مقدمه:
برقراری ارتباط با دیگران برای بشر که موجودی اجتماعی است یک امر طبیعی و مهم به شمار میآید. از آنجایی که ما انسانها به شکل گروهی زندگی میکنیم، چه بخواهیم و چه نخواهیم دائماً در حال برقراری ارتباط با دیگران هستیم. همه اعمال ما نوعی ارتباط به حساب میآیند. تکان دادن سر، روی برگرداندن، اشارات چشمی یا بدنی و… هر یک میتوانند پیامی را به دنبال داشته و در برگیرنده انواع ارتباط و تعامل با دیگران باشند. حتی سکوت نیز در برخی مواقع میتواند نشانههای ارتباطی مختلفی را در برداشته باشد. همانطور که میدانیم ارتباطات زمانی کارآمد خواهند بود که به شیوه مثبت و سازنده برقرار شوند و در غیر این صورت دردسر آفرین خواهند شد. برخی افراد از برقراری ارتباط موثر ناتوان هستند چرا که عناصر ارتباط و عوامل موثر بر آن و موانع بر سر راه ارتباط صحیح را نمیشناسند. در این بروشور به اصول و چگونگی یادگیری مهارت ارتباط موثر با دیگران میپردازیم.
ضرورت مهارت ارتباط موثر
برای کلیه فعالیتهای اجتماعی از جمله دوستیابی، ازدواج، تحصیل، اشتغال، بر طرف کردن نیازهای روزانه و … نیازمند برقراری ارتباط موثر با دیگران هستیم و اگر این مهارت را به خوبی نیاموخته باشیم، در اغلب فعالیتهای اجتماعی، آنگونه که میخواهیم پیش نرفته و رضایت ما تأمین نخواهد شد. به عنوان مثال اگر شما نتوانید با همسر، فرزند، والدین یا رئیستان به طور موثر ارتباط برقرار کنید. تعامل صحیحی بین شما شکل نمیگیرد و نمیتوانید صحبت یا ایدههای یکدیگر را درک کنید.
عدم توانایی برقراری ارتباط موثر باعث شکلگیری تعارضات بین فردی و در نهایت انزوا و تنهایی افراد خواهد شد. اما خوشبختانه یکی از اصول مهارتهای زندگی از جمله ” ارتباط موثر” آن است که قابل یادگیری بوده و همه میتوانند با فراگیری و تمرین آن عملکرد موثرتری در تعامل با دیگران داشته باشند.
راهکارهای برقراری ارتباط موثر
۱) شنونده خوبی، برای آنچه طرف تعامل شما میگوید باشید. اغلب ما آن چنان درگیر افکار و احساسات خود هستیم که واقعاً به آنچه دیگران میگویند گوش نمیدهیم.
۲) به فرستنده فهماندن که به او گوش میدهید (از طریق زبان بدن یا اصوات دلگرم کننده مثل”آها”)
۳) تکرار و انعکاس آنچه که سخنگو میگوید.
۴) انتخاب زمان مناسب برای صحبت.
۵) برقراری ارتباط غیر کلامی مانند: تکان دادن سر، تماس چشمی خوب و حالات چهرهای خوشایند.
۶) سعی در پی بردن به احساس دیگران.
۷) ارائه راه حلهای احتمالی
۸) ادا کردن آنچه که گفته شد تا مطمئن شوید منظور را به درستی فهمیدهاید.
۹) ارائه فیدبک یا بازخورد دلگرم کننده همراه با تحسین.
۱۰) مثبت نگر باشید، حتی اگر با چهره انتقادی یا خشک از طرف مقابلتان روبرو شدید به موقعیت و برقراری ارتباط با دیدی، مثبت بنگرید
۱۱) راحت و آرام باشید، چون داشتن احساساتی مثال اضطراب و ناراحتی این برداشت را به طرف مقابلتان القا خواهد کرد که شما از اعتماد به نفس یا دانش کافی برخوردار نیستید
۱۲) خودتان باشید، و از گرفتن نقشها یا ژستهایی مصنوعی که گمان میکنید جلوهی بهتری از شما ارائه میدهد، اجتناب کنید
۱۳) همیشه و در هر موقعیتی سر وقت و به موقع سرقرارتان حاضر شوید، حتی در برخورد اول سعی کنید چند دقیقه هم زودتر برسید.
