فرهنگ و هنر معماری سنتی در ایران صورتی شفاهی داشته و از راه تعلیم حضوری و تقلید انتقال مییافته است. حافظان و ناقلان فرهنگ و هنر معماری گروهی هنرمند برخاسته از میان توده مردم کمسواد یا بیسواد بودند که بیرون از عرصه آموزشهای مدرسی و با بهرهگیری از تجربیات و استعداد و ذوق هنری شخصی و ایمان و اعتقاد دینی استوار خود، مجموعه آثاری درخشان و پایدار در تاریخ فرهنگ معماری ایران اسلامی پدید آوردند.
این گروه معماران هنرمند در نقشپردازی و آذینبندی بناها، هم در جنبه زیباشناختی نقشها و هم به جنبه فرهنگی آنها نظر داشتند و در کار هنری خود سلیقه شخصی و الهاماتی را که مخالف با روند عمومی باورهای فرهنگی مردم بود، دخالت نمیدادند و به پاس و حرمت پیشگامان معماری و سنتهای فرهنگی، کارهای پیشینیان را تقلید میکردند و حتی المقدور از حوزه کار و اندیشه آنان پا فراتر نمیگذاشتند. «این شکیبایی و انکار نقش در همکاری با نسلهای پیش، همواره یکی از منابع نیرو و اصالت هنر ایران در بهتری ادوار بوده است.»
به گفته یکی از مردمشناسان، این آرایهها یک نظام نمادی «باز» آشکار را در برابر یک نظام نمادی «پوشیده» و پنهان قرار میدادند. با دریافت مفاهیم نمادی نقش و نگارها در معماری تزئینی و ریشهیابی آنها میتوان به شناخت ذهن و اندیشه معماران و در نتیجه به فرهنگ مردم و جهانبینی و آرمانهای آنان دست یافت.
منبع الهام معماران
معماران سنتی ایران در خلق آثار هنری و ساخت و پرداخت نقشهای آذینی، به طور کلی از دو منبع بزرگ و فیاض طبیعت و فرهنگ الهام میگرفتند. با آن که طبیعت نقش و پایگاه برجستهای در الهامبخشی و صورتبندی شکلها در ذهن معماران داشت، اما نقطه نظر معماران در استفاده از پدیدههای طبیعت، نمایش مطلق نمودهای طبیعی نبود، بلکه در بیشتر موارد، شکلهای طبیعی زیستبومی وسیله و زبان هنرمند در القای مفاهیم و اندیشههای فرهنگی _ دینی و آرمانهای جمعی مردم بود.
در تاریخ معماری ایران، به عقیده آرتور پوپ، سه عامل در خلق آثار هنری بسیار مهم و موثر بودهاند: نخست، فرهنگ و فرهنگهایی که ایران در دوره حیات تاریخی با آنها تماس داشته؛ دوم، دین و مذهب و طریقتهای عرفانی؛ و سوم سنتها که با گذر زمان برهم انباشته و متراکم شده و هر نسل تجربهها و سلیقههای نسلهای پیشین را از راه تقلید حفظ کرده و در ایجاد هنر به کار برده است. در واقع، انگیزه اصلی معماران سنتی ایران در نقشپردازی و تزیین بناها، به خصوص بناهای مذهبی، بیان مفاهیم فرهنگی و باورهای دینی مردم جامعه همراه با برداشتهای هنرمندانه خود بود. از این رو، این گروه هنرمند از نقشها و شکلها همچون نمادهای تصویری استفاده میکردند و با آنها آرمانهای جمعی و جهانبینی دینی مردم را تخلید و تبلیغ میکردند. رسالت آنان در این کوشش، از سویی تقرب به درگاه الهی و به دست آوردن رضای خاطر خدا، از سوی دیگر حفظ و انتقال مظاهر علوی و عناصر معنوی _ قدسی فرهنگ از طریق ارایه این شکلها به نسلهای آینده بود.
شیوه کاربرد الهامات
معماران در به کارگیری الهامات خود و تجسم آنها به شکلهای نمادین، از دو شیوه واقعگرایانه و آرمانگرایانه در معماری بناها استفاده میکردند.
در شیوه واقعگرایانه، نگاه معمار مطلقا به ظرایف و زیباییهای طبیعی شکلها و حجمها در طبیعت زیست _ بومی بود و معمار از این شکلها و حجمها عینا در ساخت و ایجاد نقشها تقلید میکرد. نقشها را به دو صورت، یکی به صورت واقعی آنها در طبیعت و یکی دیگر به صورت انتزاعی، استلیزه به کار میگرفت. در ارایه صورت های انتزاعی، معمار خود را از بند تقید طبیعت آزاد و رها میکرد و با درهم ریختن شکلهای واقعی و استحاله آنها، نقشهایی خاص پدید میآورد. نقشهای اسلیمی گیاهی و نقشهایی مانند «پابزی» و «دمکلاغی»، از نمونههای نقشهای انتزاعی هستند.
در شیوه آرمانگرایانه، در حالی که معمار از شکلها و حجمهای واقعی در طبیعت، در نقشپردازی استفاده میکرد، لیکن نگاهش به معانی و مفاهیم شکلهای طبیعی در فرهنگ و راز و رمزهای پوشیده و پنهان آنها در ذهن جامعه بود. در این شیوه آذینبندی، معمار میکوشید تا با حفظ جنبههای زیباشناختی پدیدههای طبیعی، ارزش و نقش نمادین و آرمانی آنها را در جامعه ملحوظ بدارد.
آذینبندی گیاهی
تزئین معماری بناها با نقش درخت و گل و بوته به یک عقیده بسیار کهن درباره قداست رستنیها و گیاهان در زندگی انسان ارتباط دارد. درخت در پنداشت مردم جامعههای قدیم مظهر حیات، باروری و قدرت بوده و برخی از آنها نقش مهم و برجستهای در آئینها و مناسک مذهبی مردم داشته است. الیاده معتقد است که درخت «همواره به خاطر آن چه به وساطت آن مکشوف میشده و برای معنایی که درخت متضمن آن بوده و بر آن دلالت میکرده، مسجود و معبود بوده است.»
بسیاری از بناهای مقدس اسلامی با نقش درخت و گیاه و گل و بوته تزئین شدهاند. درخت تاک یک نمونه از آرایهبندی بناهای مقدس با نقش گیاهی است. تاک در مشرق زمین «گیاه زندگی»، تصور میشده و نماد «کیهان» بوده است. نقش اسلیمی درخت تاک با شاخه و برگ و خوشههای انگور در درون طاق بزرگ محراب مسجد جامع نائین و نقش درخت تاک بر فرورفتگی دیوار محراب مسجد جامع قیروان در تونس که آن را با زر بر زمینهای سیاه پرداختهاند، نمونههایی از آذینبندی گیاهی به شمار میروند. نقش تاک در محراب قیروان را «مظهر خرد»، و «درخت دنیا» دانسته است.
نمونهای دیگر از آذین بندی گیاهی با هدف آرمانگرایانه، بهرهگیری از گیاه پیچک و انداختن نقش آن معمولا بر سردر فضاهای ورودی خانههاست. معماران در انداختن نقش پیچک بر سردر ورودی، جدا از جنبه زیباشناختی این گیاه، به نیروی جاودانه و جنبه قدسیانه آن در فرهنگ عامه نیز نظر داشتهاند. گیاه پیچک در فرهنگ مردم همچون حرز و تعویذی برای دور کردن ارواح خبیث و شریر به کار میرفت. نقش تزئینی پیچک بر سردر خانهها، ساکنان را از چشم بد و آفت و بلا محفوظ میداشت.
کتیبهبندی آذینی
آذینبندی سردر فضاهای ورودی، دیوارها، درها، گنبدها و محرابها در مساجد، زیارتگاهها، آرامگاهها، آبانبارها، سقاخانهها، کاروانسراها و... با کتیبه و به قصد تبرک و تیمن و تقدس؛ از زمانهای قدیم مرسوم بوده است. برای تزئین کتابهها از آیات قرآنی، احادیث نبوی، ادعیه و اشعار غالبا مذهبی استفاده میکردند. کتابهها را معمولا با خط تزئینی ثلث که دور و تموج و زیبایی ویژه تزئینی دارد، مینوشتند و با نقش و نگارهایی بر زمینه گچ، چوب، کاشی و سنگ میانداختند.
شمایلپردازی
یکی دیگر از شیوههای نقشپردازی آرمانگرایانه در معماری سنتی ایران، شمایلنگاری روی دیوارهای برخی از بناها بوده است. هنر شمایلنگاری روی دیوار از زمانهای بسیار کهن در میان معماران تزئینی این سرزمین رواج داشته است. در دوره پیش از اسلام به خصوص دوره ساسانی، هنرمندان بسیاری بودند که دیوار ایوانها و تالارها و تنه ستونها را با چهرههایی از قهرمانان اسطورهای و حماسی و صحنههایی از داستانها و افسانهها نقش و نگارین میکردهاند.
در دوره اسلامی نیز نقشینه کردن دیوار بناها با شمایل و با مضامین حماسی _ ملی و حماسی _ مذهبی رواج داشته است. منبع الهام نقاشان تزئینی بناها در شمایل پردازیهای حماسی _ ملی، شاهنامه و چهره و پیکره قهرمانان و واقعههای حماسی آن، مانند جنگ رستم و سهراب، رستم و اسفندیار، رستم و اشکبوس و رستم و دیو سپید بود. این هنرمندان معمولا سردر ورودی و دیوارهای سربینه حمامها، سردر کاروانسراها، دروازهها، سراها، قیصریهها، ورودی بازارچهها، سردر زورخانهها، دیوارهای درون قهوهخانهها و ایوانها و سقفهای خانههای اعیان را متناسب با کاربریهای اجتماعی _ فرهنگی هر یک از فضاهای این بناها، با صورتها و پیکرههای پهلوانان و صحنههای رزمی و بزمی نقاشی میکردند و میآراستند.
معماری بناهای شمایل نشان، انگارههایی از واقعیتهای تاریخی _ دینی و داستانهای اسطورهای _حماسی فرهنگ ایرانزمین را در پیشگاه و نظر بینندگان نسلها در توالی زمان مجسم میسازد. بنا بر نظر کیپنبرگ شمایلنگاری توصیفی از چگونگی قرائت تصاویر موجود در فرهنگها به کمک خود تصاویر است. شمایل نگاری ما را قادر میسازد که بر این اساس، وجوه کشف ناشده روح ملی و جهانبینی را بازسازی کنیم.
به جز آذینهای گیاهی و کتابهای و شمایلی، آذینهای دیگری نیز در معماری سنتی ایران به کار رفتهاند، که نشانگر آرمانهای فرهنگی _دینی مردم جامعه مسلمان ایران هستند. برای مثال معماران تزئینی برای جلوهگر ساختن هستی خداوند و نشان دادن مظهری از او در بناهای مقدس، از شیوههای گوناگون نقشپردازی در هنر معماری تزئینی بهره میجستند.
همچنین در فرهنگ اسلامی، گنبد را مظهر آسمان و پایههای گنبد را مظهر زمین میپندارند. بورکهارت از گنبد و پایه چهارگوش نگهدارنده آن و مقرنسهای میان گنبد و پایهها، توجیهی بدیع و زیبا دارد. میگوید:«آسمان با حرکتهای مدور بیشمار و زمین با جهات چهارگانه همانند است. بنابراین، مقرنسها با شکل کندو وارشان گنبد را که نمادی است از آسمان، به پایهها که نمادی است از زمین، میپیوندد و حرکت آسمانی را در نظام خاکی منعکس میکند. همو ثبات و بیتحرکی کعب گنبد را در معماری جایگاههای مقدس، مظهر و نماد کمال و یا حالت ثبات و بیزمانی جهان معنا میکند.
معماران سنتی در گزینش شکلهای طبیعی برای نقشینه کردن بناها رسالت مهم و بزرگی در برابر فرهنگ و دین از سویی و مردم جامعه از سوی دیگر احساس میکردند. هدف و آرمان این هنرمندان دیندار و معتقد این بود که با نقش و نگارهایی که بر در و دیوار بناها مینشانند، پیوندی میان جهان ناسوتی یا خاکی و جهان لاهوتی یا معنوی برقرار کنند و از این راه رابطهای میان مردم جامعه و نیروهای مقدس مینوی و ربانی و مقربان بارگاه الهی پدید آورند. از این رو، شکلها و نقشهای گیاهان، جانوران، جامدات و اجرام سماوی را غالبا بر اساس مفاهیم نمادی ویژه آنها در فرهنگ و جامعه برمیگزیدند و در معماری به کار میبردند. درک زبان رمزی این نقشها و دریافت معانی و مفاهیم آنها بسیار دشوار و فقط برای شماری از فرهنگواران و دینداران جامعهای که این نقشها در فرهنگ آن جامعه معنا گرفته، ممکن و میسر بود.
کاشی کاری
کاشیکاری یکی از روشهای دلپذیر تزئین معماری در تمام سرزمینهای اسلامی است. تحول و توسعه کاشی ها از عناصر خارجی کوچک رنگی در نماهای آجری آغاز و به پوشش کامل بنا در آثار تاریخی قرون هشتم و نهم هجری انجامید. در سرزمینهای غرب جهان اسلام که بناها اساسا سنگی بود، کاشی های درخشان رنگارنگ بر روی دیوارهای سنگی خاکستری ساختمانهای قرن دهم و یازدهم ترکیه، تأثیری کاملا متفاوت اما همگون و پر احساس ایجاد می کردند.
جز مهم کاشی، لعاب است. لعاب سطحی شیشه مانند است که دو عملکرد دارد: تزیینی و کاربردی. کاشی های لعاب دار نه تنها باعث غنای سطح معماری مزین به کاشی می شوند بلکه به عنوان عایق دیوارهای ساختمان در برابر رطوبت و آب، عمل می کنند.
تا دو قرن پس از ظهور اسلام در منطقه بین النهرین شاهدی بر رواج صنعت کاشیکاری نداریم و تنها در این زمان یعنی اواسط قرن سوم هجری، هنر کاشیکاری احیا شده و رونقی مجدد یافت. در حفاری های شهر سامرا، پایتخت عباسیان، بین سالهای 836 تا 883 میلادی بخشی از یک کاشی چهارگوش چندرنگ لعابدار که طرحی از یک پرنده را در بر داشته به دست آمده است. از جمله کاشی هایی که توسط سفالگران شهر سامرا تولید و به کشور تونس صادر می شد، می توان به تعداد صد و پنجاه کاشی چهارگوش چند رنگ و لعابدار اشاره کرد که هنوز در اطراف بالاترین قسمت محراب مسجد جامع قیروان قابل مشاهده اند. احتمالا بغداد، بصره و کوفه مراکز تولید محصولات سفالی در دوران عباسی بوده اند. صنعت سفالگری عراق در دهه پایانی قرن سوم هجری رو به افول گذاشت و تقلید از تولیدات وابسته به پایتخت در بخش های زیادی از امپراتوری اسلامی مانند راقه در سوریه شمالی و نیشابور در شرق ایران ادامه یافت. در همین دوران، یک مرکز مهم ساخت کاشی های لعابی در زمان خلفای فاطمی در فسطاط مصر تأسیس گردید.
نخستین نشانه های کاشیکاری بر سطوح معماری، به حدود سال 450 ه.ق باز می گردد که نمونه ای از آن بر مناره مسجد جامع دمشق به چشم می خورد. سطح این مناره با تزئینات هندسی و استفاده از تکنیک آجرکاری پوشش یافته، ولی محدوده کتیبه ای آن با استفاده از کاشیهای فیروزه ای لعابدار تزئین گردیده است.
شبستان گنبد دار مسجد جامع قزوین( 509 ه.ق) شامل حاشیه ای تزئینی از کاشیهای فیروزه ای رنگ کوچک می باشد و از نخستین موارد شناخته شده ای است که استفاده از کاشی در تزئینات داخلی بنا را در ایران اسلامی به نمایش می گذارد. در قرن ششم هجری، کاشیهایی یا لعابهای فیروزه ای و لاجوردی با محبوبیتی روزافزون رو به رو گردیده و به صورت گسترده در کنار آجرهای بدون لعاب به کار گرفته شدند.
