتر می باشد آب گوجه فیلتر شده سایز کوچکتر از 1میلیمتر می باشد .در فیلتراسیون سوم که آب گوجه فرنگی فیلتر شده از مرحله اول وارد دستگاه فیلتر می شود و مکانیسم کار این مرحله از فیلتر نیز مانند فیلترهای مراحل قبلی می باشد و تنها تفاوت کار فیلتر در این است که چون قطر سوراخ توری در مرحله سوم کمتر می باشد پس در صورتی که توری و پارو و اجزای دیگر دستگاه مشکلی نداشته باشند آب گوجه فرنگی بدون مواد زائد آماده ورود به مرحله بعدی را می یابد.
ژ) آب گوجه فرنگی حاصل از فیلتراسیون مرحله آخر (مرحله سوم) وارد مخزن ذخیره می شود.
موارد استفاده از مخزن ذخیره عبارتند از :
1)اگر دستگاههای بعد از مرحله ذخیره سازی به دو دلیل ممکن توقف کرده باشند می توان آب گوجه فرنگی را در این مخازن ذخیره سازی کرد.
2) از این مخازن می توان به عنوان مخازن فرموله استفاده کنند و اضافه کردن نمک با درصد لازم درون این مخزن صورت می گیرد.
3) اگر رب گوجه فرنگی داشته باشیم که یا پاستوریزه نشده ویا پاستوریزه شده و مشکلی از نظر میکروبی ندارد ولی کیفیت مطلوب آنچنانی که در نظرها می باشد را ندارد می توان این رب گوجه فرنگی را با آب گوجه فرنگی حاصله جدید مخلوط کرده و با استفاده از همزن بعد از آنکه به خوبی به هم زده شد دوباره برای عمل تغلیظ وارد دستگاه اوپراتور کنیم.
ک) مرحله بعدی آب گوجه فرنگی فرموله شده به وسیله مونو پمپ وارد دستگاه اوپراتور می شود.
هدف استفاده ازاین از این دستگاه در طی مراحل فرایند تولید؛بالا بردن.
brix آب گوجه فرنگی با brix ورودی %6-%4 به brix %28-%22.نیازها در این دستگاه کم کردن درصدی از آب گوجه فرنگی می باشد .برای آنکه این نیازها در دستگاه برآورده شود نیاز به عملیات حرارتی داریم . ما در این دستگاه از بخار اشباع برای رفع الزامات حرارتی استفاده می کنیم. در صنایع جهت بالا بردن راندمان مصرف انرژی معمولا دستگاههای تک مرحله ای مورد استفاده می شود .مهمترین عامل در دستگاه های دو مرحله ای یا بیشتر تفاوت در نقاط خلاء بیشتر ایجاد شود باعث می شود که دمای جوش کاهش پیدا کند و هر اندازه که دمای جوش پایین تر باشد باعث می شود که پخت در دمای پایین تری صورت گیرد و ماده غذایی هم ارزش غذای خود را بیشتر حفظ کند و هم اینکه کیفیت ماده غذایی از نظر رنگ و طعم بیشتر حفظ شود.
با توجه به آنکه دستگاه تغلیظ دو مرحله ای می باشد ابتدا آب گوجه فرنگی با brix حدود %6-%4 وارد مرحله اول می شود و در مرحله اول بهbrix حدود %13می رسد و سپس وارد مرحله دوم دیگ تغلیظ می شود و در مرحله دوم با توجه به دستور العمل و فرمانی که به دستگاه از طریق مدار داده می شود به brix %28-%22می رسد و اینکه دقیقا آن را به رقمی می رسانیم که بستگی به این دارد که چه نوع محصولی را ما بخواهیم بدست آوریم.