۱۴) رفتاری همراه با فروتنی و ادب داشته باشید و از کوچک شمردن، بیاهمیت دانستن و تمسخر بحث با طرف مقابلتان اجتناب نمایید.
کسب این مهارت به ما میآموزد برای درک موقعیت دیگران چگونه به سخنان آنان فعالانه گوش دهیم وچگونه دیگران را ازاحساس ونیازهای خود آگاه نماییم تا ضمن به دست آوردن خواسته های خود طرف مقابل نیز احساس رضایت نماید
تعریف ارتباط موثر:
ارتباط موثر رابطه ای است کلامی وغیرکلامی بین دویا چند نفرکه درطی آن، افراد میتوانند عقاید، خواستهها، نیازها وهیجانات خود را بیان نمود
بطور کلی جرثقیل وسیله است برای جابجایی بارها, اما جرثقیلها انواع گوناگونی دارند و برای کارهای مختلف از جرثقیلهای مختلف استفاده میشود. بیشترین موارد استفاده از جرثقیل در ساخت پروژهای عمرانی و صنعت است اما در امور عمرانی استفاده از جرثقیل معمولا موقتی است و تا زمانی که پروژه به اتمام برسد از آن استفاده میشود.
انواع جرثقیل و کاربرد و مزایای آن
جرثقیل سقفی :
جرثقیل سقفی برای جابه جایی قطعات و لوازم در سالن ها و مکان های دارای سقف استفاده می شود.
خصوصیات جرثقیل های سقفی :
1-برای نگه داری جرثقیل سقفی هزینه کمی نیاز می باشد.
2-جرثقیل سقفی می تواند به تمام نقاط به طور مستقل دسترسی پیدا کند.
3-برای تعمیر جرثقیل سقفی هزینه ای که باید پرداخت شود کم است.
4-جرثقیل سقفی باعث صرفه جویی در انرژی خواهد شد.
5-بهترین گزینه برای جابه جایی قطعات که دارای وزن سنگین می باشند جرثقیل سقفی خواهد بود.
6-برای استفاده از جرثقیل سقفی نیازی به مهارت خاصی نبوده و خیلی راحت انجام می شود.
انواع جرثقیل سقفی :
1-سقفی یک پل
2-سقفی دو پل
3-سقفی آویز
4-مونوریل
جرثقیل سقفی دوپل :
در حالت استاندارد دارای ظرفیت 5 تا 50 تن و دارای دهانه 14 تا 30 متر می باشد. در حالت اختصاصی ظرفیت بالای 50 تن و دهانه بالای 30 متر می باشد.جرثقیل سقفی دوپل دارای انواع : 1am ، 2m ، 3m ، 4m می باشد.
مزایای جرثقیل سقفی دوپل:
به دلیل این که جرثقیل سقفی دو پل دارای دهانه و حالت های متفاوت می باشد عملکرد خوبی دارد.تعمیر جرثقیل سقفی دو پل به راحتی انجام می شود.در این جرثقیل می توان با نصب و را اندازی انواع متفاوت تجهیزات از آن برای جابه جا کردن مواد استفاده نمود. هم چنین این جرثقیل این قابلیت را دارد که بتوان بر روی آن انواع مگنت ها ، باسکول و .... را نصب کرده تا بتوان به کمک آن بتوان برای جا به جایی مواد مختلف استفاده نمود.این جرثقیل این قابلیت را دارد که بر روی آن کابین و حتی راهروی تعمیرات را نصب نمود.
جرثقیل نیم دروازه ای :
جرثقیل نیم دروازه ای برای حمل قطعات مختلف در مکان هایی که سقفی نداشته و به عبارتی مکان های باز استفاده نمود. نحوه طراحی آن به صورتی می باشد که می توان یک کلگی روی زمین و یک کلگی هم روی تیر حمال برای حرکت داشته باشد.