تا اوایل قرن هفتم هجری، ماده مورد استفاده برای ساخت کاشی ها گل بود اما در قرن ششم هجری، یک ماده دست ساز که به عنوان خمیر سنگ یا خمیر چینی مشهور است، معمول گردید و در مصر و سوریه و ایران مورد استفاده قرار گرفت.
در دوره حکومت سلجوقیان و در دوره ای پیش از آغاز قرن هفتم هجری، تولید کاشی توسعه خیره کننده ای یافت. مرکز اصلی تولید، شهر کاشان بود. تعداد بسیار زیادی از گونه های مختلف کاشی چه از نظر فرم و چه از نظر تکنیک ساخت، در این شهر تولید می شد. اشکالی همچون ستاره های هشت گوش و شش گوش، چلیپا وشش ضلعی برای شکیل نمودن ازاره های درون ساختمانها با یکدیگر ترکیب می شدند. از کاشیهای لوحه مانند در فرمهای مربع یا مستطیل شکل و به صورت حاشیه و کتیبه در قسمت بالایی قاب ازاره ها استفاده می شد. قالبریزی برخی از کاشی ها به صورت برجسته انجام می شد در حالی که برخی دیگر مسطح بوده و تنها با رنگ تزئین می شدند. در این دوران از سه تکنیک لعاب تک رنگ، رنگ آمیزی مینائی بر روی لعاب و رنگ آمیزی زرین فام بر روی لعاب استفاده می شد.
تکنیک استفاده از لعاب تک رنگ، ادامه کاربرد سنتهای پیشین بود اما در دوران حکومت سلجوقیان، بر گستره لعابهای رنگ شده، رنگهای کرم، آبی فیروزه ای و آبی لاجوردی-کبالتی- نیز افزوده گشت.
ابوالقاسم عبد الله بن محمد بن علی بن ابی طاهر، مورخ دربار ایلخانیان و یکی از نوادگان خانواده مشهور سفالگر اهل کاشان به نام ابوطاهر، توضیحاتی را در خصوص برخی روشهای تولید کاشی، نگاشته است. وی واژه هفت رنگ را به تکنیک رنگ آمیزی با مینا بر روی لعاب اطلاق کرد. این تکنیک در دوره بسیار کوتاهی بین اواسط قرن ششم تا اوایل قرن هفتم هجری از رواجی بسیار چسمگیر برخوردار بود.
p کاشی های هشت پر ستاره ای و چلیپا - قرن هفتم هجری - امامزاده جعفر دامغان
p کاشی زرین فام - قرن پنجم هجری - کاشان
لعاب زرین فام که ابوالقاسم آن را دو آتشه می خواند، رایج ترین و معروف ترین تکنیک در تزئینات کاشی بود. این تکنیک ابتدا در قرن دوم هجری در مصر برای تزیین شیشه مورد استفاده قرار می گرفت. مراحل کار به این شرح بوده که پس از به کار گیری لعاب سفید بر روی بدنه کاشی و پخت آن، کاشی با رنگدانه های حاوی مس و نقره رنگ آمیزی می شده و مجددا در کوره حرارت می دیده و در نهایت به صورت شیء درخشان فلزگونه ای در می آمده است. با توجه به مطالعات پیکره شناسی که بر روی نخستین کاشیهای معروف به زرین فام انجام گرفته و نیز از آنجایی که در این نوع از کاشی ها بیشتر طرح های پیکره ای استفاده می شده تا الگوهای گیاهی، می توان گفت این نوع از کاشی ها به ساختمانهای غیر مذهبی تعلق داشته اند.
ویرانی حاصل از تهاجم اقوام مغول در اواسط قرن هفتم هجری، تنها مدت کوتاهی بر روند تولید کاشی تأثیر گذاشت و در واقع هیچ نوع کاشی از حدود سالهای 642-654 ه.ق بر جای نمانده است. پس از این سال ها، حکام ایلخانی اقدام به ایجاد بناهای یادبود کرده و به مرمت نمونه های پیشین پرداختند. نتیجه چنین اقداماتی، احیای صنعت کاشی سازی بود. در این دوران، تکنیک مینایی از بین رفت و گونه دیگری از تزئین سفال که بعدها عنوان لاجوردینه را به خود گرفت، جانشین آن شد. در این تکنیک، قطعات قالب ریزی شده با رنگهای سفید، لاجوردی و در موارد نادری فیروزه ای، لعاب داده می شدند و پس از اضافه شدن رنگهای قرمز، سیاه یا قهوه ای بر روی لعاب، برای بار دوم در کوره قرار داده می شدند.
در اوایل دوره ایلخانی، تکنیک زرین فام بر روی لعاب بدون هیچ رنگ افزوده ای به کار برده می شد، لکن در ربع پایانی قرن هفتم، رنگهای لاجوردی و فیروزه ای به میزان اندکی مورد استفاده قرار گرفتند.
با نزدیک شدن به قرن هشتم هجری، آبی لاجوردی از رواج و محبوبیت بیشتری برخوردار شد و سرانجام تکنیک نقاشی زیر لعاب با استفاده از رنگهای آبی لاجوردی و اندک مایه ای از رنگهای قرمز و سیاه، جایگزین نقاشی زرین فام شد که کاشی های تولید شده با چنین تکنیکی معمولا با نام کاشی های سلطان آباد شناخته می شوند. این تکنیک تا اواسط قرن هشتم مورد استفاده قرار می گرفت و پس از آن منسوخ شد.
با رو به زوال نهادن حاکمیت ایلخانیان در اواسط قرن هشتم، عصر طلایی تولید کاشی پایان یافت. کاشی های معرق-موزائیکی- تک رنگ و نه چندان نفیس در رنگهایی متفاوت جانشین قابهای عظیم زرین فام و کتیبه ها شدند.
این تکنیک برای نخستین بار در آغاز قرن هفتم هجری در آناتولی اقتباس شده و یک قرن بعد در ایران و آسیای مرکزی پدیدار شده است. این نوع از کاشی ها برای ایجاد طرحی پیچیده در کنار یکدیگر چیده می شده و از آنها برای تزئین محراب ها استفاده می شد. شیوه کار به این صورت بوده است که سفالهای لعاب داده شده را بر مبنای طرح اصلی می بریدند و سپس با در کنار هم قرار دادن آنها، طرح اصلی را می ساختند. در دوره ایلخانیان برای نخستین بار این تکنیک مورد استفاده قرار گرفت؛ مانند آنچه که در مقبره امام زاده جعفر اصفهان (726 ه.ق) به چشم می خورد؛ اما کاربرد وسیع آن در دوره میانی قرن نهم هجری رواج پیدا کرد. طیف وسیع و پیشرفته ای از کاشی های معرق بر روی تعدادی از بناهای مهم یادبود این دوران دیده می شوند که به عنوان نمونه می توان به مسجد گوهرشاد در مشهد، مدرسه آلغ بیک در سمرقند و مدرسه خرگرد اشاره کرد.
p کاشی معرق - پنجره مشبک کاری مسجد شیخ لطف الله اصفهان
با توجه به وقت گیر بودن نصب کاشی های معرق، در اواخر قرن نهم هجری تکنیک ارزان تر و سریع تری با نام هفت رنگ، جایگزین آن شد. این تکنیک، ترکیب رنگهای مختلف و متعددی را بر روی کاشی ممکن ساخته بود. همچنین در چنین شیوه ای، رنگ ها مجزا بوده و درون مرزهای یکدیگر نفوذ نمی کردند؛ زیرا توسط خطوط رنگینی مرکب از منگنز و روغن دنبه از یکدیگر جدا می شدند. در بسیاری از بنا های تیموریان شاهر رواج مجدد کاشی کاری به شیوه هفت رنگ هستیم که به عنوان نمونه، می توان از مدرسه غیاثیه خردگرد که در سال 846 ه.ق تکمیل شده یاد کرد.
p کاشی هفت رنگ - قرن هشتم هجری - ایران
p کاشی هفت رنگ - قرن دهم هجری - ترکیه
مساجد و مدارس صفویه به طور کلی با پوششی از کاشی ها در درون و بیرون بنا تزیین شده اند. در حالیکه کاربرد کاشی های معرق تداوم می یافت، شاه عباس که برای دیدن بناهای مذهبی کامل نشده اش بی تاب بود، استفاده بیشتر از تکنیک سریع کاشی هفت رنگ را تقویت کرد.
در عصر صفویه، کاشی هفت رنگ در قصرهای اصفهان به نحوی گسترده مورد استفاده قرار گرفت و نصب کاشی های چهارگوش درون قابهای بزرگ، منظره هایی بدیع همراه با عناصر پیکره ای و شخصیتهای مختلف، به وجود آورد.
در قرن دوازدهم هجری، با روی کار آمدن زندیه عمارت سازی در اندازه های جاه طلبانه به ویژه در شیراز، پایتخت زندیان، از سر گرفته شد و به همین دلیل، جنبش جدیدی در صنعت کاشی سازی پدید آمد. در این عصر، تصاویر کاشی ها با نوعی رنگ جدید صورتی که در دوران حکمرانی قاجار نیز استفاده می شده، نقاشی می شوند.
صنعت کاشی سازی اسلامی در دوره هایی از پورسلین-ظرف چینی وارداتی از دوران تانگ و سونگ- تأثیر پذیرفته است. حاصل این تأثیرات، ساخت کاشی هایی با لعاب سفید و طرح های آبی است. اقتباس هنرمندان اسلامی از چینی های آبی-سفید قابل ملاحظه است. در اواسط قرن نهم هجری، نقشمایه های چینی کاملا در نقشمایه های دوران اسلامی جذب شده و حاصل آن، پدیدار شدن یک سبک اسلامی-چینی دو رگه دلپذیر و قابل قبول بود.
هنر کاشی کاری ترکیه تا حد زیادی تحت تأثیر سنتهای ایرانی قرار داشت. در قرن نهم هجری (تا سال 875 ه.ق) هنرمندان تبریزی با انگیزه اشتغال به فعالیت در ترکیه می پرداختند.
p کاشی ایزنیک - قرن پنجم هجری - ترکیه
در قرن دهم هجری، ایزنیک مرکز تولید ظروف سفالی و کاشی در ترکیه محسوب می شد. یک رنگ قرمز درخشان جدید و یک دوغاب غنی شده از آهن به صورت ضخیم غیر قابل نفوذ به زیر لعاب، به کار گرفته می شده که از ویژگی های کاشی ایزنیک به شمار می آمد. یک سبک برگدار زیبا با طراحی های واقعی از گل های لاله، سنبل و میخک نیز بر روی کاشی ها، منسوجات، جلدسازی و سایر هنرهای ترکیه قرن دهم مورد استفاده قرار گرفتند اما پس از قرن یازدهم هجری، کیفیت کاشی ایزنیکی رو به افول گذاشت و از این دوران به بعد، ساخت کاشی در شهر کوتاهایا در مرز فلات آناتولی ادامه یافت.
ساخت کاشی در سوریه نیز صورت می گرفته است. سفالگران دمشقی در قرن نهم هجری کاشی های سفید-آبی تولید می کردند اما یک قرن بعد طرح کاشی های سوریه ای بازتاب کاشی های ایزنیک بود. کاشی های سوریه در رنگ های سبز روشن، فیروزه ای و ارغوانی تیره خاصی در زیر لعاب نقاشی شده اند. بهترین دوره برای کاشی سازان دمشق، قرن دهم هجری است. پس از آن، گرچه تولید کاشی تا قرن سیزدهم ادامه یافت اما کیفیت آن کاهش یافت و طرح های کاشی های سوریه یکدست شد
شواهد باستانشناسی نشان می
پارهای از اصول اولیه ایمنی برق
اقدامات برای نجات شخص برق گرفته
اقداماتی که برای نجات شخص برق گرفته می توان انجام داد عبارتست از :
مرگ در اثر برق گرفتگی
مرگ در اثر برق گرفتگی معمولاً نتیجه مستقیم دو چیز است :
یک تماس جزئی با سیم یا وسایل برقی انسان را به سرعت نابود میکند و چنانچه مسیر برق گرفتگی از سمت چپ بدن یا از سمت سر باشد خطرناک تر است.
مسئله مهم در برق گرفتگی تنفس مصنوعی می باشد که باید در کمتر از 3 دقیقه پس از برق گرفتگی با انجام این کار جریان تنفس را به حالت عادی بازگردانیم.
مصدوم را به پشت بخوابانید و بلوز کار یا کت خود را تا کنید و با قرار دادن آن زیر شانه، بطوری که سر به عقب کشیده شود، پهلوی سر مصدوم قرار گیرید و تنفس مصنوعی و ماساژ قلبی انجام دهید.
ایمنی در برق در بررسی های انجام شده روی حوادث سایر کشورها ملاحظه می شود ، حوادث صنعت برق در کشورهای پیشرفته تقریبا نزدیک به صفر است و این دلیل اهمیت دادن به مسئله ایمنی و اجرای دقیق مقررات ایمنی در این کشورها می باشد . بطوریکه با اجرای برنامه های منظم و از پیش تدوین شده فرهنگ ایمنی برای کارکنان و کار برای این صنعت از طریق بهره گیری از برنامه های آموزشی و تهیه مقررات و استفاده از رسانه های گروهی مانند روزنامه ، تلویزیون ، رادیو ، بروشور و مجلات زنده نگاهداشته می شود .
1- علل حوادث با توجه به اینکه هیچ حادثه ای بدون علت رخ نمی دهد ، علل وقوع حوادث برای افرادی که در گروههای اجرایی کار می نمایند به شرح ذیل عنوان می شود .
1 _ عدم آموزش لازم برای کارهای اجرایی
2 – عدم آموزشهای لازم در خصوص ایمنی و رعایت مقررات آن
3 – عدم رعایت مقررات و دستورالعملهای ایمنی ایمنی بر حسب آموزشهای دیده شده
4 – عدم استفاده از وسایل و تجهیزات ایمنی فردی و گروهی
5 – استفاده از وسایل غیر مجاز و غیر استاندارد
6 – عدم استفاده از فرمها و کارتهای حفاظتی در زمان اجرای کار
7 – در نظر نگرفتن روحیه افراد در زمان اجرای کار
2-- متد جلو گیری از وقوع حوادث این روش که امروزه در کشورهای صنعتی بیشتر بکار گرفته می شود دارای اعتبار و ارزش علمی و فنی بیشتری است ، لذا اقدامات ایمنی که می بایست انجام شود عبارتند از :
1 – بررسی ونظارت فنی مخاطرات موجود در عملیات اجرایی آینده قبل از شروع طراحی
2 – کنترل شرایط مخاطره آمیز و انجام پیشگیریهای لازم در این زمینه
3 – خذف شرایط مخاطره آمیز در صورت تکرار
4 – پیگیری مربوط از زمان طراحی تا نصب و بهره برداری جهت کسب اطمینان از اینکه کلیه نکات ایمنی مورد توجه قرار گرفته و اقدامات لازم انجام شده باشد .
5 – کسب اطمینان از اینکه اطلاعات لازم در مورد مخاطرات موجود به کارکنان بهره برداری منتقل گردیده و آنان از تعلیمات کافی جهت جلوگیری از وقوع حوادث برخوردار می باشند .
6 – در صورت تولیدات بخصوص ، که در بعضی از شرکتهای برق منطقه ای انجام می شود لازم است که از طریق ضمیمه نمودن کاتولوگ و دستورالعمل و در صورت امکان از طریق رسانه های گروهی طرز استفاده از ایمنی کالای مورد نظر به مصرف کنندگان آموزش داده شود . با رعایت متد جلوگیری از وقوع حوادث و اجرای کامل مقررات ایمنی می توان پتانسیل خطر را تا حد امکان کاهش داد و بطور نسبی از حوادث جلوگیری نمود .
خطاهای ناشی از جریان برق عمدتا" به سه دسته تقسیم میشوند:
1_ اتصال بدنه که عبارت است از اتصال یکی از سیمهای جریان برق به بدنه د ستگاه .