با تغییر در خلاء سیستم دمای جوش را متفاوت می کنیم تا از بخارات حاصل از تبخیر آب گوجه بتوانیم حداکثر استفاده را ببریم . مکانیسم عمل بخار اشباع برای بالا بردن دمای آب گوجه و نتیجتاً بالا بردن brix به این صورت می باشد که بخار زنده از قسمت پایین دستگاه (قسمتی که brix را به 28 می رساند)ولوله هلیس مانندی می شود که این لوله علاوه بر اینکه عمل همزن را انجام می دهد چون درون آن بخار زنده وجود دارد باعث می شود که دمای رب گوجه فرنگی را بالا ببرد تا اینکه آب گوجه فرنگی شروع به تبخیر شود سپس بخار حاصل از تبخیر در این قسمت بوسیله یک کانال وارد
sellandues هایی که در قسمت بالایی دستگاه می باشد می شوند و چون بخارات حاصل درون sellandues به صورت اشباع می باشد باعث میشود که آب گوجه فرنگی که بر روی سطح شیلنگ تیوپ می ریزد حرارت دیده و مقداری از آب گوجه فرنگی در این قسمت به بخار تبدیل شود و brix آب گوجه ورود را از حدود brix %4به %13برساند. بخار ناشی از تبخیر آب گوجه فرنگی در مرحله بالایی دستگاه تغلیظ وارد دستگاهی بنام کندانسور می شود .درون این دستگاه سینی هایی وجود دارند که باعث شده که ساختمان داخلی دستگاه مشبک باشد .بخار از قسمت پایین تر دستگاه وارد می شود و آب سرد از بالای دستگاه وارد می شود. آب سرد بروی بخار ریخته می شود و باعث تبدیل بخار به آب کندانس می شود .دو نکته در اینجا حائز اهمیت میباشد )هر چه آب سرد ورودی به دستگاه کندانسور دمای پایین تری داشته باشد باعث می شود تا در واحد زمان کمتری بخار را به آب کندانس تبدیل کرده و جذب بخار از مرحله بالایی اواپراتور (دستگاه تغلیظ) بیشتر صورت گیرد. ) هر اندازه که تعداد سینی های درون دستگاه کندانسور بیشتر باشد چون سطح تماس بخار با آب سرد بیشتری می شود که عمل کندانس شدن بهتر صورت گیرد بعد از آنکه بخار به آب کندانس گرم تبدیل شد می بایستی این آب سرد شود برای این کار این آب کندان توسط مونو پمپ به دستگاه کولینگ تاور منتقل می شود.
در مورد cooling taver باید توجه کرد که: cooling taver موجود در صنایع پیشرفته از طریق فن عملیات خنک کاری آب کندانس را ایجاد می کنند ولی در برخی از کارخانه ها cooling taver به طریق سنتی می باشد که در مورد چون آب گرم از طریق تبادل حرارتی با هوای محیط ، سرد می شود باید عوامل خارجی و محیطی را بررسی کرد.
در تولید پالپ از سه روش استفاده می شود که عبارتند از :
مکنیسم کار در دو روش super hot break و hot break با هم یکسان می باشد و تنها در درجه حرارت بکار رفته در دستگاه پری هیتر می باشد. درجه brix می تواند شاخصی از ویسکوزیته محصول باشد. اگر ویسکوزیته بیشتر باشد brix محصول نیز بیشتر می شود ویسکوزیته محصول بیشتر تحت تاثیر عملیات حرارتی روی پالپ گوجه فرنگی در حین فرایند تولید می باشد. دمای لازم برای استخراج پکتین از گوجه فرنگی بین 105-65درجه سانتیگراد می باشد که اگر درجه حرارت مورد استفاده کمتر از 65 درجه سانتیگراد باشد این درجه حرارت کافی برای غیر فعال کردن آنزیم ها نمی باشد که معمولا آنزیمی که مطرح می باشد آنزیم دی پیکتیناز است که اگر این آنزیم از بین نرود در نتیجه باعث هیدرولیز درصد بالایی از پکتین می شود . از درجه حرارت 105-65درجه سانتیگراد آنزیم دی پکتیناز را معمولاقبل از اینکه عملیات حرارتی روی پکتین داشته باشیم درصد بالایی از آنزیم از بین می رود که در این فاصله آنزیم دی پکتیناز اثر کرده و باعث تجزیه پکتین می شود و در نتیجه پکتین محصول افزایش نمی یابد.