خط برق این نوع جرثقیل در سمت کلگی که در ارتفاع است راه اندازی می شود.هزینه ای که برای نگه داری این جرثقیل استفاده می شود خیلی کم می باشد. جرثقیل نیم دروازه ای می تواند به کل نقاط تحت پوشش خود دسترسی پیدا کند.هزینه تعمیرات آن بسیار ناچیز بوده همین طور از انرژی کمی برای آن استفاده می شود. برای جابه جایی اجسام سنگین انتخاب این نوع جرثقیل بهترین گزینه خواهد بود.برای کار کردن با جرثقیل نیم دروازه ای نیاز به مهارت خاصی نبوده و به سادگی می توانید از آن استفاده کنید.
جرثقیل های دروازه ای :
این جرثقیل در حالت یک پل با بالابر آویز ، نیم دروازه ای و دروازه ای دوپل می باشد که هر کدام از جرثقیل ها می تواند یک یا چند بالابر داشته باشد. این جرثقیل بهترین گزینه برای حرکت دادن مواد در فضای باز مثل : انبارهای حاوی آهن ، بندرها بوده و هم چنین برای تخلیه کردن مواد در فضای باز از روی کانتینرها می باشد.این نوع جرثقیل قادر خواهد بود در تمام جهات حرکت کند.
اطلاعاتی برای طراحی:
1-ارتفاع موردنیاز برای بالابردن مواد که همان میزان جابه جایی قلاب برای حمل بار در ارتفاع می باشد.
2-عرضی که جرثقیل باید طی کند یا همان اندازه مسیر برای حرکت.
3-اندازه کنسول موردنیاز از یک طرف و یا از دو طرف سازه اصلی دستگاه برای بلند کردن اجسام در خارج از ریل طولی.
4-حداکثر توان دستگاه برای حمل بار توسط دستگاه حداکثر چقدر می تواند طول یک مسیر را طی کند.
انواع جرثقیل نیم دروازه ای :
تک پل
دوپل
جرثقیل نیم دروازه ای تک پل :
این نوع جرثقیل دارای ظرفیت 1 تا 10 تن و دهانه 6 تا 16 متر خواهد بود. هم چنین می تواند ظرفیت بالای 10 تن و دهانه بالای 16 متر در حالت اختصاصی داشته باشد.این نوع جرثقیل شامل انواع : 1am و 2m می باشد.
مزایای جرثقیل نیم دروازه ای تک پل :
این نوع جرثقیل دارای وزن کمی بوده که همین وزن کم باعث شده قیمت آن نسبت به جرثقیل نیم دروازه ای دوپل کمتر باشد.هم چنین وزن کم آن باعث شده که نسبت به جرثقیل نیم دروازه ای استهلاک کمتر باشد.این جرثقیل قابلیت این را داردکه بتوان بر روی ان تجهیزات برای جابه جایی مواد مانند مگنت ، باسکول ، چنگک و آژیر نصب کرد.
جرثقیل نیم دروازه ای دو پل :
جرثقیل نیم دروازه ای دو پل دارای ظرفیت 5 تا 50 تن و دهانه 14 تا 30 متر خواهد بود. در حالت اختصاصی می تواند ظرفیت بالای 50 تن و دهانه بالای 30 متر را داشته باشد. این نوع دارای انواع : 1am ، 2m ، 3m ، 4m می باشد.
مزایای جرثقیل نیم دروازه ای دو پل :
این نوع جرثقیل دارای دهانه و تناژ بالایی می باشد.تعمیر این نوع جرثقیل به راحتی انجام می شود.هم چنین می توان به راحتی به بالابر آن دسترسی پیدا کرد.می توان بر روی آن انواع مگنت ، باسکول و چنگک را نصب نمود.می توان بر وری آن کابین و راهروی تعمیرات هم نصب کرد.
جرثقیل سقفی :
جرثقیل سقفی مناسب ترین وسیله جهت جابجایی مواد و قطعات در داخل سالنها و محوطه های سر پوشیده می باشد زیرا :
- هزینه نگه داری جرثقیل سقفی بسیار اندک است .
- قابلیت دسترسی جرثقیل سقفی به تمام نقاط تحت پوشش را به صورت مستقل دارد .
- هزینه تعمیرات جرثقیل سقفی بسیار اندک است .
- هزینه مصرفی جرثقیل سقفی (مصرف انرژی ) بسیار ناچیز است .