2_ اتصال کوتاه عبارت است از اتصال دو سیم لخت که نسبت به هم دارای اختلاف پتانسیل الکتریکی می باشندبه یکدیگر.
3_ اتصال زمین که عبارت است از اتصال یکی از سیم های حامل جریان به زمین .
خطا های نامبرده شده به دوصورت کامل وناقص اتفاق می افتد . دراتصال کامل درمحل اتصالی مقاومت وجودندارد وجریان زیادی از این نقطه عبور میکند اما اگر اتصال ناقص باشد درمحل اتصال مقاومت وجود دارد بنابر این جریان خطا نسبت به حالت قبل کمتر است.
انواع حفاظت
1_حفاظت سیم ها و کابل ها :
در بخش وسایل کنترل وحفاظت بطور کامل مورد بررسی قرار میگیرد.
2_ حفاظت مصرف کننده ها و دستگاهای الکتریکی :
قسمت عمده مصرف کننده های سه فاز در مراکز صنعتی را موتورهای الکتریکی تشکیل می دهند .معمولا" جهت حفاظت موتورهای الکتریکی از کلید حفاظت موتور استفاده می شود این کلید موتور را در مقابل بار اضافی و همچنین اتصال کوتاه حفاظت می کند.بدین صورت که در اثر اضافه بار و یا دو فازشد ن موتور جریان کمی بیشتر از جریان نامی آن میشود.حرارت بی متال کــــــه عضو حفاظت کننده حرارتی است بالا رفته ودراثر تغییر فرم بی متال به اهرم فشار آورده وکلید را قطع می کند.اگر خطاهایی مانند اتصال کوتاه در مو
مقدمه
تاکنون، تعاریف متعددی برای مدیریت ارائه شده است. برخی از مهمترین تعاریفی که ارائه شده، به قرار زیر است:
مدیریت از دید کارکردی شامل وظایفی همچون برنامهریزی، تصمیمگیری، سازماندهی، نوآوری، هماهنگی، ارتباطات، رهبری، انگیزش و کنترل میگردد. این نوع تعاریف از مدیریت اگر چه با کمی و کاستی یا فزونیهایی در واژههای بیانکنندهٔ وظایف روبروست، اما به نظر روانتر از تعاریفی است که میکوشند مدیریت را محصور به یک ویژگی خاص نمایند یا ارزش فلسفی خاصی به مفهوم بیفزایند. بااینحال، تعاریف متعدد از مدیریت با توجه به کارکردهای آن از سوی محققانی چون فایول یا گیولیک دارای تفاوتهایی است که بهسادگی نمیتوان از آنها گذر کرد. آنچه واضح است علم مدیریت هنوز نتوانسته است تعریف خود را مدیریت کند
تعریف ذیل، مفاهیم کلیدی مدیریت را دربردارد:
وظایف مدیریت
هنری فایول، صنعتگر فرانسوی، چنین اظهار داشت که همه مدیران، پنج وظیفه یا کار، انجام میدهند: برنامهریزی، سازماندهی، رهبری، هماهنگی و کنترل. امروزه، این کارها را به صورت چهار وظیفه:
بیان میکنند.
پیتر دراکر، وظیفه مدیران را بازاریابی و نوآوری میداند.[۶] در عین حال، متون جدیدتر عمده وظایف مدیران را برنامهریزی، سازماندهی، رهبری، استخدام و کنترل میدانند.[۷] برخی از منابع، استخدام را از فهرست فوق حذف کردهاند[۸] و برخی نیز هماهنگی را جایگزین آن نمودهاند.
مدیریت از دید کارکردی شامل وظایفی همچون برنامهریزی، تصمیمگیری، سازماندهی، نوآوری، هماهنگی، ارتباطات، رهبری، انگیزش و کنترل میگردد
برنامهریزی
برنامهریزی یا طرحریزی یعنی اندیشیدن از پیش. متخصصین از زوایای متعدد برای برنامهریزی تعاریف متعددی ارائه کردهاند که برخی از آنها از این قرار است:
در گزینش و تعیین هدف، مدیر باید امکانپذیر بودن و قابل قبول بودن آنها را از نظر مدیران و کارکنان، مورد توجه قرار دهد.
سازماندهی
سازماندهی فرایندی است که طی آن تقسیم کار میان افراد و گروههای کاری و هماهنگی میان آنان، به منظور کسب اهداف صورت میگیرد.
در رابطه با سازماندهی، مدیر باید هم ساختار سازمان را متناسب با اهداف و منابع سازمان ایجاد نماید(طراحی سازمان) و هم به دنبال فراهم نمودن افراد مناسب برای ساختار تعیین شده (تأمین منابع) باشد.
رهبری یا هدایت یعنی تلاش مدیر برای ایجاد انگیزه و رغبت در زیردستان جهت دست یافتن به اهداف سازمان.
ارزیابی
کنترل، تلاش منظمی است در جهت رسیدن به اهداف استاندارد، طراحی سیستم بازخورد اطلاعات، مقایسهٔ اجزای واقعی با استانداردهای از پیش تعیین شده و سرانجام تعیین انحرافات احتمالی و سنجش ارزش آنها بر روند اجرایی که در بر گیرندهٔ حداکثر کارایی است
سیر اندیشههای مدیریتی
اندیشههای نخستین مدیریتی
تمامی مسائل مدیریتی مطرح از ابتدای تاریخ بشر تا سال ۱۸۸۰ در این قسمت طبقهبندی میشود. مسائلی نظیر سیستمهای اداری و مدیریتی سومریها، مصریها، ایرانیان باستان و مواردی نظیر ساخت اهرام ثلاثه مصر و ساخت دیوار چین در این حوزه طبقهبندی میشود.
مکتب کلاسیک
این نظریهها از سال ۱۸۸۰ تا ۱۹۲۰ شروع شدند و به ۳ دستهٔ کلی تقسیم میشوند:
محوریت بحث نظریههای مدیریت کلاسیک دستیابی به حداکثر کارایی در سازمان است. کلاسیکها به سازمان رسمی توجه داشتند و وجود سازمان غیررسمی را مضر میدانستند. دیدگاههای کلاسیک شامل نگرشی صرفاً مکانیکی به سازمان و افراد بوده است. کلاسیکها انسان را همردیف با سایر عناصر تولید میدانستند و برایش هویت مستقل قائل نبودند.
مکتب نئوکلاسیک (روابط انسانی
در سال ۱۹۲۰ تا ۱۹۵۰، در حالی که غرب رکود اقتصادی را تجربه میکرد، برخی از دانشمندان علوم اجتماعی به رهبری التون مایو مطالعاتی را دربارهٔ چگونگی واکنش کارکنان به میزان تولید در صورت تغییر شرایط کاری، طراحی شغل و محرکهای مدیری آغاز کردند. بخش اعظم این مطالعات در یکی از واحدهای شرکت وسترن الکتریک در شهر هاثورن صورت گرفت که بعدها به مطالعات هاثورنمشهور شد.[۱۱] نئوکلاسیکها بر جنبههای انسانی مدیریت تأکید میکردند. طرفداران این روش معتقد بودند که مدیریت باید توجه خود را بر افراد متمرکز کند؛ به بیان دیگر متغیرهای اجتماعی را مؤثرتر از متغیرهای فیزیکی میدانستند عمده فعالیتهایی که در این دوره انجام شد، به دو دستهٔ زیر تقسیم میشود:
مکتب سیستمهای اجتماعی
نگرش سیستمی، که تقریباً از دهه ۱۹۵۰ (میلادی) در مدیریت مرسوم شد. طرفداران این نظریه معتقدند نگرش سیستمی بهترین طریق برای وحدت بخشیدن به مفاهیم و نظریههای مدیریت و دستیابی به نظریهای جامع است.[۱۳] مکتب سیستمهای اجتماعی باعث شد که مطالعهٔ مسائل سازمانها به صورت چند بعدی شود و نیز باعث پیدایش و تکامل تئوری سیستمها شد.
مکتب اقتضایی
مکتب اقتضایی (رهیافت اقتضایی)(۱۹۶۰ تاکنون) این مکتب با عناوین دیگری چون موقعیتگرایی، محیطگرایی و شرایطگرایی آمده است. این مکتب که بیشتر طرز فکری دربارهٔ سازمان، مدیریت و پدیدههاست، به این موضوع اشاره دارد که در شرایط گوناگون و بسته به اقتضائات زمانی، مکانی و موقعیتی است که میتوان دربارهٔ موضوعی اظهار نظر کرد. به عبارتی، در حالیکه اندیشمندان مکاتب کلاسیک و نئوکلاسیک به اصول جهانشمول و همیشگی باور داشتند و راهکارهای ارائهشده توسط خودشان را برای همهٔ شرایط مناسب میدانستند، در مکتب اقتضائی چیزی به نام بهترین وجود ندارد. بلکه این اقتضائات است که نشان میدهد در «آن مورد خاص» چه چیز بهترین است. برای مثال، در حالیکه در بعضی از شرایط مدیریت مکانیکی برای سازمان راهگشا و مفید است، ممکن است با تغییر شرایط به سبک دیگری از مدیریت (مدیریت ارگانیک) احتیاج باشد.
مکتب نوگرایی]
در مطالعات مدیریت امروز بسیاری از نظریهها از ترکیب تئوریهای کلاسیکها و نئوکلاسیکها شکل گرفته است. پیروان جدید جنبش مدیریت علمی بر تصمیمگیریهای علمی، به کارگیری رایانه و ابزارهای تصمیمگیری تأکید دارند. گروه نظریهپردازان امروزی روابط انسانی، از بهبود و بازسازی سازمان صحبت میکنند و جای اصولگرایان را کسانی گرفتهاند که معتقدند قبل از آنکه بتوان به اصولی پایبند شد لازم است مدیران زیادی را به طور عملی مورد مطالعه قرار داد.[۱۴] نظریات این دوره را میتوان به دستههای زیر تقسیم کرد:
سطوح مدیریت
مدیریت در سازمانهای بزرگ معمولاً از سه سطح برخوردار است
مدیریت عملیاتی
برنامه عملیاتی نوعی برنامهٔ تفصیلی و کوتاهمدت است که موجب مراجعه کمتر زیردستان به مدیران جهت کسب تکلیف و همچنین کم کردن مراجعهٔ مدیران به کارکنان جهت نظارت بر عملکرد آنان میباشد. مدیران رده عملیاتی بیشتر وقتشان را با زیردستان، مقداری از آن را با همکاران و اندک زمانی را با مافوقها یا خارج از سازمان میگذرانند
مدیریت میانی
مدیران میانی به طور مستقیم به مدیران رده بالا گزارش میدهند. کارشان مدیریت بر سرپرستان است و نقش حلقه واسط را میان مدیریت عالی و مدیران عملیاتی به عهده دارند. بیشتر وقت مدیران میانی به تحلیل دادهها، آماده کردن اطلاعات برای تصمیمگیری، تبدیل تصمیمهای مدیریت به پروژههای معین برای سرپرستان و جهت داد
تعریف موزه
بر مبنای تعریفی که "ایکوم" از موزه می دهد، موزه مکان گردآوری، نگهداری، مطالعه و بررسی کردن و نیز به نمایش گذاشتن نعمتهای فرهنگی یا طبیعی به منظور آموزش، پژوهش و ارزش دادن به این مجموعه ها و لذت بردن از آنهاست.
معنای لغوی و اصطلاحی موزه:
نام موزه از لغت فرانسوی "Musee " گرفته شده و به معنای مکانی است که مجموعه بزرگی از آثار باستانی و صنعتی و چیزهای گرانبها را در آن به معرض نمایش می گذارند و دانشمندان و پژوهشگران و هنرمندان و علاقه مندان از آن استفاده می کنند. کلمه موزه را فرانسویان از لغت یونانی گرفته اند. موزه نام تپه ای در آتن بوده است که در آن عبادتگاهی برای موزه ها ساخته شده بود.
امروزه در کشورهای گوناگون جهان موزه ها، آثار باستانی، مردم شناسی، طبیعی، حیوانات و وحوش و مجموعه تاریخی آن کشورها را به نمایش می گذارد. فرهنگ تمدن هر قوم و ملتی از طریق اشیا و وسایلی که در آن موزه ها جمع آوری شده است شناخته می شود. یکی از راههای شناخت اقوام گذشته و نحوه زندگانی آنها بازدید از موزه هاست که جنبه آموزشی نیز دارد.
تاریخچه موزه:
پژوهشگران و متخصصان موزه داری، به دنبال ریشه یابی واژه موزه به مبدأ "هلنی" بسنده کرده و تاریخ موزه و تاریخگذاری این پدیده را این گونه تعریف کرده اند:
"معبد خدایان هنر شعر و موسیقی که بر فراز تپه ای در آتن قرار داشت، نخستین موزه ای است که در تاریخ موزه ها نام برده می شود و موزه "آشمولین" در شهر آکسفورد نخستین موزه ای است که آثار مشرق زمین را در خود محفوظ داشته است. نخستین موزه در قاره آسیا موزه "هارمیتاژ" یا "هرمیتاژ" در لنینگراد روسیه است و اولین موزه ایران در سال 1295 هـ .ش به نام "موزه ملی ایران" پایه گذاری و گشایش یافته است. سال 1746 میلادی را در تاریخ تحول و تکامل موزه ها باید نقطه عطفی به شمار آورد. زیرا در این سال نویسنده فرانسوی، "لاخون دوسن ین" عقاید و اندیشه های نوینی را درباره موزه مطرح کرد که موجب تحرک و تسریع در بنیادگیری موزه ها شد. چهار سال پس از آن به سال 1750 میلادی اولین موزه واقعی جهان در قصر لوکزامبورگ برپا شد."
نقش حیاتی موزه ها در جوامع بشری نقشی بدیع، ماندگار و مروج ناب ترین پدیده های فرهنگی است. موزه ها از معدود مراکز حافظ یادگاران نسل گذشته و در حقیقت فرزندان هنر و تاریخ هستند. هر یک از این اشیا در عین بی زبانی به هزار زبان سخن می گویند زیرا اسناد معتبری از هنر، فرهنگ و تاریخ را ارایه می دهند.
موزه کلمه ای یونانی است که از " موزه یون " به معنای مجلس فرشتگان الهام گرفته است. به طور کلی موزه به مجموعه ای از آثار و اشیایی اتلاق می شود که در محل یا عمارتی نگه داری و در معرض نمایش گذاشته شوند.
روزنامه شرف موزه را اینگونه تعریف می کند : " موزه به اصطلاح اهالی فرنگ عبارت است از مکان یا محلی که مخزن آثار قدیمه و اشیای بدیعه و نقایس و مستظرفات دنیاست و از هر تحفه و یادگاری که در آن مخزون و موضوع است اهل علم و اطلاع، کسب فایدتی و کشف سری می نمایند و از احوال و اوضاع هر زمان و صنایع و حرف آن و رسوم و آداب معموله آن ایام و عواطف انام با خبر می گردند. می توان گفت که موزه مقیاس شعور و میزان عقول و درجه افهام، اصناف و مرآت ادراک سلاسل است. مشکلات لاینحل در اینجا حل می شود و بر معلومات تاریخی شهود اقامه می نماید. "
در یونان قدیم به محلی موزه گفته می شد که در آنجا به مطالعه صنایع و علوم می پرداختند. " ایکوم " شورای جهانی موزه ها، موزه را موسسه ای دایمی دانسته که اهداف مادی ندارد و در آن به روی همگان گشوده است و برای خدمت به جامعه و پیشرفت آن فعالیت می کند. هدف موزه ها، گرد آوری و نگه داری، تحقیق، انتقال و نمایش شواهد بر جای مانده از انسان و محیط زیست او به منظور بررسی، آموزش و بهره برداری معنوی است. تعریفی دیگر موزه را بنیادی دانسته که سه وظیفه اصلی جمع آوری، نگه داشت و نمایش اشیا را بر عهده دارد. این اشیا ممکن است نمونه های از طبیعت و مربوط به رمین شناسی و ستاره شناسی یا زیست شناسی باشد. یا آن که آفرینش های هنری و علمی انشان را در طول تاریخ به نمایش بگذارد. اولین موزه هایی که در دنیا شکل گرفتند، هدف خاصی نداشتند. اماکن و پرستشگاه های مقدس چون کلیسای کاتولیک،معابد یونانی و پرستشگاه های بودایی در ژاپن را در بر می گرفتند. اولین مجموعه شخص دنیا در سال 1683 میلادی در آکسفورد انگلستان با نام موزه آشمولین به صورت عمومی درآمد. در دوره رنسانس که تحول عظیم فرهنگی. هنری در اروپا ( قرن پانزدهم به بعد ) پدید آمد، موزه ها نیز بیشتر مورد توجه قرار گرفتند و ارزش راستین خود را بار یافتند.