مراحل فرایند تولید رب گوجه فرنگی:
گوجه فرنگی از فرآورده های غذایی تبدیلی است که به عنوان عصاره گوجه فرنگی حاوی حجم زیادی از خواص یاد شده از گوجه فرنگی می باشد که به عنوان چاشنی در بیشتر غذاها مصرف می شود و طعم دهنده و رنگ دهنده ای منحصر به فرد می باشد .در گذشته ای نچندان دور هر کسی رب مورد مصرف خود را به صورت سنتی در منزل طبخ می نمود. در این روش سنتی گوجه ها را شسته و به مدت یک روز در آب خیس نموده و خورد می کنند و بعد از مدتی تحت فشار قرار داده تا آب گوجه فرنگی خارج شود سپس آن را در صافی ریخته تا آب گوجه فرنگی را از تفاله آن جدا کنند .پس از این مرحله آب صاف شده گوجه فرنگی را جوشانده تا غلیظ شود و رب گوجه فرنگی حاصل گردد و در ظروف سفالی و یا شیشه ای نگهداری کنند.
الف) مرحله خیس گذاری؛ این مرحله از فرایند درون استخر شستشوی گوجه فرنگی صورت می گیرد. درون استخر شستشوی گوجه فرنگی پمپ سیر کولاسیون وجود دارد که باعث می شود که گوجه فرنگی درون آب به اطراف جابجا شده و عمل شستشو بهتر صورت گیرد و همچنین این پمپ سیرکولاسیون باعث می شود که باکتری های غیر هوازی درون این استخر رشد نکنند و از ایجاد بویی بد در استخر جلوگیری میکنند. در این حالت که عمل هوا دهی به آب صورت می گیرد باعث می شود که مقداری بوی بد به خاطر رشد میکرو ارگانیسم ها ی هوازی ایجاد گردد . اما از بوی بدی که میکروارگانیسم های غیر هوازی ایجاد میکنند به تناسب کمتر می باشد.برای رفع مشکلات میکروبی آب باید آب را کلرینه کرد که اضافه کردن کلرcl به آب باید به تعداد مناسبی باشد. اضافه کردن به تعدادی بیش از حد مجاز به آبباعث تیرگی رنگ آب می شود و در نتیجه طعم آب را تغییر می دهد .معمولا استاندارد ملی برای استفاده از کلر درآب در حدود PPM می باشد.
ب) مرحله شستشو:در این مرحله گوجه فرنگی ها را از درون استخر شستشو به درون کانالهایی وارد می شوند که از روبرو به شکل U دیده می شوند. شستشو به صورت غوطه وری و سیرکولاسیون با پمپ هوا صورت می گیرد و معمولا گوجه فرنگی از درون استخر شستشو با جریان آب وارد سالن تولیدی می شود. جنس کانالهای شکل از جنس بتونهای قابل شستشو می باشد تا مواد آلی حاصل از شستشو درون منافذ را پر نکند.
ج) مرحله قبل از سورتینگ پیش سورت می باشد در این مرحله تورهایی که باعث می شود که مقداری از گوجه هایی که له شده و کپک زده و مقداری از دم گوجه فرنگی به علت پرتاب شدن بروی این توری از ارتفاع 35سانتی متری از توری بگذرند ومقداری از آن بر روی تسمه سورت نروند. بعد از آنکه گوجه فرنگی ها از پیش سورت گذشته به تسمه سورت منتقل می شوند .بر روی تسمه سورت عمل جدا سازی گوجه فرنگی هایی که له شده ،گوجه فرنگیهای کپک زده ،دم گوجه فرنگی و دیگر مواد زائداز گوجه فرنگی های سالم و رسیده توسط کارگر صورت می گیرد .تسمه سورتهایی که برای قسمت سورتینگ گوجه فرنگی استفاده می شوند به صورت رول مانند هستند. جنس این تسمه سورتها یا پلاستیکی ویا استیل می باشد.افرادی که بر روی تسمه سورت ،سورتینگ را انجام می دهند باید تعداد آنها حداقل 4نفر بوده و به صورت زیگزاگ اطراف تسمه سورت بنشینند.روشنایی قسمت تسمه نقاله سورت باید مناسب باشد. از نظر سیستم گرمایشی و سرمایشی هم باید فراهم باشد تا کارگران کار را راحتتر انجام دهند. تجربه نشان می دهد که افراد اطراف تسمه سورت که کارsorting را انجام می دهند بهتر می باشد که بعداز 4-3ساعت کار به خاطر آنکه دچار سر گیجه می شوند و نمی توانند کار sorting را انجام دهند با افراد دیگری عوض شوند.تسمه سورت دارای عرض 100سانتیمتر ،طول 7- 6 متر هستند که حداکثر با سرعت تنظیم شده حرکت می کنند .در انتهای قسمت تسمه سورت لوله های آبی وجود دارند که گوجه فرنگی های سورتینگ شده را با فشار آب 60- 40 psi شستشو می دهند.