- استفاده از جرثقیل سقفی جهت جابجایی اجسام سنگین ایمن ترین راه ممکن است .
- استفاده از جرثقیل سقفی بسیار ساده و راحت بوده و مهارت خاصی نمی خواهد .
انواع جرثقیل سقفی :
- جرثقیل سقفی تک پل ( Single girder Over head crane )
- جرثقیل سقفی دو پل ( double girder Over head crane )
- جرثقیل سقفی آویز ( suspension crane )
- جرثقیل مونوریل ( Monorail crane )
جرثقیلهای سقفی دوپل ( double girder Over head crane ):
- جرثقیلهای سقفی دو پل به صورت استاندارد ، ظرفیت 5 الی 05 تن و دهانه 14 الی 30 متر
- جرثقیل سقفی دو پل ، ظرفیت بالای 50 تن و دهانه بالای 30 متر طراحی اختصاصی
- گروه کاری جرثقیل سقفی دو پل عموما , 3M , 4M 2M ، 1AM
مزایای جرثقیلهای سقفی دو پل :
- با توجه به ساختار جرثقیلهای سقفی دو پل در دهانه ها و تناژ های بالا بهتر عمل می نماید .
- تعمیرات جرثقیلهای سقفی دو پل آسانتر و بالابر در دسترس تر است .
- جرثقیلهای سقفی دو پل قابلیت نصب انواع تجهیزات جابجایی مواد ، انواع چنگک ، انواع مگنت ، انواع باسکول و ... را دارد .
- جرثقیلهای سقفی دو پل قابلیت نصب کابین را داراست .
- جرثقیلهای سقفی دو پل قابلیت نصب راهروی تعمیرات را دارد ..
نمایی از مدل جرثقیل دوپل
جرثقیل نیم دروازه ای :
جرثقیل نیم دروازه ای مناسب جهت جابجایی مواد و قطعات در محوطه های باز می باشد زیرا :
- جرثقیل نیم دروازه ای به صورتی طراحی می گردد که یک کلگی روی زمین و کلگی دیگر روی تیر حمال حرکت می نماید .
- خط برق جرثقیل نیم دروازه ای عموما سمت کلگی که در ارتفاع قرار دارد نصب می گردد .
- هزینه نگه داری جرثقیل نیم دروازه ای بسیار اندک است .
- قابلیت دسترسی جرثقیل نیم دروازه ای به تمام نقاط تحت پوشش را به صورت مستقل دارد .
- هزینه تعمیرات جرثقیل نیم دروازه ای بسیار اندک است .
- هزینه مصرفی جرثقیل نیم دروازه ای (مصرف انرژی ) بسیار ناچیز است .
- استفاده از جرثقیل نیم دروازه ای جهت جابجایی اجسام سنگین ایمن ترین راه ممکن است .
- استفاده از جرثقیل نیم دروازه ای بسیار ساده و راحت بوده و مهارت خاصی نمی خواهد .
نمایی از مدل جرثقیل نیم دروازه ای
جرثقیل های دروازه ای :
جرثقیل های دروازه ای به صورت تک پل با بالابر آویز ، جرثقیل نیمه دروازه ای و دروازه ای دو پل که هر جرثقیل می تواند دارای یک یا چند بالابر باشد ، همچنین این جرثقیل ها بهترین راه حل برای جابجایی مواد در فضای باز مانند سنگ شکنی ها ، بنادر، انبار های آهن آلات و بهترین راه حل برای تخلیه بار در فضای باز از روی کامیون ها و جابه جایی کانتینر ها می باشد در نتیجه با حرکت های ویژه ای که این نوع جرثقیل ها خواهند داشت ، تمامی جابجایی های کانتینر ها را ممکن میسازد.