اوج هنری موزه داری جهان را می توان در موزه لوور پاریس دید. این موزه که هم اکنون به صورت یک مرکز بزرگ پژوهشی در آمده است،بزرگترین موزه دنیا محسوب می شود. ساختمان این موزه قبل از انقلاب کبیر فرانسه، یکی از کاخ های سلطنتی فرانسه بود که در آن آثار با ارزش هنری نگه داری می شد. پس از انقلاب کبیر فرانسه در سال 1789 م این کاخ با آثارش به مردم فرانسه اهدا شد و در سال 1793 م تبدیل به موزه ملی فرانسه گردید. بخش عظیمی از آثار این موزه به دایره " هنر اسلامی " اختصاص دارد که این اشیا را وزارت آموزش و هنرهای ظریفه دولت فرانسه برای غنی کردن موزه از کشورهای مشرق زمین گردآوری کرده است. هیات های مختلف فرانسوی حدود صد سال در ایران به کاوش های باستان شناسی پرداخته اند. که از جمله آنان می توان به آندره گدار، ژاک دمورگان و مارسل دیولافوا اشاره نمود. در سال 1889 م دمورگان به ایران آمد و به حفاری پرداخت. سپس در سال 1895 م امتیاز حفاری در ایران را از ناصرالدین شاه گرفت و بعد از آن در زمان مظفرالدین شاه آن را تمدید کرد که به موجب آن امتیاز انحصار حفاری باستان شناسی در تمام ایران به دولت فرانسه و اگذارشد. در این مدت بیشتر اشیای تاریخی و منحصر به فرد چون لوح قانون حمورابی و … زینت بخش موزه لوور پاریس شد.
تاریخ تشکیل اولین موزه در ایران را باید در گنجینه های گرانبهایی که باستان شناسان به دست آورده اند، جستجو کرد. ایرانیان برای رهایی از آسیب بیگانگان گاهی گنجینه های گرانبهایی مانند کلوزر، کلماکره و مجموعه سفال ئ آبگینه گرگان را درون چاه ها و حفره ها پنهان می کردند.
اولین بار به دستور ناصرالدین شاه قاجار در داخل سلطنتی کاخ گلستان، تالاری به موزه اختصاص یافت که سپس همین مکان با ملحقاتی غنی تر شد و به نام موزه " همایونی " گشایش یافت. روزنامه شرف در توصیف این موزه می نویسد:" موزه همایونی طولا" چهل و سه زرع و عرضا" هیجده زرع مشتمل بر بیست اتاق است. این موزه خزینه ای است مشحون به ظواهر جواهر گرانبها و ظرایف و نفایس اشیاء و آثار جلیله علمیه و مهمات حربیه قدیمه، آلات، ادوات متنوعه و مصنوعات ازمنه سابقه ونتایج خیالات حکمای بزرگوار و تماثیل و تصاویر نگارنده های بی مثل و مانند روزگار و پرده های نقاشی کار نقاشهای مشهور و حاصل صناعی کارخانه های معروف و ظروف چینی بسیار و ممتاز کار چین و روسیه و انگلیس و بلور آلات، کارخانه های ساکس و نیز کارخانه های معتبر"
این موزه پس از مدتی از بین رفت. جواهرات آن به خزانه بانک ملی انتقال یافت و بعدا" به موزه مجهزی تبدیل شد و سلاح های آن به موزه دانشکده افسری سپرده شد. در دوره مشروطه به دستور وزیر معارف " صنیع الدوله " دایره ای به نام اداره عتیقات بین سال های ( 1295.7 م ) به وجود آمد که کارش سر و سامان دادن به وضع خراب حفاری های غیر مجاز بود و در همین زمان بود که موزه ایران " معارف " تاسیس شد. این موزه در بر گیرنده اشیای عتیقه، کاشی، سفال، سکه و سلاح بود و. به عنوان اولین گام موثر در تاریخ موزه داری ایران به شمار می رود.
بیشترین جلوه تاریخ موزه داری ایران را در ایجاد موزه ایران باستان باید جستجو کرد. این موزه با 2744 متر زیر بنا به دلیل قدمت اشیا، در زمره یکی از موزه های مادر دنیا محسوب می شود که به سال 1316 خورشیدی افتتاح گردید.
طراحی ساختمان این موزه به عهده " آندره گدار " فرانسوی بود و شکل ظاهری ساختمان الهام گرفته از طاق کسری انوشیروان ساسانی است.
این موزه در
کاشی کاری سنتی: مبلمان کاشی کاری شده
کاشی کاری آشپزخانه: دیوار بین کابینت
کاشی کاری آشپزخانه: طراحی دیوار
کاشی کاری مدرن: تابلو های هنری
ب: کاشی معقلی: دارای طرحهای هندسی است واز تلفیق اشکال هندسی ساخته میشود.
کاشیکاری به سبک گره معرق در زمینه رسمی بندی شده در سطح زیرین گنبد آرامگاه حافظ
نطنز آرامگاه شیخ عبدالصمد اصفهانی
کلمات کلیدی : اصول کاشی کاری سنتی و مدرن,کاشیکاری,کاشیکاری سنتی,کاشیکاری مدرن,اصول کاشیکاری,کاشیکاری اسلامی,
در این سایت هیچ فایلی برای فروش قرار نمی گیرد. برای پشتیبانی و خرید فایل به سایت اصلی فروشنده مراجعه بفرمائید:
یکی از کارهای پر هزینه در کلیه کشورها تعمیرو نگهداری ساختمانهاست که هزینه قابل توجهی را به خود اختصاص می دهد این هزینه ها که جزء سرمایه های ملی است به طور مشخص و ملموس نیست .ولی در کشورهای که در این مورد بررسی های به عمل آمده است مانند انگلستان هزینه تعمیرات سالانه ساختمان ها را بیشتر از 2 میلیارد پوند براورد کرده اند. حال با توجه به سطح بالای هزینه تعمیرات ساختمان ها در کشورمان چنانچه با اتخاذ مدیریتی مناسب درصدی از هزینه ها را کاهش داده و صرفه جویی کنیم.
مدیریت نگهداری ساختمان، یکی از موضوعات مهم در مدیریت ساختمان می باشد، که تاکنون در کشور ایران مورد توجه جدی قرار نگرفته است. بطور کلی دوره تعمیر و نگهداری ساختمان در حدود نود و پنج درصد دوره حیات یک ساختمان را - از زمانی که مفهوم ذهنی ساخت شکل می گیرد تا پایان عمر آن- به خود اختصاص می دهد. با اعمال یک سیستم مناسب مدیریتی در بخش تعمیر و نگهداری نه تنها می توان کیفیت ساختمان را افزایش داد بلکه امکان بهینه سازی هزینه ها نیز فراهم می گردد. بدیهی است با توجه به این مطلب تعمیر و نگهداری ساختمان و مدیریت آن از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. در این پایان نامه ابعاد مختلف مدیریت نگهداری ساختمان مورد مطالعه قرار گرفته است. نظر به اینکه داشتن مدیریتی صحیح و مناسب، نیازمند داشتن یک سازماندهی جهت اعمال اهداف مدیریت می باشد، به همین جهت در این پایان نامه همچنین مقوله سازماندهی تعمیر و نگهداری مورد مطالعه قرار گرفته است.از آنجا که آموزش و پرورش در ایران دارای بیشترین ساختمان بعداز خانه های مسکونی می باشد و همچنین با توجه به اهمیت مدارس، در این پایان نامه مدیریت تعمیر و نگهداری مدارس و چگونگی سازماندهی آن در وضعیت فعلی مورد نقد و بررسی قرار گرفته و برای بهبود آن، سازمان جدیدی ارائه شده است. مبحث تعمیرو نگهداری در ساختمان مدتهاست درسراسر جهان بویژه در کشورها ی توسعه یافته مورد توجه قرار گرفته است.با اینکه اهمیت این بخش از صنعت وتکنولوژی ساختمان از سوی محافل علمی و تحقیقاتی معتبر جهان بدست مآید شناخته شده متاسفانه در بعد کاربردی و علمی آنگونه که باید و شاید مورد توجه قرار نگرفته است .برای جلب توجه بیشتر دست اندرکاران امر ساختمان به این مسئله مهم در اواخر دهه 1970 شواری جهانی اسناد و مدارک وتحقیقات ساختمان توجه به ارتقای کیفیت تخصصی در امر مدیریت تعمیر ونگهداری ساختمان را در دستور کار خود قرار دادو کمیسیون را نیز به مطالعه روشهای گسترش بکارگیری یافته های علمی تخصیص داد.
رقم قابل توجهی خواهد بود که طبیعتا به سرمایه ملی باز گردانده می شود .امروزه موضوع تعمیر ونگهداری در موضوعات پزوهش و اجرا نقش مهمی ایفا می کند .
تمامی ساختمان ها پس از ساخت نیار به تعمیر ونگهداری دارد .نحوه تعمیرو نگهداری نقش بسزایی در افزایش هزینه های ساختمان در زمان بهره برداری دارد.در اثراعمال سیستم مناسب نگهداری از انجام تعمیر در سطح وسیع جلوگیری شده و در نتیجه از هزینه ی قابل توجه تعمیر در سطح وسیع کاسته می شود.
بکار گیری یک سیستم مدیریتی برای انجام نگهداری ساختمان ها بسیار با اهمیت است زیرا بدون داشتن سیستم مناسب کار نگهداری سلیقه ای بوده و بازده لازم را نخواهد داشت تمامی این عوامل ایجاب می کند که یک سیستم مدیریتی از مرحله مناقصه تا مرحله اجرا در عملیات تعمیرو نگهداری ایجاد شود.
تعمیر ونگهداری ساختمان (تعمیر کاشی)
دلایل مهم ترک وشکست کاشی
دلیل عمده ترک وشکسته شدن کاشی درساختمان نشست ساختمان میباشد.دلیل دیگر جنس لعاب کاشی از شیشه و سیلیس می باشد و با کوچکترین فشار ترک و خرد میشود.درگاهی موارد کاشی پشت لوله های آبگرمکن یا دود کش بخاری و مکان های دیگری قرار میگیرد که باعث میشود کاشی گرمای زیادی به خود جذب کند و بر اثر انقباض و انبساط کاشی ترک می خورد در ضمن برای جلوگیری از این امر لوله ها را با پشم شیشه می پوشانند وبرای چسبندگی بهتر ملات با عایق پشم شیشه از تور سیمی استفاده میکنند.
تعمیر کاشی هایی که ترک برداشته اند
با چکش سبک به گوشه آن ضربه زده و آنرا خرد کرده وکامل جمع میکنیم محلی را که باید کاشی جدید نصب گردد کاملا تمیز کرده و به مقدار کافی از چسب کاشی استفاده میکنیم دقت شود چسب شره نکند و فقط جوابگوی نگه داشتن کاشی باشد.باتخماق به گوشه های آن به آرامی ضربه میزنیم تا به خوبی بچسبد.
تعمیر کاشی کاری به روش بنایی
پس از خرد کردن کاشی های ترک دار ملات پشت آن را به اندازه 2سانتیمتر کاملا خالی و تمیز میکنیم محل را آبخوار میکنیم ملات ماسه سیمان ریز دانه را با عیار کافی تهیه و در محل میگذاریم کاشی زنجاب شده را در محل خود قرار میدهیم وبا تخماق بر تمام سطح میکوبیم وهم سطح وتراز، نسبت به کاشیهای اطراف اجرا میکنیمپس از نصب کاشی آنرا با پودر سنگ وسیمان رنگی نسبت یک به چهار بند کشی میکنیم و با پارچه سطح کاشی را تمیز میکنیم.
نصب کاشی روی ترکهای عمیق دیوار
دو ردیف از کاشی های اطراف ترک را خرد میکنیم تا بتوانیم تعمیرات را به خوبی انجام دهیم. ملات پشت کاشی را کاملا میگیریم . آجرکاری و عرض ترک را تا ارتفاع عمق لازم خالی میکنیم.
پس از اجرای سفت کاری (نصب و ترتیب دادن به آجرها)نصب کاشی ها را با استفاده از گل رس ودوغاب ریزی ادامه میدهیم درمرحله آخربند کشی و سطح را تمیز میکنیم
چند نکته
برای تراشیدن کاشی از تیشه تیز و سمباده برقی استفاده میکنیم .وبرای جدا کردن کاشی(دو نیم کردن)ازمیخ مخصوص و تیزی سطح پشت کاشی را خط انداخته وشیار سراسری ایجاد کرده و دو گوشه کاشی را اهرم کرده وازهم جدا کنیم.که امروزه این کار به وسیله دستگاه کاشی بر انجام میشودگاهی مواقع لازم میشود کاشی را سوراخ کرد مثلا برای عبور شیرآلات و یا پریزهای برق از تیشه دو سر و تیشه کلنگی ونوک تیز و گاهی مواقع از گازانبر استفاده میکنیم
دلایل طبله کردن کاشی
(منظور از طبله کردن کاشی در آمدن کاشی از سر جای خود میباشد)
بی توجهی در ملات گذاری استفاده از کاشی کاملا خشک به کارگیری روشهای غلط دوغاب ریزی استفاده کردن خاک رس در ملات ماسه و سیمان
روش تعمیر طبله کردن کاشی
پس از خالی کردن ملات قدیمی کاشی را نصب و تعمیر کرده برای نصب میتوان از چسب کاشی استفاده کرد و سپس از دوغاب بندهای کاشی کاری را بند کش و تمیز میکنیم.
تعمیر ونگهداری ساختمان (تعمیر موزائیک)
به چه دلایلی موزائیک ها لق میشوند
چنانچه ماسه ملات موزائیک فرش ، شسته باشد از نوع درشت دانه بعلت زبری بین ملات و موزائیک پیوند به وجود نمی آید و به مرور زمان بر اثر رفت وآمد و جابجایی و سایل و غیره موزائیک فرش نیز لق میشود.
جلوگیری از لق شدن موزائیک
باید از ماسه ریز دانه سیلت دار استفاده کرد تا سبب چسبندگی هر چه بیشتر ملات و موزائیک شود.
باید سطح موزائیک را از گرد و غبار پاک کرد .
روش تعمیر موزائیک هایی که لق شده اند (تعمیر جزیی)
موزائیک و موزائیک هایی که لق شده اند را با لبه کاردک یا کمچه از جای در آورده سطح ملات زبره را گرد گیری و مرطوب میکنند. موزائیک راازملاتهای قدیمی پاک میکنیم(دوغاب اطراف را میتراشیم)وآن را زنجاب میکنیم دوغاب اصلی ساخته شده را روی ملات سابق زبره که سخت شده میریزیم و موزائیک را در جای قبلی خود قرار میدهیم .
و سطح موزائیک لزوم با مشت و تخماق میکوبیم عمل دوغاب ریزی را بلافاصله در موزائیک های لق شده انجام میدهیم.با پودر سنگ .سطح دوغاب اضافی را خشک و سپس با کمچه جمع میکنیم
نکته:
اگر دو سر موزائیک را به اندازه نیم سانتیمتر بتراشیم ملات دوغاب بین آنها بهتر قرار گرفته و چسبندگی بیشتری به وجود می آید.برای خود گیری بهتر موزائیک سطح آن را تا 48 ساعت با پارچه و گونی نمدار مرطوب نگه میدارندچنانچه چسب کاشی در دسترس باشد پس از غبار گیری موزائیک بجای دوغاب از چسب استفاده شود بهتر است
اگر لقی موزائیک به تعداد فراوان یا در کل سطح باشد به تعمیر کلی می پردازیم.