د) تهیه پالپ: گوجه فرنگی های جدا شده یا شده پس از طی مراحل خرد کردن در درون خرد کن توسط مونو پمپ به درون پری هیتر وارد می شود.
و) گوجه فرنگی خرد شده طی مرحله بعد از خرد شدن وارد دستگاه پری هیتر می شود. دستگاه پری هیتر متشکل از یک پوسته اصلی می باشد که درون این پوسته یکسری لوله هایی به صورت رفت و برگشتی می باشند و این لوله ها هیچ راهی به پوسته ندارند. گوجه فرنگیهای خرد شده که درون shellaindtupes وارد میشوند توسط بخار اشباع که درون پوسته می باشند از طریق انتقال حرارت به روش conduction (هدایت) باعث بالا رفتن دمای گوجه فرنگی خرد شده می شوند .آب کندانس شده از طریق شیر تراپ که به صورت یکطرفه عمل میکند آب کندانس حاصل از بخار را خارج می کند. دستگاه با فشار 5/2بار کار می کند و دمایی که بخار اشباع وارد دستگاه می کند 125درجه سانتی گراد می باشد اما دمای گوجه فرنگی خرد شده به این دما نمی رسد . عواملی باعث می شود که حرارت کل صرف گرمای مفید نشود عبارتند از : بزرگ بودن خود لوله های رفت و برگشت درون پری هیتر ،ایزوله نبودن سطح پوسته دستگاه ، یک شیلنگ تیوپ 6 پاس می شود. یعنی یک پری هیتر از 6 بار مسیر رفت و برگشتی تشکیل شده است. معمولا
اما امروزه همانند همه عرصه های دیگر زندگی تکنولوژی به کمک بشر آمده تا رب گوجه فرنگی در بهداشتی ترین شرایط، عالیترین بسته بندی و در نهایت کیفیت به سهولت در دسترس همگان قرار گیرد .
خلاصه فرآیند تولید رب:
10 . پرکردن درقوطی ودربندی
13 . خشک کردن
14 .)اتیکت زنی وبسته بندی
فرآیند تولید محصول بشرح ذیل قابل بیان می باشد:
1- گوجه فرنگی درسبدهای یا جعبه های 25 کیلوگرمی وارد کارخانه می شود و پس از توزین در سکوی بارگیری قرار میگیرد و کالای توزین شده وبا کنترل تعداد جعبه با سبد تحویل گرفته می شود.
2- درمحل سکوی بارگیری یک حوضچه سیمانی قرار دارد که کف آن از صفحات مشبک پوشانده شده و پر از آب است گوجه ها از سبد در آب حوضچه تخلیه می شود البته کف حوضچه دارای شیب مناسب میباشد . بطوریکه با باز کردن دریچه خروج گوجه ها به راحتی همراه آب درکانال مربوطه جاری شده و ضمن شستشو اولیه به سمت خط تولید بعد از آن بوده و مجهزبه لوله های هوا میباشد هوای دمیده شده از این لوله هاسبب ب ه غلیان در آمدن گوجه ها ودرنتیجه شستشوی بهترگوجه ها میشود.
3- سپس گوجه ها برای شستشوی نهایی از زیر دوشهای آب رد شده وروی میز سورتینگ قرار می گیرد گوجه فرنگی ها درحین عبور از روی سورتینگ توسط کارگرانی که در دو طرف میز قرار دارند مورد بازرسی قرار میگیرند وگوجه های نامناسب وکال و لهیده و یا چیزهای دیگری مثل چوب و غیره که احتمالاً خمراه گوجه باشند از گوجه ها جدا می گردند.