اطلاعات کلی مورد نیاز جهت طراحی :
ظرفیت : ( میزان وزن بار مورد نیاز جهت حمل با دستگاه )
عرض : ( اندازه مسیر حرکت عرضی دستگاه مورد نیاز )
کنسول : ( اندازه کنسول مورد نیاز از یک طرف و یا از دو طرف سازه اصلی دستگاه جهت بلند کردن اجسام خارج از ریل طولی )
طول مسیر حرکت : ( مقدار حرکت مسیر طولی دستگاه در محل مورد نظر )
ارتفاع بالابری مورد نیاز : ( مقدار جا به جایی قلاب جهت حمل بار در ارتفاع )
شمای سه بعدی از جرثقیل دروازه ای
انواع جرثقیل نیم دروازه ای :
- جرثقیل نیم دروازه ای تک پل
- جرثقیل نیم دروازه ای دو پل
- جرثقیل نیم دروازه ای تک پل :
- جرثقیلهای نیم دروازه ای تک پل به صورت استاندارد ، ظرفیت 1 الی 10 تن و دهانه 6 الی 16 متر
- جرثقیل نیم دروازه ای تک پل ، ظرفیت بالای 10 تن و دهانه بالای 16 متر طراحی اختصاصی
- گروه کاری جرثقیل نیم دروازه ای تک پل عموما 2M ، 1AM
مزایای جرثقیلهای نیم دروازه ای تک پل :
- با توجه به ساختار جرثقیلهای نیم دروازه ای تک پل وزن سازه آن کمتر بوده (باره مرده کمتر) و به همین نسبت قیمت آن نیز نسبت به جرثقیل نیم دروازه ای دوپل ارزانتر می باشد .
- با توجه به سبک بودن جرثقیلهای نیم دروازه ای تک پل استهلاک آن نیز نسبت به جرثقیل نیم دروازه ای دو پل کمتر می باشد .
- جرثقیل نیم دروازه ای تک پل قابلیت نصب انواع تجهیزات جابجایی مواد مانند باسکول ، انواع چنگک و مگنت ، آژیر و ... را دارد .
- جرثقیل نیم دروازه ای دو پل :
- جرثقیلهای نیم دروازه ای دو پل به صورت استاندارد ، ظرفیت 5 الی 50 تن و دهانه 14 الی 30 متر
- جرثقیل نیم دروازه ای دو پل ، ظرفیت بالای 50 تن و دهانه بالای 30 متر طراحی اختصاصی
- گروه کاری جرثقیل نیم دروازه ای دو پل عموما , 3M , 4M 2M ، 1AM
مزایای جرثقیلهای نیم دروازه ای دو پل :
- با توجه به ساختار جرثقیلهای نیم دروازه ای دو پل در دهانه ها و تناژ های بالا بهتر عمل می نماید .
- تعمیرات جرثقیلهای نیم دروازه ای دو پل آسانتر و بالابر در دسترس تر است .
- جرثقیلهای نیم دروازه ای دو پل قابلیت نصب انواع تجهیزات جابجایی مواد ، انواع چنگک ، انواع مگنت ، انواع باسکول و ... را دارد .
- جرثقیلهای نیم دروازه ای دو پل قابلیت نصب کابین را داراست .
- جرثقیلهای نیم دروازه ای دو پل قابلیت نصب راهروی تعمیرات را دارد ...
جرثقیل به دکل یا سازه مرتفعی گفته می شود که توسط طناب و قرقره هایی مجهز شده و برای بالا کشیدن یا پایین آوردن اشیا از آن استفاده می شود. کاربرد آنها عمدتا در صنایع ساختمانی یا سازه های عظیم دیگر است. جرثقیل هایی که در صنایع ساختمانی از آنها استفاده می شود اغلب به طور موقت نصب می شوند و البته می توان آنها را روی زمین یا بر روی وسایل نقلیه مخصوصی نیز نصب کرد.
انبار ساختمان یا محوطهای تجاری است که با بهره برداری از یک سیستم صحیح طبقه بندی و تنظیم، برای نگهداری یک یا چند نوع کالای بازرگانی، صنعتی، مواد اولیه و یا فرآوردههای مختلف، استفاده میگردد. علاوه بر آن انبارها به عنوان نقاط و تأسیساتی برای نگهداری موقت به منظور توزیع و تجمیع کالاها در سیستمهای توزیع نیز استفاده میشوند.