موزائیک ها را جمع میکنیم. دوغاب اطراف آنها را میتراشیم و آنها را مرطوب میکنیم. سطحی که قرار است موزائیک روی آن قرار بگیرد (زبره) را کاملا مرطوب کرده و ملات ماسه بادی و سیمان با عیار 250 کیلو گرم در متر مکع
ساختِمان سازهای است که برای سکونت و به عنوان سرپناه یا برای کار ساخته میشود که محیط را به دو بخش بیرون و درون تقسیم میکند. ساختمانهایی که از نظر بلندا از اندازه مشخصی بلندتر باشند ساختمانهای بلندمرتبه گفته میشود. در ایران ساختمان بلندمرتبه طبق مصوبه سال ۱۳۷۷ شورای عالی شهرسازی و معماری به ساختمانهای بالاتر از شش طبقه گفته میشود.[۱] ساختمانهای بسیار بلند نیز اصطلاحاًآسمانخراش یا برج نامیده میشوند.به ساختمانهای بزرگ و باارزش قدیمی بیشتر عِمارَت گفته میشود.
ساختمانی چهار طبقه در یک حکاکی
انواع ساختمان
در معنای کلی هر سازهای را میتوان ساختمان نامید، در اینجا منظور از ساختمان بناهای ساخته شده با مصالح بنایی (آهن، سیمان، گچ، آجر و ...) میباشد.
اصولاً ساختمان را از لحاظ مصالح مصرفی و نوع کاربرد آن میتوان به دو دسته تقسیم نمود.[۲]
انواع ساختمان از لحاظ سازه
ساختمانهای بتنی
ساختمانی است که برای اسکلت اصلی آن از بتن آرمه (سیمان، شن، ماسه و فولاد به صورت میلگرد ساده یا آجدار) استفاده شده باشد.
در این نوع ساختمان، سقفها به وسیله تاوه (دال)های بتنی پوشیده میشود، و یا از سقفهای تیرچه بلوک و یا سایر سقفهای پیش ساخته استفاده میشود.
برای ساخت دیوارهای جدا کننده (پارتیشنها) ممکن است از انواع آجر مانند سفال تیغهای، آجر ماشینی سوراخ دار، آجر معمولی فشاری، فوم استاندارد ضد حریق، تیغه گچی و یا چوب استفاده شود.
همچنین ممکن است از دیوارهای بتن آرمه هم استفاده شود که در این صورت نوع این دیوارها دیوار برشی میباشد.
در این نوع ساختمان برای ساخت شاه تیرها و ستونها از بتن آرمه (بتن مسلح) استفاده میشود.ساختمان های بتونی استحکام زیادی در برابر حوادث طبیعی دارند.
ساختمانهای فلزی
در این نوع ساختمانها برای ساختن ستونها و پلها از پروفیلهای فولادی استفاده میشود.
در ایران معمولاً برای ساختن ستونها از تیر آهنهای {displaystyle I} دوبل و یا بال پهنهای تکی استفاده مینمایند.
برای اتصالات از نبشی-تسمه و برا س ل سیب ی زیر ستونها از صفحه فولادی (بیس پلیت) استفاده میشود و معمولاً دو قطعه را به وسیله جوش به هم متصل مینمایند (استفاده از پرچ یا پیچ و مهره نیز متداول است).
در این نوع ساختمان برای مقابله با زلزله از باد بندهای فلزی استفاده می شود.
ساختمانهای بنایی
منظور از ساختمان های بنایی ساختمان هایی هستندکه مصالح آنهااز آجر،بلوک سیمانی ویا سنگ ساخته شده اندودر آنها تمام یاقسمتی از بار های قائم توسط دیوار های با مصالح بنایی تحمل می شود.:برای ساختمانهای کوچک که از 2 طبقه تجاوز نمینمایندو یا حدکثر ارتفاع آنها از صفر صفر زمین 8 متر می باشد میتوان از این نوع ساختمان استفاده نمود.
اسکلت اصلی این نوع ساختمانها آجری بوده و برای ساختن سقفها در ایران معمولاً از پروفیلهای فولادی{displaystyle I} و آجر به صورت طاق ضربی استفاده میگردد؛ و یا از سقف تیرچه و بلوک استفاده میشود.
در این نوع ساختمان برای مقابله با نیروهای جانبی (نظیر زلزله) باید حتماً از شناژهای روی کرسی چینی و زیر سقفها استفاده شود؛ همچنین در ساختمانهای آجری معمولاً دیوارهای حمال در طبقات مختلف روی هم قرار میگیرند و اغلب پارتیشنها نیز همین دیوارهای حمال میباشند.
حداقل عرض دیوارهای حمال نباید از ۳۵ سانتی متر کمتر باشد.و یا به عبارت دیگر برای دیوار های با مصالح بنایی ، حداقل نسبت ضخامت به ارتفاع نباید از یک دهم برای دبوار های مهار نشده کمتر باشد
ساختمانهای خشتی و گلی
اسکلت اصلی این نوع ساختمانها از خشت خام و گل میباشد و تعداد طبقات آن از یک طبقه تجاوز نمیکند و در مقابل نیروهای جانبی همانند زلزله به هیچ وجه مقاومت نمینمایند.
ساختمانهای چوبی
این نوع ساختمانها در مناطقی که چوب با قیمت ارزان در دسترس است ساخته میشوند،مانند شهرهای جنوبی کشور اتریش، بعضی ایالتهای کشور آمریکا و ...
ساختمانهای چوبی در ایران به علت کمبود منابع کمتر ساخته میشود.
ساختمانهای ترکیبی
ممکن است ساختمانی از دو یا چند نوع از انواع فوق ساخته شود مانند ساختمانهای فلزی-بتنی و یا فلزی-آجری و ... .
انواع ساختمان از لحاظ نوع کاربرد و اهمیت
ساختمانها از لحاظ کاربردو اهمیت به چهار گروه اصلی تقسیم میشوند:
الف)ساختمان هایی که خرابی آنها موجب تلفات جانی ومالی زیاد می شود.مانند:فروشگاههای برزگ،سینماها،مدارس و ...
ب)ساختمان هایی که از بین رفتن آنها باعث از دست رفتن ثروت ملی می شود.مانند:مراکز نگه داری اسناد و مدارک ملی،موزه ها و... ج)ساختمان هایی که خرابی آنها باعث آتش سوزی و ایجاد آلودگی محیط زیست می شوند.مانند:پالایشگاه ها،مراکز سوخت رسانی و....
ساختمانسازی
ساختمانسازی معمولاً فرایندی زمانبر بودهاست، اما در دهههای اخیر با استفاده از قطعات پیشساخته میتوان ساخت ساختمانها را سریعتر به پایان رساند.
تکنولوژی های جدید و ساختمانسازی
صنعت ساختمان از دیرباز به عنوان یک صنعت سنتی و با بهره وری پایین شناخته شده است و در مطالعات انجام شده نیز با اشاره به اینکه ورود تکنولوژی به این صنعت با محدودیت و به کندی صورت میگیرد این صنعت را یک صنعت با پایین شناخته شده است در این بین ابزارهای نوین مانند مدل سازی اطلاعات ساختمان BIM امیدیست برای تحول در این صنعت و افزایش بهره وری و توسعه همه جوانب آن
ساختمانسازی طبیعی(به انگلیسی: Natural building) شامل طیفی از سیستمهای ساختمانی و مصالحی است که بر اساس اصل «استفاده به اندازه منابع طبیعی» ساخته شدهاند. راههای رسیدن به این هدف از طریق بنای ساختمانهای طبیعی متمرکز بر دوام داشتن و استفاده از منابع تجدیدپذیر فراوان یا قرار گرفته تحت کم ترین سطح پردازش و همچنین منابع بازیافت شدهای که محیطهای زندگی سالمی را ایجاد کرده و کیفیت هوای درون ساختمان را حفظ میکنند، میباشد. ساختمان طبیعی بیشتر از تکنولوژی وابسته به فعالیت انسانی است. بنا بر نظر «مایکل جی اسمیت، » از نظر محل خاص احداث ساختمان و نیازها و شخصیت ساختمان سازان و کاربران آن، وابسته به بوم شناسی محلی، زمین شناسی و اقلیم میباشد.[۱] اساس ساختمان طبیعی، نیاز برای کاهش تاثیر محیطی ساختمانها و سایر سیستمهای پشتیبانی کننده از آنها، بدون صرف نظر از جنبههای آسایش، سلامتی یا زیبایی میباشد. جهت بنای ساختمان طبیعی ابتدا از مصالح تجدیدپذیر، بازیافت شده، مورد استفاده مجدد قرار گرفته یا مصالحی که به وفور در دسترس قرار دارند، استفاده میشود. استفاده از مصالحی که به سرعت قابل تجدید هستند، مورد توجه زیادی قرار گرفتهاست. علاوه بر اتکا بر مصالح ساختمانی طبیعی، تاکید بر طراحی معماری افزایش یافتهاست. جهت گیری ساختمان، کاربرد اقلیم محلی و شرایط محل احداث، تاکید بر تهویه طبیعی از طریق طراحی، به گونهای اساسی هزینههای عملیاتی را کاهش داده و تاثیر مثبتی بر محیط میگذارند. بنای ساختمان در فضای کوچک و به حداقل رساندن آثار بوم شناختی و همچنین مدیریت کسب انرژی در محل، جذب آب محلی، متناوب کردن تصفیه فاضلاب و استفاده مجدد از آب، امری مرسوم میباشد.
مصالح
مصالح رایج برای بسیاری از انواع ساختمانهای طبیعی، سفال و شن میباشد که به هنگام آمیختن با آب و معمولاً کاه یا فیبری دیگر، مخلوط حاصله ممکن است کاهگل یا خشت (بلوکهای سفالین) تشکیل دهد. سایر مصالحی که استفاده از آنها در بنای ساختمان طبیعی رایج است، شامل خاک، (خاک کوبیده شده یا کیسههای خاک)، چوب (الیاف چوب یا داربستهای چوبی، ستون ها، شاه تیرها و تیرهای ساختمان)، پوستههای برنج، بامبو و سنگ میباشد. طیف گستردهای از مصالح بازیافت شده یا مورد استفاده مجدد قرار گرفته که در بنای ساختمانهای طبیعی رایج هستند شامل: (بخشهای بازیافت شده ساروج شهری استفاده شده)، تایرها، baleهای تایر، بطریهای دور ریختنی و دیگر شیشههای بازیافت شده میباشد. استفاده از مصالح خاصی ازجانب بسیاری ازمتخصصان این نوع ساختمان به دلیل آثارمنفی برمحیط و سلامت، مورداجتناب قرارمی گیر. این مصالح شامل چوب برداشت شده به میزان نامناسب، مواد نگهدارنده سمی چوب، مخلوطهای سیمانی پرتلند، رنگها و سایر پوششهایی که ترکیبات آلی فراری (VOCها) رابه شکل گاز آزاد میکنند و بعضی از پلاستیکها به ویژه پلی وینیل کلرید(PVCC یاًوینیل")و آن دسته از پلاستیکهای حاوی مواد پلاستیکی مضر یا ترکیبات شبه هورمون میباشند.
تکنیکها
بسیاری از روشها، تکنیکها و مصالح سنتی در حال احیا هستند. با این حال معروفیت نسبی این تکنیکها در سراسر جهان متفاوت است.
خشت
خشت یکی ازقدیمی ترین روشهای بنایی ساختمان میباشد که تنها آمیزهای از سفال و شن با آب میباشد؛ سپس این مخلوط به حال خود واگذاشته شده تا به شکل دلخواه خشک شود. معمولاً خشت به صورت آجر درآورده میشود تا بتوان از آن در ساخت دیوار استفاده کرد.[۲] ادعاهای مختلفی پیرامون نسبتهای بهینه سفال و شن (یا تودههای بزرگ تر) مطرح شدهاست. بعضی از آنها حاکی از این هستند که بهترین خاک تشکیل دهنده خشت حاوی سفال ۱۵-۳۰۰٪ جهت چسباندن مواد به همدیگر میباشد. دیگران بر این باورند که نسبت یکسان سفال و شن جهت جلوگیری از ترک خوردن یا تکه تکه شدن آجرها، ایدهآل است. گاهی اوقات خشت با مقدار کمی از امولسیون سیمان یا آسفالت جهت مقابله بهتر با هوا تثبیت میشود. بلوکها میتوانند یا به صورت قالبی درآورده شده و خشک شوند و یا به شکل توده درآورده شوند. خشتهایی که به رنگ سفال درآمده و با روغن طبیعی صیقل داده شدهاند، سطحی جذاب و ارتجاعی ایجاد میکنند.[۳] جهت محافظت از دیوارها و کاهش میزان تعمیر آنها، ساختمانهای خشتی معمولاً دارای large overhanging eves و فونداسیونهای بزرگ میباشند. خشت میتواند با استفاده از کاهگل و مخلوطهای آهکی اندود شود. خشت از جرم حرارتی (thermal mass ) مناسبی برخوردار است. این امر بدین معناست که انتقال حرارت یا سرما از آن به کندی صورت میگیرد. با این حال خشت عایق خوبی نیست؛ بنابراین عایق بندی (ترجیحاً در سمت بیرون ساختمان) یا یک دیوار دوگانه ساخته شده با فضایی ازهوا یاعایق درمیان میتواند اضافه شود. خشت سنتی ضخیم و فاقد عایق در نواحی فاقد زمستانهای سخت یا در مناطقی که آفتاب روزانه در طی دورههای سرما موجود است، بهترین عملکرد را دارد
کاهگل
یک خانه گاهگلی کوچک با سقف زنده
اصطلاح کاهگل جهت توصیف یک سیستم ساختمانی یکپارچه به کار میرود که بر پایه مخلوطی از سفال، شن و کاه میباشد. ساختمان ازهیچ فرم، آجر یا داربست چوبی استفاده نمیکند، بلکه از سطح زمین به سمت بالا ساخته شدهاست. بسیاری از اشکال ساختمانی «گل» در بسیاری از بخشهای جهان به مدت قرنها تحت عناوین متفاوتی ساخته شدهاند و حداقل به ۱۰۰۰۰ سال پیش باز میگردند. ساختمان کاهگلی در انگلستان از پیش از قرن ۱۳۳ مورد استفاده قرار گرفته و پس از جنگ جهانی اول محبوبیت خود را از دست داد. اگرچه که امروزه مجدداً احیا شدهاست. کاهگل یکی از ساده ترین و ارزان ترین تکنیکهای ساختمانی موجود است هرچند که معمولاً نیازمند کار زیادی میباشد. مزیت دیگر کاهگل، تطبیق پذیری آن میباشد؛ میتواند به آسانی به هرفرمی درآورده شود. با این که ساختمان سازی کاهگلی درانگلستان تا اواخر قرن ۱۹ از رونق افتاده بود، هزاران سازه کاهگلی تازمان حال همچنان استمرار یافتهاند (در انگلستان به تنهایی، ۲۰۰۰۰ در دوون(Devon)).[۴] در واقع تخمین زده میشود که از یک سوم تا یک دوم جمعیت جهانی امروزه در خانههای گلی زندگی میکنند. هرچند که این گونه سازهها همراه با سازههای «کم ارتفاع» در یمن و دیگر کشورهای خاورمیانه به مدت قرنها در ساختمانهای «برج مانند» بیش تر از ۸ طبقه استفاده شدهاست.[۵] مخلوطهای شبه کاهگل نیز به عنوان خمیر یا پرکننده در چندین روش ساختمان سازی طبیعی همچون خشت، کیسههای خاک، داربستهای چوبی، الیاف چوب، straw balee استفاده میشوند. بنابراین خاک از جمله ترکیبات اولیه ساختمان سازی طبیعی میباشد.[نیازمند منبع]
بلوکهای خاک فشرده شده
بلوکهای خاک فشرده شده یا (CEB)، مصالح ساختاری هستند که از خاک زیر پای شما جهت ساختن طیف گستردهای از سازهها شامل خانهها، مدارس، کلیساها، کلینیکها، مغازهها، مانعها و استحکامات ساخته شدهاست. بلوکهای خاک فشرده شده به واسطه فشردن خاک وسیمان پرتلند۶-۱۰٪ (به عنوان تثبیت کننده) در یک دستگاه پرس هیدرولیکی، ساخته میشوند. این بلوکها میتوانند پس از تیمار به مدت ۷ روز جهت به کار بردن در ساختمان استفاده شوند. این بلوکها پس از یک دوره تیمار ۲۸ روزه به بیش ترین میزان استحکام خود رسیده و نسبت به آب مقاوم میشوند.