4- گوجه های تمیز شده پس از عبور از زیر دوش آب که شستشوی نهایی را انجام می دهد وارد خردکن می شود و در آن خرد کن که از یکسری تیغه های را انجام می دهد وارد خردکن می شود و در آن خردکن که از یکسری تیغه های متحرک تشکیل شده است سبب خرد شدن گوجه ها میشود .گوجه های خرد شده وراد مخزنی با حجم حدود یک متر مکعب درزیر خردکن موسوم با بالانس تانک می شوند.
5- گوجه های خرد شده توسط منوپمپ وارد پری هیتر می شوند . پری ه یتر یک دستگاه افقی استوانه است که درون آن لوله های استیل با قطر کمتر قرار دارد و اطراف لوله ها بخار می باشد بطوریکه گوجه های خرر شده با عبور از داخل این لوله های به حرارت حدود 90- 85 درجه سانتیگراد می رسند .
حرارت داده شده درپری هیتراولا سبب می شود تا راندمان آبدهی در مرحله فیلتراسیون افزایش یابد.
ثانیا آنزیم پکتیناز از بین برود و در نتیجه رب تولیدی از ویسکوزیته مناسبی برخوردار باشد ثالثاً بار میکروبی کاهش یافته و به رندمان سالم سازی درمراحل بعدی کمک می کند و بعلت متلاشی و نرم شدن بافت گوجه ها ضمن آسانتر کردن عمل آبگیری استهلاک صافی ها را نیز کاهش می دهد.
6- گوجه های خردشده پس از عبور از پری هیتر وارد صافیها می شوند این صافیها دو یا سه مرحله ای می باشند بطوریکه تفاوت مراحل مختلف در قطر توری های آنها می باشد توری مرحله اول با سوراخهای با قطر یک و مرحله دوم حدود 0.7 میلی متر می باشد. مراحل مختلف اولاً برای بالابردن کیفیت وکمیت آب گیری می باشد و ثانیاً بسته به شرایط مواد اولیه می توان به دلخواه ازبعضی مراحل استفاده کردد و یا آن را ازدورخارج نمود.
7- پس از آن آب گوجه وارد تانک فرموله که مخازنی استیل می باشد می شوند در این مخازن به میزان حداکثر 3 درصد وزن محصول نهایی به آبگوجه نمک طعام افزوده می شود.
8- آب گوجه فرموله شده توسط پمپ وارد دیگ تغلیظ می گردد . البته نمک را می توان درمحصول نهایی پس از خروج از دیگ تغیلظ اضافه کردن اما بعلت بالابودن ناخالصی درکشور ما ولزوم افزودن آب نمک بجای نمک خشک اینکار اگر در تانک فرموله انجام شود صحیح تر است . آب گوجه می تواند دریک یا دو یا چند مرحله تغلیظ شود (تا به محصول نهایی تبدیل گردد اینکار در کارخانجات رب گوجه فرنگی معمولاً دردو مرحله بصورت بچ و یا دریک سیستم مدا وم و به صورت سیرکولاسیون انجام می شود اما در کارگاه کوچک می توان از دیگهای تحت خلا یک مرحله ای و یا از دو دیگ مشابه هم و درطی دو مرحله استفاده نمود .
در هر حال آب گوجه دردیگ تغلیظ تخت خلا و بصورت غیرمستقیم تماس با حرارت بخار حرارت می بیند وآب خود را از دست می دهد و بنا به دلخوا تولید کننده تا درجه بریکس مورد نظر تخلیه می شود .
همانطوریگه قبلاً اشره شده تغلیظ آب گوجه تحت خلا سبب حفظ کیفیت زنگ وویتامینها از یکطرف افزایش سرعت عمل وصرفه جوئی درانرژی ازطرف دیگرمی گردد.
9- رب گوجه فرنگی آماده شده ازدیگ تغلیظ وارد مخزن ذخیره مشود.
10- گوجه ازمخزن ذخیره با عبور ازدستگاهی مشابه پری هیترپاستوریزه شده و در درجه حرارت حدود 85 درجه سانتریفوژی نتیگراد حرارت میبیند.
11- رب گوجه توسط دستگاه پرکن درقوطی یا ظروف مشابه پر میشود.
12- سپس قوطیهای پرشده از رب گوجه فرنگی دربندی می شود.