انواع انبار
انبارها را از لحاظ ساختمان به ۳ گروه تقسیم میکنند
در واقع صنعتگران، وارد کنندگان و صادر کنندگان کالاها، عمده فروشان و گمرک از استفاده کنندگان از انبارها میباشند. انبارها معمولاً در شهرها، شهرکهای صنعتی و کارخانجات ساخته میشوند ولی ممکن است جهت سهولت در دریافت و صدور کالا، در کنار راههای اصلی، فرودگاه و یا بنادر ساخته شوند تا کالاها مستقیماً به انبار وارد و یا از آن خارج گردد.
انبارها از لحاظ کاربری نیز ممکن است انواع گوناگونی داشته باشند مثل:
تقسیم انبار از دیگر جهات: - یکپارچگی (متمرکز و غیر متمرکز) - نوع کالا - خاصیت کالا - کاربرد - دوران ساخت و بهره برداری -
تعریف انبار
انبار به محلی اطلاق میگردد که کالا، اجناس، مواد اولیه و یا محصول در آن قرار دارد، این محل ممکن است سرپوشیده، محوطه سرباز، زیر زمین و یا حتی داخل یک دستگاه (همانند یخچالهای صنعتی که داخل آن مواد غذایی و فاسد شدنی نگهداری میشود) باشد. گاهی انبارها داخل یک شرکت و یا کارخانهاند و گاهی در یک محیط خارج از آن قرار دارند، ولی اغلب شرکتها سعی میکنند انبارهای خود (به خصوص انبارهای مواد اولیه) را داخل شرکت جای داده تا بتوانند کالاها و قطعات مورد نیاز خود را به سرعت و سهولت از آن خارج سازند و در تامین مواد اولیه مورد نیاز خود دچار وقفه نگردند.
اهمیت انبار به عنوان محل تجمع سرمایه هر سازمان بیش از پیش نمود پیدا میکند. انبار به عنوان حلقه ارتباطی بین تولید، توزیع و مصرف و همچنین ارتباط بین زنجیره خرید و فروش مواد و کالا و خدمات محسوب میشود. نکتهای که در بحث انبار بسیار حائز اهمیت است تمایز بین انبارهای مختلف در یک سازمان است و نمیتوان انبار مواد اولیه و محصول را در یک جا قرار داد و هر دو را به یک شیوه اداره کرد. به عنوان مثال روش اجرایی که برای یک انبار مواد اولیه کارخانه تولید لوازم خانگی به کار میرود بسیار متمایز با روشی است که در انبار محصول آن به کار برده میشود و هریک باید به شیوهای متفاوت اداره گردند. باید این نکته را توجه داشت که انبارهای مواد اولیه از اهمیت ویژهای در یک کارخانه و یا کارگاه برخوردارند و اگر در زنجیره تامین کالا، که این واحد زیر مجموعه آن است مشکلی پیش آید قطعا تاثیر مستقیم و منفی بر تولید میگذارد و اگر بگوییم انبار مواد اولیه قلب تپنده یک شرکت تولیدی است سخنی به گزاف نگفتهایم، و هیچ سازمانی نمیتواند بدون داشتن یک روش مناسب و اجرایی درجهت برآوردن نیازهای بخشهای مختلف به اهداف خود برسد. از این رو امروزه سازمانهای موفق روشهای نوین و عملی مناسبی را در انبار و تامین نیازهای بخشهای مختلف مخصوصا خط تولید که ارتباطی مستقیم با واحد انبار مواد اولیه دارد اجرا میکنند و این روشها را با علم روز جهان، به روز میکنند.
البته نباید اهمیت انبار محصول را نیز نادیده گرفت زیرا همانگونه که نقش انبار مواد اولیه مهم و اساسی است انبار محصول نیز از اهمیت ویژهای برخوردار است. اگر سازمانی هرچه قدر هم پیشرفته و به روز باشد و تمامی مراحل تولید و یا مونتاژ به خوبی پیش رود اگر در قسمت انبار محصول خود دارای برنامه مناسبی نظیر نبود یک چیدمان مناسب و منظم و نداشتن موجودی از محصولات باشد به طور یقین با مشکلات اساسی مواجه میگردد و حتی ممکن است که یک محصول تولیدی قبل از اینکه به دست مشتری برسد به علتهای مختلف در داخل انبار محصول آسیب ببیند.