الیاف چوب
سازه الیاف چوب اصطلاحی است که برای یک روش ساختمان سازی طبیعی که در آن الیاف چوب یا قطعات کوتاه درخت پوست کنده شده، به صورت ضرب در همراه با مخلوطهای بنایی یا کاهگل جهت ساختن دیوار استفاده میشود، به کار میرود. بنابراین، الیاف چوب جهت قرار گرفتن در دیوار معمولاً میان ستونها در یک سازه داربست چوب، از درون پر میشوند. ساختمان سازی با الیاف چوب میتواند با سایر روشها (به عنوان مثال خاک کوبیده شده، کاهگل یا سفال سبک (light clay)) جهت تولید ترکیباتی زیبا ادغام شود. ساختمان سازی با روش الیاف چوب جرم حرارتی ( thermal mass )نسبتاً بالایی را ایجاد میکند که جهت به حد اقل رساندن نوسانات دما مفید میباشد
کیسه خاک
خاک معمول ترین ماده پر کنندهای میباشد که در تکنیکهای ساخت دیواراز طریق کیسه استفاده میشود. این روش ساختمان سازی از پلی پروپیلن بندی شده یا کیسههای فیبر طبیعی (کرباس) پر شده با خاک یا سایر مخلوطها همراه با تثبیت کننده یا بدون آن همچون سیمان پرتلند جهت ساخت پایههای ستونها، فونداسیونها، دیوارها و حتی سقفهای گنبدی استفاده میکند. در سالهای اخیر ساختمان سازی با کیسههای خاک به یکی از تکنیکهای اعما
ساختِمان سازهای است که برای سکونت و به عنوان سرپناه یا برای کار ساخته میشود که محیط را به دو بخش بیرون و درون تقسیم میکند. ساختمانهایی که از نظر بلندا از اندازه مشخصی بلندتر باشند ساختمانهای بلندمرتبه گفته میشود. در ایران ساختمان بلندمرتبه طبق مصوبه سال ۱۳۷۷ شورای عالی شهرسازی و معماری به ساختمانهای بالاتر از شش طبقه گفته میشود.[۱] ساختمانهای بسیار بلند نیز اصطلاحاًآسمانخراش یا برج نامیده میشوند.به ساختمانهای بزرگ و باارزش قدیمی بیشتر عِمارَت گفته میشود.
ساختمانی چهار طبقه در یک حکاکی
انواع ساختمان
در معنای کلی هر سازهای را میتوان ساختمان نامید، در اینجا منظور از ساختمان بناهای ساخته شده با مصالح بنایی (آهن، سیمان، گچ، آجر و ...) میباشد.
اصولاً ساختمان را از لحاظ مصالح مصرفی و نوع کاربرد آن میتوان به دو دسته تقسیم نمود.[۲]
انواع ساختمان از لحاظ سازه
ساختمانهای بتنی
ساختمانی است که برای اسکلت اصلی آن از بتن آرمه (سیمان، شن، ماسه و فولاد به صورت میلگرد ساده یا آجدار) استفاده شده باشد.
در این نوع ساختمان، سقفها به وسیله تاوه (دال)های بتنی پوشیده میشود، و یا از سقفهای تیرچه بلوک و یا سایر سقفهای پیش ساخته استفاده میشود.
برای ساخت دیوارهای جدا کننده (پارتیشنها) ممکن است از انواع آجر مانند سفال تیغهای، آجر ماشینی سوراخ دار، آجر معمولی فشاری، فوم استاندارد ضد حریق، تیغه گچی و یا چوب استفاده شود.
همچنین ممکن است از دیوارهای بتن آرمه هم استفاده شود که در این صورت نوع این دیوارها دیوار برشی میباشد.
در این نوع ساختمان برای ساخت شاه تیرها و ستونها از بتن آرمه (بتن مسلح) استفاده میشود.ساختمان های بتونی استحکام زیادی در برابر حوادث طبیعی دارند.
ساختمانهای فلزی
در این نوع ساختمانها برای ساختن ستونها و پلها از پروفیلهای فولادی استفاده میشود.
در ایران معمولاً برای ساختن ستونها از تیر آهنهای {displaystyle I} دوبل و یا بال پهنهای تکی استفاده مینمایند.
برای اتصالات از نبشی-تسمه و برا س ل سیب ی زیر ستونها از صفحه فولادی (بیس پلیت) استفاده میشود و معمولاً دو قطعه را به وسیله جوش به هم متصل مینمایند (استفاده از پرچ یا پیچ و مهره نیز متداول است).
در این نوع ساختمان برای مقابله با زلزله از باد بندهای فلزی استفاده می شود.
ساختمانهای بنایی
منظور از ساختمان های بنایی ساختمان هایی هستندکه مصالح آنهااز آجر،بلوک سیمانی ویا سنگ ساخته شده اندودر آنها تمام یاقسمتی از بار های قائم توسط دیوار های با مصالح بنایی تحمل می شود.:برای ساختمانهای کوچک که از 2 طبقه تجاوز نمینمایندو یا حدکثر ارتفاع آنها از صفر صفر زمین 8 متر می باشد میتوان از این نوع ساختمان استفاده نمود.
اسکلت اصلی این نوع ساختمانها آجری بوده و برای ساختن سقفها در ایران معمولاً از پروفیلهای فولادی{displaystyle I} و آجر به صورت طاق ضربی استفاده میگردد؛ و یا از سقف تیرچه و بلوک استفاده میشود.
در این نوع ساختمان برای مقابله با نیروهای جانبی (نظیر زلزله) باید حتماً از شناژهای روی کرسی چینی و زیر سقفها استفاده شود؛ همچنین در ساختمانهای آجری معمولاً دیوارهای حمال در طبقات مختلف روی هم قرار میگیرند و اغلب پارتیشنها نیز همین دیوارهای حمال میباشند.
حداقل عرض دیوارهای حمال نباید از ۳۵ سانتی متر کمتر باشد.و یا به عبارت دیگر برای دیوار های با مصالح بنایی ، حداقل نسبت ضخامت به ارتفاع نباید از یک دهم برای دبوار های مهار نشده کمتر باشد
ساختمانهای خشتی و گلی
اسکلت اصلی این نوع ساختمانها از خشت خام و گل میباشد و تعداد طبقات آن از یک طبقه تجاوز نمیکند و در مقابل نیروهای جانبی همانند زلزله به هیچ وجه مقاومت نمینمایند.
ساختمانهای چوبی
این نوع ساختمانها در مناطقی که چوب با قیمت ارزان در دسترس است ساخته میشوند،مانند شهرهای جنوبی کشور اتریش، بعضی ایالتهای کشور آمریکا و ...
ساختمانهای چوبی در ایران به علت کمبود منابع کمتر ساخته میشود.
ساختمانهای ترکیبی
ممکن است ساختمانی از دو یا چند نوع از انواع فوق ساخته شود مانند ساختمانهای فلزی-بتنی و یا فلزی-آجری و ... .
انواع ساختمان از لحاظ نوع کاربرد و اهمیت
ساختمانها از لحاظ کاربردو اهمیت به چهار گروه اصلی تقسیم میشوند:
الف)ساختمان هایی که خرابی آنها موجب تلفات جانی ومالی زیاد می شود.مانند:فروشگاههای برزگ،سینماها،مدارس و ...
ب)ساختمان هایی که از بین رفتن آنها باعث از دست رفتن ثروت ملی می شود.مانند:مراکز نگه داری اسناد و مدارک ملی،موزه ها و... ج)ساختمان هایی که خرابی آنها باعث آتش سوزی و ایجاد آلودگی محیط زیست می شوند.مانند:پالایشگاه ها،مراکز سوخت رسانی و....
ساختمانسازی
ساختمانسازی معمولاً فرایندی زمانبر بودهاست، اما در دهههای اخیر با استفاده از قطعات پیشساخته میتوان ساخت ساختمانها را سریعتر به پایان رساند.
تکنولوژی های جدید و ساختمانسازی
صنعت ساختمان از دیرباز به عنوان یک صنعت سنتی و با بهره وری پایین شناخته شده است و در مطالعات انجام شده نیز با اشاره به اینکه ورود تکنولوژی به این صنعت با محدودیت و به کندی صورت میگیرد این صنعت را یک صنعت با پایین شناخته شده است در این بین ابزارهای نوین مانند مدل سازی اطلاعات ساختمان BIM امیدیست برای تحول در این صنعت و افزایش بهره وری و توسعه همه جوانب آن
ساختمانسازی طبیعی(به انگلیسی: Natural building) شامل طیفی از سیستمهای ساختمانی و مصالحی است که بر اساس اصل «استفاده به اندازه منابع طبیعی» ساخته شدهاند. راههای رسیدن به این هدف از طریق بنای ساختمانهای طبیعی متمرکز بر دوام داشتن و استفاده از منابع تجدیدپذیر فراوان یا قرار گرفته تحت کم ترین سطح پردازش و همچنین منابع بازیافت شدهای که محیطهای زندگی سالمی را ایجاد کرده و کیفیت هوای درون ساختمان را حفظ میکنند، میباشد. ساختمان طبیعی بیشتر از تکنولوژی وابسته به فعالیت انسانی است. بنا بر نظر «مایکل جی اسمیت، » از نظر محل خاص احداث ساختمان و نیازها و شخصیت ساختمان سازان و کاربران آن، وابسته به بوم شناسی محلی، زمین شناسی و اقلیم میباشد.[۱] اساس ساختمان طبیعی، نیاز برای کاهش تاثیر محیطی ساختمانها و سایر سیستمهای پشتیبانی کننده از آنها، بدون صرف نظر از جنبههای آسایش، سلامتی یا زیبایی میباشد. جهت بنای ساختمان طبیعی ابتدا از مصالح تجدیدپذیر، بازیافت شده، مورد استفاده مجدد قرار گرفته یا مصالحی که به وفور در دسترس قرار دارند، استفاده میشود. استفاده از مصالحی که به سرعت قابل تجدید هستند، مورد توجه زیادی قرار گرفتهاست. علاوه بر اتکا بر مصالح ساختمانی طبیعی، تاکید بر طراحی معماری افزایش یافتهاست. جهت گیری ساختمان، کاربرد اقلیم محلی و شرایط محل احداث، تاکید بر تهویه طبیعی از طریق طراحی، به گونهای اساسی هزینههای عملیاتی را کاهش داده و تاثیر مثبتی بر محیط میگذارند. بنای ساختمان در فضای کوچک و به حداقل رساندن آثار بوم شناختی و همچنین مدیریت کسب انرژی در محل، جذب آب محلی، متناوب کردن تصفیه فاضلاب و استفاده مجدد از آب، امری مرسوم میباشد.
مصالح
مصالح رایج برای بسیاری از انواع ساختمانهای طبیعی، سفال و شن میباشد که به هنگام آمیختن با آب و معمولاً کاه یا فیبری دیگر، مخلوط حاصله ممکن است کاهگل یا خشت (بلوکهای سفالین) تشکیل دهد. سایر مصالحی که استفاده از آنها در بنای ساختمان طبیعی رایج است، شامل خاک، (خاک کوبیده شده یا کیسههای خاک)، چوب (الیاف چوب یا داربستهای چوبی، ستون ها، شاه تیرها و تیرهای ساختمان)، پوستههای برنج، بامبو و سنگ میباشد. طیف گستردهای از مصالح بازیافت شده یا مورد استفاده مجدد قرار گرفته که در بنای ساختمانهای طبیعی رایج هستند شامل: (بخشهای بازیافت شده ساروج شهری استفاده شده)، تایرها، baleهای تایر، بطریهای دور ریختنی و دیگر شیشههای بازیافت شده میباشد. استفاده از مصالح خاصی ازجانب بسیاری ازمتخصصان این نوع ساختمان به دلیل آثارمنفی برمحیط و سلامت، مورداجتناب قرارمی گیر. این مصالح شامل چوب برداشت شده به میزان نامناسب، مواد نگهدارنده سمی چوب، مخلوطهای سیمانی پرتلند، رنگها و سایر پوششهایی که ترکیبات آلی فراری (VOCها) رابه شکل گاز آزاد میکنند و بعضی از پلاستیکها به ویژه پلی وینیل کلرید(PVCC یاًوینیل")و آن دسته از پلاستیکهای حاوی مواد پلاستیکی مضر یا ترکیبات شبه هورمون میباشند.
تکنیکها
بسیاری از روشها، تکنیکها و مصالح سنتی در حال احیا هستند. با این حال معروفیت نسبی این تکنیکها در سراسر جهان متفاوت است.
خشت
خشت یکی ازقدیمی ترین روشهای بنایی ساختمان میباشد که تنها آمیزهای از سفال و شن با آب میباشد؛ سپس این مخلوط به حال خود واگذاشته شده تا به شکل دلخواه خشک شود. معمولاً خشت به صورت آجر درآورده میشود تا بتوان از آن در ساخت دیوار استفاده کرد.[۲] ادعاهای مختلفی پیرامون نسبتهای بهینه سفال و شن (یا تودههای بزرگ تر) مطرح شدهاست. بعضی از آنها حاکی از این هستند که بهترین خاک تشکیل دهنده خشت حاوی سفال ۱۵-۳۰۰٪ جهت چسباندن مواد به همدیگر میباشد. دیگران بر این باورند که نسبت یکسان سفال و شن جهت جلوگیری از ترک خوردن یا تکه تکه شدن آجرها، ایدهآل است. گاهی اوقات خشت با مقدار کمی از امولسیون سیمان یا آسفالت جهت مقابله بهتر با هوا تثبیت میشود. بلوکها میتوانند یا به صورت قالبی درآورده شده و خشک شوند و یا به شکل توده درآورده شوند. خشتهایی که به رنگ سفال درآمده و با روغن طبیعی صیقل داده شدهاند، سطحی جذاب و ارتجاعی ایجاد میکنند.[۳] جهت محافظت از دیوارها و کاهش میزان تعمیر آنها، ساختمانهای خشتی معمولاً دارای large overhanging eves و فونداسیونهای بزرگ میباشند. خشت میتواند با استفاده از کاهگل و مخلوطهای آهکی اندود شود. خشت از جرم حرارتی (thermal mass ) مناسبی برخوردار است. این امر بدین معناست که انتقال حرارت یا سرما از آن به کندی صورت میگیرد. با این حال خشت عایق خوبی نیست؛ بنابراین عایق بندی (ترجیحاً در سمت بیرون ساختمان) یا یک دیوار دوگانه ساخته شده با فضایی ازهوا یاعایق درمیان میتواند اضافه شود. خشت سنتی ضخیم و فاقد عایق در نواحی فاقد زمستانهای سخت یا در مناطقی که آفتاب روزانه در طی دورههای سرما موجود است، بهترین عملکرد را دارد
کاهگل
یک خانه گاهگلی کوچک با سقف زنده
اصطلاح کاهگل جهت توصیف یک سیستم ساختمانی یکپارچه به کار میرود که بر پایه مخلوطی از سفال، شن و کاه میباشد. ساختمان ازهیچ فرم، آجر یا داربست چوبی استفاده نمیکند، بلکه از سطح زمین به سمت بالا ساخته شدهاست. بسیاری از اشکال ساختمانی «گل» در بسیاری از بخشهای جهان به مدت قرنها تحت عناوین متفاوتی ساخته شدهاند و حداقل به ۱۰۰۰۰ سال پیش باز میگردند. ساختمان کاهگلی در انگلستان از پیش از قرن ۱۳۳ مورد استفاده قرار گرفته و پس از جنگ جهانی اول محبوبیت خود را از دست داد. اگرچه که امروزه مجدداً احیا شدهاست. کاهگل یکی از ساده ترین و ارزان ترین تکنیکهای ساختمانی موجود است هرچند که معمولاً نیازمند کار زیادی میباشد. مزیت دیگر کاهگل، تطبیق پذیری آن میباشد؛ میتواند به آسانی به هرفرمی درآورده شود. با این که ساختمان سازی کاهگلی درانگلستان تا اواخر قرن ۱۹ از رونق افتاده بود، هزاران سازه کاهگلی تازمان حال همچنان استمرار یافتهاند (در انگلستان به تنهایی، ۲۰۰۰۰ در دوون(Devon)).[۴] در واقع تخمین زده میشود که از یک سوم تا یک دوم جمعیت جهانی امروزه در خانههای گلی زندگی میکنند. هرچند که این گونه سازهها همراه با سازههای «کم ارتفاع» در یمن و دیگر کشورهای خاورمیانه به مدت قرنها در ساختمانهای «برج مانند» بیش تر از ۸ طبقه استفاده شدهاست.[۵] مخلوطهای شبه کاهگل نیز به عنوان خمیر یا پرکننده در چندین روش ساختمان سازی طبیعی همچون خشت، کیسههای خاک، داربستهای چوبی، الیاف چوب، straw balee استفاده میشوند. بنابراین خاک از جمله ترکیبات اولیه ساختمان سازی طبیعی میباشد.