تجهیزات انبارداری
سیستمهای انبارداری با توجه به نوع کاربری و جامعه مورد استفاده بسیار متفاوت است. در برخی از جوامع انبارها هنوز به صورت سنتی اداره میگردند حالآنکه برخی از انبارها کاملاً خودکار و مکانیزه میباشند، بدون اینکه نیاز به نیروی کار داشته باشند و از طریق سیستمهای دریافت و انتقال خودکار کالاها و نرمافزارهای لجستیکی مدیریت میشوند. این سیستمها معمولاً در انبارهای با دماهای بسیار پایین که کار کردن در آنها دشوار است و یا در مناطقی که قیمت زمین بسیار گران میباشد پیادهسازی میشود چرا که امکان استفاده از ارتفاع در این سیستمها کاملاً مقدور میباشد.
با توجه به کاربری و تنوع زیاد انواع انبارها، ماشینآلات، سیستمها و تجهیزات سختافزاری و نرمافزاری بسیاری متناسب با نوع کاربری انبارها توسعه یافتهاند. از مهمترین ماشینآلات مربوط به انبارها میتوان به انواع جرثقیلها، لیفتتراکها و تسمهنقالهها برای جابجایی کالا اشاره نمود. استفاده از تکنولوژی سامانه بازشناسی با امواج رادیویی در انبارها، در برخی از صنایع مدرن متداول است. ردیابی کالاها و کنترل موجودی انبار نیز بوسیله بانکهای اطلاعاتی و تحت نرمافزارهای خاص انجام میپذیرد.
طراحی انبار
مکانیابی، طراحی سیستم ورود، جابجایی و خروج کالاها از انبار بسیار حیاتی است تا عملیات انبارها با حداقل هزینه و حداکثر بهرهوری انجام پذیرد. از آنجا که کالای ذخیره شده در انبارها در فرایند تولید دارای ارزش افزوده کمی میباشند، در اواخر قرن بیستم استفاده از سیستمهایی نظیر جیآیتی جهت کاهش موجودی در فرایند و حذف انبارها بکار گرفته شد. دو موضوع مهمی که در مورد انبارها مورد توجه است، تعیین اندازه انبار و موقعیت آن میباشد. این دو فاکتور رابطه معکوس با یکدیگر دارند و همانطور که تعداد انبارها در کانال توزیع افزایش یابد، اندازه انبارها کوچک میشود و بالعکس.
انبارداری
انبارداری به عملیات تخلیه، بارگیری، و نگهداری کالاهای مورد نیاز افراد و بنگاهها در انبارهایی با شرایط مناسب تا زمان استفاده گفته میشود. بهعبارت دیگر، انبارداری شامل سیستمهای قرار گرفتن جنس در انبار و ایجاد روشها و اعمال مدیریت کنترل مؤثر از زمان دریافت تا لحظه تحویل است. انبارداری به عنوان بخشی از عملکرد لجستیکی هر بنگاه اقتصادی، مسئولیت ذخیره و نگهداری موجودی را برای تولیدکننده، تأمین کننده و مصرفکننده دارد.
تعریف انبارداری در یک بنگاه تولید میتواند بهاینصورت باشد که: "انبارداری عبارت است از دریافت مواد و اقلام، نگهداری صحیح و تحویل به موقع آنها به مصرفکننده با رعایت مقررات و دستورالعملهای سازمان به نحوی که با اعمال کنترل دقیق از میزان موجودی کالا در انبار و مقدار مصرف آن و نیز از انباشته شدن بیش از حد موجودیها جلوگیری شود."
فرایندهای اصلی و پشتیبان در انبارداری
فرایندهای اصلی در انبارداری
ابزار جاگذاری و جابجایی کالا در یک انبار خودکار
این فرایندها مجموعه عملیاتی را در بر دارند که در کلیه انبارها انجام میشوند.