بلوکهای خاک فشرده شده
بلوکهای خاک فشرده شده یا (CEB)، مصالح ساختاری هستند که از خاک زیر پای شما جهت ساختن طیف گستردهای از سازهها شامل خانهها، مدارس، کلیساها، کلینیکها، مغازهها، مانعها و استحکامات ساخته شدهاست. بلوکهای خاک فشرده شده به واسطه فشردن خاک وسیمان پرتلند۶-۱۰٪ (به عنوان تثبیت کننده) در یک دستگاه پرس هیدرولیکی، ساخته میشوند. این بلوکها میتوانند پس از تیمار به مدت ۷ روز جهت به کار بردن در ساختمان استفاده شوند. این
بتن ریزی در زیر آب، در ساختمان های دریایی و آبی به کار می رود و لازمه آن استفاده از روشهای ویژه برای جلوگیری از خطر آب شستگی است. اقدام اول استفاده از فرمول مخصوص برای ترکیب بتن است، تا بتن همگنی خود را به هنگام فرو رفتن در آب حفظ کند. روشهای بتن ریزی در زیر آب بشرح زیر می باشند:
۱) بتن ریزی با جام های زیر آبی:
در این روش جام حاوی بتن به کف قالب برده شده و دریچه آن به آهستگی و به نحوی باز می شود که بتن به آرامی تخلیه شده و تلاطمی در آب ایجاد نکند وبتن با آب مخلوط نشود، جام بعدی در بتن از قبل ریخته شده فرو رفته ودریچه ْآن باز می شود وبتن جدید داخل بتن مرحله اول تخلیه می شود و به این ترتیب بتن سایر جام ها با آب در تماس قرار نمی گیرند. اگر باز شدن دریچه جام با لوله های هوای فشرده انجام می شود باید جام دارای وسایلی باشد که هوای خروجی درآب ایجاد تلاطم نکرده ودر بالای سطح آب بیرون بیاید. سطح فوقانی جامهای زیر آبی ، به نحوی ساخته می شوند که دارای سقفی مجهز به قیف باشند و به این ترتیب آب کمترین تماس را با سطح فوقانی بتن درون جام پیدا نماید. بتن مناسب بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ کیلو گرم بر متر مکعب سیمان و ۱۵ سانتیمتر اسلامپ دارد. حداکثر اندازه دانه های آن بین ۴۰ تا ۵۰ میلیمتر و نسبت وزن ماسه به وزن کل سنگدانه ها در حدود ۴۰ در صد یا بیشتر است.
استفاده از جام مخصوص بتن ریزی در زیز آب برای شروع بتن ریزی باقیف و لوله نیز مناسب است وقتی ۶۰ تا ترجیحا ۹۰ سانتی متر از ضخامت عضو مورد نظر بتن ریزی شد، سر لوله قیف و لوله در بتن قرار گرفته و بقیه بتن ریزی با آن، با سرعت بیشتری انجام می پذیرد.
۲) قیف ولوله (ترمی):
بتن ریزی به روش قیف و لوله به این ترتیب انجام می شود که یک سر لوله در خارج از آب به یک قیف مخصوص متصل شده و بتن از درون یک قیف به داخل لوله رفته واز آنجا در قالب ریخته می شود. ترمی یا قیف و لوله متشکل است از یک لوله به قطر داخلی ۲۵ تا ۳۰ سانتی متر ( ۱۰ تا ۱۲ اینچ) و یک قیف در انتهای فوقانی لوله. این وسیله باید به نحوی روی برج ها سوار شود که بتوان آن را با بالا آمدن سطح بتن در قالب، بالا آورد.
لوله های ترمی ها نباید از یکدیگر بیش از ۳.۵ تا ۵ متر و از دیواره های قالب بیش از ۲.۵ متر فاصله داشته باشند. بتن توسط جام های حمل بتن، پمپ و یا تسمه نقاله به داخل قیف حمل می شود. حمل بتن باید بدون انقطاع صورت پذیرد زیرا در غیر این صورت ممکن است درز سرد بوجود آید و نیز حرکت مناسب بتن تازه به داخل بتن از قبل ریخته شده، مختل گردد. شروع بتن ریزی با ترمی بسیار مهم است. نخستین لایه های بتن باید بسیار کنترل شده و چسبنده و پر سیمان بوده و به آهستگی هر چه تمام تر وارد قالب شوند. دو روش اصلی شروع بتن ریزی عبارتند از روش لوله تر و روش لوله خشک.
روش لوله تر برای عمق آب کمتر از ۳۰ متر و حجم زیاد بتن ریزی قابل کاربرد است. در این روش در حالی که انتهای لوله در زیر آب به کف قالب چسبیده است، یک توپی از جنس پارچه کرباسی یا استوانه ازجنس پی وی سی و یا یک توپ کاملا جفت شده به لوله در داخل لوله در تراز آب قرار داده می شود. این توپ از قیف فاصله دارد و بنابراین بتن بالایی برای فرو بردن آن به سمت پایین کافی است. از روی حجم بتن داخل لوله می توان دریافت که در چه موقع توپی به انتهای لوله رسیده. پس از این زمان می توان با آهستگی لوله را به سمت بالا کشید تا توپی بتواند خارج شود. بمجرد خروج توپی مجددا لوله به سمت پایین فرستاده شده وبتن از داخل قیف به داخل لوله فرستاده می شود و بدون متلاطم کردن آب وارد قالب می شود. پس از اولین لایه بتن ریزی می توان سرعت ورود بتن به داخل لوله را افزایش داد.
روش لوله خشک برای عمق های بیشتر و قسمت های محدود مناسب می باشد. در این روش یک در به صورت آب بند به انتهای لوله متصل میشود. لوله باید نسبتاً سنگین باشد تا در اثر نیروی شناوری به سوی بالا نیاید، پایین فرستاده شده وبه قالب می چسبد. سپس یک مخلوط بسیار پر سیمان، خمیری و چسبنده بتن برای شروع بتن ریزی وارد لوله می شود و به مجرد رسیدن بتن به انتهای لوله ، لوله کمی به بالا کشیده می شود تا فشار بتن بندهای نگه دارنده در انتهایی را گسسته و بتن وارد قالب شود در این روش مقدار بالا کشیده شدن اولیه لوله بقدر روش لوله تر نبوده و بتن کمتر با آب مخلوط می شود. در صورتی که بتن به صورت دائم و بدون انقطاع وارد لوله نشود ولوله توسط بتن داخل قالب مسدود شود، معمولا با چند سانتیمتر
بالا آوردن سریع لوله می توان مانع را رفع نموده و بتن ریزی را ادامه داد. سریع پایین بردن (انداختن) لوله می تواند به انسداد بیشتر، منجر گردد. سرلوله بهتر است بین ۹۰ تا ۱۵۰ سانتیمتر داخل بتن قرار گیرد. لوله نباید هر بار بیش از ۱۵ تا ۲۰ سانتیمتر به سمت بالا کشیده شود. نمونه گیری از بتن در زمانهای مختلف و نیز کنترل ارتفاع بتن در قالب با علامت گذاری لوله ضروری است. جا دادن بتن برای حجم زیاد بتن باید از مرکز قالب به سمت خارج انجام گیرد. پمپ هایی که در لبه خارجی قالب قرار داده شده اند می توانند گلی را که کف قالب بوده و توسط بتن به سمت دیوار قالب رانده می شود به خارج از قالب تلمبه کنند. بتن ترمی باید کارایی زیادی داشته باشد. اسلامپ ۱۷ سانتیمتری و عیار سیمان ۴۰۰ کیلوگرم برمتر مکعب بتن، سنگدانه هایی با حداکثر اندازه ۴۰ تا ۵۰ میلیمتر ونسبت وزنی ماسه به کل سنگدانه حدود ۴۵ درصد مناسب هستند. استفاده کردن از عواملی از قبیل مواد حباب ساز و پوزولان ها ،سنگدانه های غلتیده بجای شکسته، افزایش مقدار ماسه که باعث افزایش کا رایی می شوند، مناسب است.
۳) روش بتن ریزی با سنگدانه پیش اکنده:
در بسیاری از پروژه های دریایی بتن ریزی زیر آب یک فناوری مورد تقاضا و دشوار بوده که عمدتاَ در برنامه زمان بندی پروژه یک مسیر بحرانی تلقی می شود، لذا مستلزم داشتن برنامه ریزی دقیق می باشد. بخش بتن ریزی زیر آب در یک پروژه در واقع جایی است که طراحی ماهرانه و برنامه ریزی دقیق و حساب شده در آن می تواند موجب کاهش احتمال بروز خطر و نیز قیمت تمام شده گردد. در کل در سدهای بتنی ، بتن ریزی با مشکلاتی نظیر بالا رفتن دمای هسته مرکزی و گرمازایی همراه می باشد که این دو عامل می توانند سبب ایجاد ترک و نفوذپذیری زیاد شوند. غالباً برای رفع مشکلات مذکور میتوان روش هایی نظیر افزایش حداکثر اندازه سنگدانه ها کاهش مصرف سیمان و آب مصرفی استفاده از پوزولان ها استفاده از افزودنی های روان ساز و کندگیرکننده بهره گیری از سیمان های کند گیر و استفاده از فنون پیش تبرید و پس تبرید را به خدمت گرفت. اما وجود مشکلاتی مانند کارآیی، متراکم ساختن بتن، جدایی سنگدانه ها و حمل و پخش و دیگر مسائل اجرایی سبب می گردند که روش های مشروحه در عمل با هزینه هایی سنگین همراه بوده و عدم دقت در هر یک از روش ها میتواند به کیفیت بتن نیز لطمه بزند. لذا روش نوینی در اجرای سد های بتنی که ضمن برطرف نمودن عیوب مشروحه سبب سرمایه گذاری کمتر درتجهیز کارگاه می شود معرفی می گردد که به روش بتن پیش آکنده معروف می باشد.
در این روش ابتدا سنگدانه درشت تک اندازه را در قالب ریخته و سپس از درون لوله هائی که درون سنگدانه قرار گرفته است ملات ریز دانه ای را به داخل سنگدانه های درشت پیش آکنده تزریق می نمائیم تا بتن مناسب حاصل گردد و جسم یکپارچه ای بوجود آید. ملات سیمانی که متشکل از ماسه ریز است به کمک روان کننده ها، روانی زیادی پیدا می کند و به راحتی می تواند بین سنگدانه ها رسوخ کند. در این نوع بتن جداشدگی اتفاق نمی افتد و در نتیجه یک بتن متراکم، آب بندی شده و با دوام تولید می شود. در ضمن هیچگونه ویبراتور داخلی به کار برده نمی شود ولی برای پرداخت سطح می توان از ویبراتورهای سطحی بهره برد.
بتن پیش آکنده از جمع شدگی ناچیزی برخوردار است و عیار سیمان مصرفی آن نیز کم می باشد. تأمین نسبت آب به سیمان کم، نفوذ ناپذیری مطلوب و مقاومت زیاد با این روش کاملا”میسر است. همگنی بتن و عدم جداشدگی از ویژگیهای این نوع بتن ریزی است. حداکثر اندازه سنگدانه به حداقل بعد قطعه محدود می شود و حداکثر اندازه ماسه ملات باید به حدود حداقل اندازه اسمی سنگدانه درشت محدود گردد. ملات مصرفی بسیار پر عیار بوده و همچنین شل و آبکی می باشد و معمولا” از مواد پوزولانی مناسب و روان کننده ها در ملات استفاده میشود ضمن اینکه به کندگیر کننده ها نیز احتیاج مبرمی داریم.
۴) بتن ریزی با پمپ:
برای بتن ریزی با پمپ، باید طرح اختلاط بتن چنان انتخاب شود که نسبت آب به سیمان کمترین مقدار ممکن را داشته و مقدار آن از ۰.۶ تجاوز ننماید. مقدار سیمان باید نسبتا زباد باشد (در محدوده ۳۵۰ تا ۴۰۰ کیلو گرم در متر مکعب) تا چسبندگی کافی بتن تأمین شود و خطر شسته شدن سیمان از بین برود. به منظور افزایش کارائی بتن می توان از سنگدانه های گردگوشه استفاده نمود. استفاده از دانه بندی پیوسته با حداکثر اندازه ۳۸ میلیمتر و همچنین مقدار کافی ریزدانه ضروری است. چنانچه سنگدانه ها حاوی مقدار کافی ریزدانه نباشد، می توان با افزودن مواد ریز چسبندگی کافی را در بتن ایجاد نمود.
بتنی که پمپ می شود باید تا حدی روان تر باشد تا از مسدود شدن لوله ها جلوگیری شود. به منظور آنکه آب به سیمان از حد مجاز بالاتر نرود باید برای تأمین روانی از مواد افزودنی مناسب نظیر روان کننده ها و فوق روان کننده ها یا مواد افزودنی آب نگهدار استفاده شود. جز در مواردی که افزودنی های ویژه مصرف می شود، باید از سقوط آزاد بتن به داخل آب جلوگیری کرد تا پدیده جداشدگی ذرات رخ ندهد.
در این روش لوله پمپ، با یک توپی داخل قالب قرار داده میشود و فشار بتن پمپ شده توپی را خارج کرده (همانند روش لوله ی تر) و بتن داخل قالب ریخته میشود. با افزایش فشار بتن ریزی به دلیل افزایش عمقی که سر لوله در بتن قرار گرفته، لوله به آهستگی به بالا کشیده میشود. باید بتن، مقداری از بالای قالب سرریز کند تا لایه ی اولیه ی بتن که قدری با آب مخلوط شده است از قالب خارج شود. هنگام بتن ریزی باید اختلاف فشار هیدرولیکی داخل و خارج قالب از بین رفته و سطح آب در داخل و خارج قالب در یک تراز باشد.
۵) کار با کیسه (bag work):
کار با کیسه احتمالا یکی از قدیمی ترین و ساده ترین تکنیکهای قرار دادن بتن زیر آب است. این متد یک بسط طبیعی استفاده از مصالح بنایی است، اما دارای انعطاف پذیری است که بلوک های ساختمانی را قادر می سازد که به هم قالب بندی شوند، که در نتیجه قید خوبی پیدا می کنند. این روش ساخت متمرکز بر کار کارگر است اما توافق پذیری زیادی با نوع کار دارد. پروژه های قدیمی مهندسی از کیسه ها برای ساخت المان های بزرگ موقتی و کارهای دایم استفاده شده است. اگر چه پیشرفت های جدید در بتن ریزی زیر آب باعث شده این متد بی مصرف به نظر آید، اما نباید آن را تا این حد دست کم گرفت، بدلیل ۱) استفاده رایج از کیسه ها در ساخت دیوار های حایل برای عمل به عنوان کردن بتن پاشی. ۲) استفاده رایج آن در قراردهی سریع کیسه ها برای فرم دادن به حرکات غیر طبیعی و مکرر سیال. ۳) برای کار های ترمیمی کوچک کیسه ها به مهندسان راه حل ارزان، ساده و مورد استفاده در خیلی از موارد ارایه می دهند.
این تکنیک در مورد کارهای با دوام نباید با روش های مدرن مقایسه شود اما برای کارهای موقتی و یا کوتاه مدت این روش باید مد نظر قرارگیرد.
کیسه های م
یکی از مراکز مهم تمدنی روم شبه جزیره ایتالیا بود که از موقعیتی مرکزی برخوردار است و از همه سو به سهولت به دریای مدیترانه دسترسی داشت. در ساردنی بناهای متعددی که با تخته سنگهای بزرگ ساخته شده در نیمه اول هزاره ایتالیوت ها که از خویشاوندان یونانیها محسوب می شدند و به زبان هند و اروپایی تکلم می کردند و با عناصر شمالی و آلپی امتزاج یافته بودند به این سرزمین گام نهادند.
ایتالیا به خاطر اوضاع جغرافیایش توانست دنیای مدیترانه را به سوی خود جذب کند. در دوره باستان همه راهها به روم ختم می شد و اکنون نیز راههای فرهنگی نوین به روم به روم باستان باز می گردد. در گذشته ایتالیا صرفاً به ناحیه شبه جزیره ایتالیای کنونی اطلاق می شد و جزایر اطراف و جلگه پو خارج از این قسمت قرار داشت. به این ترتیب ایتالیا شبه جزیره بلند و باریکی بود که مانند یونان کوهستانی و جلگه های کم وسعت و کوچکی داشت و رشته جبال آپنین با قله هایی کوتاهتر از 3000 متر سراسر آن را فراگرفته بود.
دوره های مختلف سنگ، در ایتالیا که مهمترین بخش روم باستان بود ، همانند سایر نقاط سپری گردید. دوره مس در حدود 2500 سال پیش از میلاد آغاز شد و به خصوص در جزایر اطراف گسترش یافت. کشور روم از جنوب به صحرا از شمال به رود راین و دانوب و از خاور به دره دجله و فرات محدود بود. روم تسلط خود را بر سرزمین تمدن های کهن ، یعنی مصر ، سومر ، بابل ،فلسطین ،فینیقیه و یونان برقرار ساخت و در خاور کاری را که اسکندر آغاز کرده بود ادامه داد. بر زندگی و اندیشه اقوام آن ناحیه تاثیر وی*ژگیهای یونانی مآبی (هلنی)را به جا گذاشت.
معابد
از ساختمان معابد اتروریایی فقط پی های سنگی آنها برجای مانده است. ظاهراً اتروسک ها با آنکه در فن ساختمان سازی با سنگ به انواع مختلف مهارت کامل داشتند ، به دلایل دینی استعمال سنگ را در معماری معابد خود جایز نمی شمردند و طرح عمومی معابد اتروسکی شباهتی کلی با معابد ساده تر یونانی داشت. ولی این شکل و فرم بیشتر به معماری روم منضم است. ساختمان معابد بر روی یک شالوده یا صفه سنگی استوار می شد عرض معبد بیش از عرض مقصوره مرکزی نبود و فقط با یک پلکان جنوبی به سطح زمین متصل می شد در مقابل پلکان ،رواق ورودی عریض با دو ردیف ستون بندی جانبی هر ردیف مشتمل بر چهار ستون ، قرار داشت و معابد اتروسکی از نظر شکل و فرم در مقام و مقایسه با معابد یونانی خوش تناسب و زیبا نبودند در این معابد جایی برای تزئینات باقی نمی ماند در صورتی که معابد یونانی جایی مانند چهارگوشیهای تزئینی و ... داشتند. انتهای آن به مقصوره یا تالار اصلی معبد می پیوست. مقصوره معمولاً به سه بخش تقسیم می شد ، زیرا عقیده به خدایان سه گانه که در واقع پیشگامان ژونو،ژوپیتر و منیروای رومیان بودند،پایه و اساس اصلی دین آنها را پدید آورد.
اتروسک ها (آتروریاییها)
در حدود هزاره اول پیش از میلاد ،اتروسک ها که مدتها از منشا و سابقه انها اطلاعی در دست نبود به ایتالیا هجوم آوردند. این اقوام که مورد هجوم یونانیها قرار گرفته بودند، از آسیای صغیر و از راه دریا به حدود ایتالیا آمده در زمینهایی که به نام آنها معروف گردید مستقر شدند و سکنه آن ناحیه را یعنی امبری ها را به کوهستان راندند. اتروسک ها از نژاد مدیترانه ای بودند.
معماری اتروسکها:
دیوارها با نقوشی برجسته گچبری شده است. شکل این مقبره که در صخره تراشیده شده بیشتر شبیه به خانه ای است که سقفش دارای الوار و ستونهای چهار گوش بوده است.
معماری اتروسکی شامل انواع مختلفی از جمله مقابر، معابد و... بوده است. یکی از نمونه های بارز این معماری مقبره ای صخره ای است که متعلق به قرن سوم ق.م است. این مقبره در ناحیه ای به نام جروتری واقع است.
طاق کنستانتین در شهر رم یادبود پیروزی بزرگ کنستانتین امپراتور رم
بنا به نوشته نویسندگان رومی اتروسکها استاد مسلم فنون مهندسی و طراحی شهری و نقشه برداری بوده اند و در این شکی نیست که رومیان بسیاری چیزها را از آتروسکها آموختند. باید اشاره کرد که به احتمالات فراوان ،اتروسکها روشهای پل سازی و احداث دژها و فاضلاب ها و آبروها را به رومیان آموخته باشند. ولی متاسفانه آثار زیادی از ایشان برجای نمانده است. فقط دروازه آگوست در پروجا است که دروازه ای با عظمت و استوار است که در سده دوم ق.م ساخته شده است. دروازه درمیان دو برج مربعی که از سنگ ساخته شده قرار گرفته است و به نوعی یادآور دروازه های بزرگ هیتی ، آشور و بابلی در مشرق زمین است .
آتروسکها زمانیکه با زمینهای مسطح مواجه شدند ، طرحی را بر اساس نقشه های مهندسی پدید آوردند و شهر های نوبنیاد خود را با شبکه منظمی از معابر متلاقی بر محل تقاطع دو خیابان اصلی بر پا ساختند.
این دو خیابان به نامهای کاردو (شمالی – جنوبی) و دکومانس(شرقی –غربی) شهر را به چهار محله یا ناحیه اصلی تقسیم می کرد و در موارد لزوم ممکن بود هر یک از محلات توسعه یا تقسیمات بیشتر یابد.
دروازه اگوست بعد ها در طاق نصرتها با مقیاس کوچکترو دگرگون شده در نمای ظاهری نمودار گردید و تاثیر معماری آتروسکی بر معماری رومی با توجه به آثار اندکی که باقی مانده قابل توجه و اهمیت است.
هر چند به طور مشخص نمی توان اندازه استفاده رومیها از تکنیک معمار آتروسکی را مشخص کرد ، زیرا همانطوریکه اشاره شد به ندرت آثاری از معماری نخستین رومی برسطح زمین باقی مانده است. به طور قطع معبد رومی بسیاری از عناصر معماری آتروسکی را گرفته و به خود منضم نموده است. به طوریکه باید اذعان نمود که خاستگاه دهلیز سرگشاده (آتروسکی) خانه رومی آترویایی بوده است. ظاهراً در فن طراحی شهری و نقشه برداری ، آتروسکها بر یونانیها هم تقدم داشته اند.
رومیها
قدرت روم که پس از آتروسکها بر ایتالیا حاکم گردید ، اقوام و گروههای ستیز جو را مطیع حکومت واحد گردانید ، و سرانجام ملتهای اروپای غربی ،مدیترانه ، خاور نزدیک در زیر یک پرچم ، و آنهم امپراتوری روم گرد آورد و مردمانی با نژادها و زبانها و فرهنگها و سنتهای مختلف در این امپراتوری زندگی کردند که برتونها ،گلها ، اسپانیاییها ،آلمانیها،افریقایی ها ،مصریها ،یونانیها ،سوری ها و عربها نمونه هایی از آنها بودند. نبوغ رومیان در عرصه کشورداری ، حقوق و... پرتوافکنی کرده است.
به روایت دیگردر 575 ق.م اتروریاییها بر هفت تپه روم چیره شدند و ایشان بودند که شهر رم را چون مرکز دولتی سازمان یافته به وجود آوردند. این شهر در ساحل چپ رود تیبر و بیست کیلومتری دریا در منطقه ای که از تپه های متعدد پوشیده شده و معبر مناسبی میان اتروری و لاسیوم بود ،قرار داشت.
هر چند که چگونگی شکل گیری و تکامل هنر و تمدن و حکومت در روم باستان ، هنوز به طور کامل مشخص نیست ، اما تاریخ مضبوط روم باستانی را در سه دوره پادشاهی ، جمهوری و امپراتوری تقسیم و هنر و معماری انرا بر اساس همین تقسیم و هنر و معماری آنرا بر اساس همین تقسیم بندی مطالعه می کنیم. رومی ها که منشا و سابقه حقیقی شهر باستانی رم را از یاد برده بودند به افسانه هایی در این باره پرداختند. بر اساس یک روایت شهر رو در 753 ق .م بوسیله پادشاه رمولوس بنیانگذاری شد و نام خود را نیز از او گرفت .
معماری رومی
همانطوریکه مردمان تحت حاکمیت رومیان متفاوت بودند ، معماری رومی نیز به غایت متنوع بود. هنر و معماری رومی اختلاط و التقاطی است از هنر اتروسکی ،یونانی ، آسیای غربی ،مصری و بومی. هنر رومی هر چند که بسیار کند ودیر خود را به عرصه ظهور رسانید ،ولیکن ماندگاری ویژه ای یافت. این هنر و معماری ابتدا تحت تاثیر هنر و معماری اتروسکی و پس از آن نیز متاثر از هنر یونانی شد.
اما مشخصه های خاص خود را به دست آورد و در حقیقت تمدن و هنر غربی در یونان متولد و بوسیله رومیها تقویت و گسترش یافت و هلنیسم یونان چنان در تمدن و فرهنگ آن روز دنیا ریشه گرفته بود که دوری از آن مفهوم بیگانگی با تمدن را می داد با آنکه یونان مغلوب روم بود ولی هنر هلنی امپراتوری روم را فتح کرد.
کلیه آثار پر ارزش به ویژه تندیسهای یونانی به قصرهای امپراتوران و سرداران حمل و زینت بخش این مکانها گردید. تندیسهای یونانی که توسط هنرمندان رومی ساخته شده در بسیاری از موزه های دنیا موجودند و نشانگر اوج هنر تندیس سازی عصرجمهوری است. به اعتقاد بسیاری هنر رومی از هنر یونانی متولد گردید. هنر رومی به واقع انتشار دهنده و نگهدارنده میراث هنر یونانیان بوده است. ولی به این نکته هم باید اشاره نمود که رومیها به خواسته های هنری خویش دست یافتند و هنر رومی شکوه و جلال خاص خود را یافت. پس از آن هنر رومی الگوی هنرمندان دوره رنسانس گردید.
معماری روم در دوره جمهوری : این دوره از زمان پیروزی رومیها بر اقوام مختلف ایتالیک و اتروسکها در سده پنجم پیش از میلاد آغاز و تا قتل ژولیوس سزار در سال 44 ق.م ادامه یافت و جنگ روم به خاطر تسخیر ایتالیا بیش از دویست سال به طول انجامید و در آغاز سده سوم ق.م رومیها توانستند بر تمامی شبه جزیره آپنین مسلط گردند. این دوره اختصاص به کشور گشایی و استقرار و تحکیم امپراطوری روم داشت.
علاوه بر این هنر روم بر دوران صدر مسیحیت و تا سده های میانه تاثیر شگرفی بر فرمها و طرحهای معماری داشت. قرنها کلیساهای دوران مسیحی از پلان باسیلیکای رومی استفاده کردند و محراب آنها متاثر از المان نیم دایره ای بود که رومیها در انتهای دو بازوی عرضی باسیلیکا تعبیه کرده بودند.
کلوسئوم رم
ملت به دو طبقه اشرافیان یا خاصان و طبقه عوام یا زیر دستان تقسیم می شد. امپراتوری روم در دوره سوم از 27 ق.م با انتصاب آگوستوس به امپراطوری توسط مجلس سنا آغاز گردید و در سال 395 میلادی با مرگ تئودولیوس و تجزیه امپراطوری ،به روم شرقی (بیزانس) و روم غربی رو به زوال گذارد. در سه قرن پیش و پس از میلاد ،دولت جمهوری و سپس امپراتوری روم به قدرت نظامی کم نظیری دست یافت ، و با پیروزی پی در پی به کشورگشایی ادامه داد،و نبردهایی هم با اشکانیان در ایران داشتند.دوره پادشاهی (از سال 753 ق .م تا حدود سال 510 ق .م ) که کمابیش جنبه افسانه ای داشت و فرمانروایی آن با پادشاهی مستبد در راس قدرت برپا بود. دوره جمهوری از سال 510 ق م. تداوم یافت که در آن دو نفر کنسول که برای مدت یک سال و از طرف مردم انتخاب می شدند ، جای شاه انجام وظیفه می کردند. در آن دوره نظام کشور ، دارای مجلس سنا و هیئت قضاوت بود.
در دوره امپراتوری که دوران غرور و افتخار است در نخستین سده های پس از میلاد مسیح کشور روم در ایجاد سازمانهای دیوانی و اجتماعی و لشکری ، و نیز در معماری شکوهمند و شهر سازی و احداث بناهای عمومی و میدانهای اجتماع و داد و ستد و جایگاه های ورزشهای قهرمانی و راه و آبروها و حمامهای پرتجمل و آمفی تئاتر ها و طاق نصرتها و ستونهای یادبود تاریخی و کاخ و مقابراشرافی و مانند آن به مرتبه ای رسید که کم نظیر بوده است.
کشور واتیکان
رومیها در نبرد با کارتاژها پیروزشدند و بر مدیترانه غربی مسلط گردیدند و متصرفات خود را در شرق با تسخیر یونان ، مصر و سوریه ادامه دادند و وراث بزرگترین تمدنها گردیدند و اسیران بسیاری را از سرزمینهای متصرفه گرفتند. در بعضی از بازارهای برده فروشی روم روزانه 10 هزار اسیربه فروش می رفت و این پشتوانه مهمی در اقتصاد روم گردید ، اضافه بر این از وجود بردگان در فعالیتهای ساختمانی استفاده می کردند و حتی برای سرگرمی از آنها به عنوان گلادیاتور در نبرد با حیوانات در تئاترها لذت می بردند.
همانطوریکه اشاره گردید دوره جمهوری اختصاص به کشورگشایی و تحکیم امپراطوری در قلمرو گسترده خود داشت و این مسئله موجب گردید که هنر رومی هنوز در سیطره هنر هلنیسم باشد.
این دوره را می توان دوره نفوذ قابل توجه هنر یونانی قلمداد نمود. استقلال هنر رومی از هنر ایده آل جو و آرمان گرای یونانی در جریان کپیه سازی از تندیسهای یونانی و علاقه خاص رومیها به شبیه سازی چهره رهنمون نموده و این آغاز رئالیستی کاملاً متضاد با هنر کمال گرای یونانی است.
رومیها علاقه فراوانی به نگهداشتن تصاویر (تندیس مومیایی صورت) اجداد خود در خانه داشتند و به ویژه علاقه مند بودند که این مجسمه ها بیشتر شباهت به صاحبانشان داشته باشند در این زمینه هنرمندان رومی کوشیدند که چهره مورد نظر را واقعی تر بازسازی کنند ،به این سبب زشتی یا زیبایی صاحب چهره برای آنها چندان اهمیتی نداشت و این درست برخلاف ایده های زیبایی پرستانه و کمال مطلوب یونان بود و از همین جا هنررومی از هنر یونانی متمایز می گردد.
معماری این دوره بیشتر متوجه شهر سازی متوجه شهر