پذیرش کالا:صاحبان کالا یا شرکتهای حمل و نقل متقاضی استفاده از خدمات انبارداری با توجه به ق
قالبهای صنعتی که از آنها برای تولید استفاده میشود بنا به روش تولید قطعه انواع گوناگونی دارند که با توجه به قطعه نهایی و ویژگیهایی که از آن قطعه مورد انتظار است نوع قالب نیز تفاوت میکند، به طور کلی قالبها را میتوان به چهار دسته تقسیم کرد:
که هر یک از این نوع قالبها به فراخور نوع قطعه به زیر مجموعههایی تقسیم میشوند؛ ولی با توجه به این که موضوع اصلی این مقاله بررسی دو روش ساخت قالبهای ریخته گری و روش ساختار متمرکز وغیر متمرکز میباشد موضوع اصلی را روی ساخت قالبهای ریخته گری متمرکز میکنیم تا بیشتر بتوانیم وارد جزئیات این بحث شویم.
انواع قالبهای ریخته گری
برای تولید تمام قطعاتی که به روش ریخته گری ساخته میشوند نیاز به تهیه قالب میباشد. حال جنس و ویژگیهای قطعه است که روش ریخته گری را تعیین میکند و بر این اساس نوع قالب تعیین میشود. قالبهای ریخته گری به سه دسته قالبهای دایکاست (High pressure) قالبهای ریژه (low pressure) و قالبهای ماسهای (sand) تقسیم میشوند که هر یک کاربرد خاص خود را دارند. در ذیل به جزئیات هر کدام میپردازیم.
قالبهای دایکاست (Die cast)
برای ساخت قطعاتی از جنس آلومینیوم که دارای ضخامت یکنواخت بین ۵ تا ۱۵ میلیمتر هستند از روش ریخته گری تحت فشار استفاده میشود در این روش مذاب آلومینیوم با فشار بالا داخل قالب تزریق میشود. از مزایای این روش میتوان به تولید قطعات با کیفیت سطحی بالا و تیراژ بالا نام برد. کیفیت بالا و عدم پلیسه سبب میشود بسیاری از پروسههای تولید مانند پلیسه گیری و سنگ زنی و سوراخ کاری حذف شود، از این رو تأثیر به سزایی در کاهش هزینه تولید هر واحد قطعه دارد. قالبی که برای ریخته گری به این روش مورد نیاز میباشد قالبی است از جنس فولاد گرمکار با حجم و ضخامتی زیاد که قابلیت تحمل فشار بالای ذوب راداشته باشد از این رو قالبهای دایکاست قالبهایی بزرگ و گرانقیمت هستند.
قالبهای ریژه (Gravity)
برای قطعات آلومینیومی که دارای casضخامت یکنواخت نیستند و کیفیت قطعه از نظر استحکامی مورد توجه باشد و همچنین نیاز به قطعهای بدون ریزمک و تخلخل باشد نیاز است که این روش را برای تولید برگزید، در این روش ذوب به آرامی وارد قالب فولادی میشود. قالبهای ریژه نسبت به قالبهای دایکست از نظر ابعادی کوچکتر هستند (به منظور تولید یک قطعه یکسان) اما آنچه سبب پیچیدگی این قالبها میشود طراحی سیستم راهگاهی در این قالب هاست و آنچه سبب گرانقیمت شدن این قالبها میشود هزینه طراحی، دانش و تکنولوژی ای است که سازنده برای طراحی و ساخت این قالب دریافت میکند.
قالبهای ماسهای (Sand cast)
به طور قطع یکی از متداول ترین روشهای تولید قطعات فلزی، ریخته گری در قالب ماسهای میباشد. در این روش نیاز به ساخت یک مدل فلزی است که از یک قالب ماسهای گرفته شود و ذوب را در این قالب میریزند. مدلهای فلزی برای روشهای مختلف ریخته گری تهیه میشوند، برخی از این روشها اتوماتیک هستند مانند ریخته گری به روش DIZA و هانزبرگ و واگنر و یا به صورت دستی و سنتی میباشد.
پروسه ساخت قالب
امروزه با توجه به پیشرفت تکنولوژی هم در بخش ماشین افزار (به ویژه ورود ماشینهای CNC) و هم در بخش نرمافزار صنعت قالب سازی نیز هم از حیث کاهش زمان ساخت و هم از نظر قابلیت ساخت قالبهایی با فرمهای پیچیده پیشرفت قابل توجهی را به خود دیده است. پروسه تولید قالب به دو بخش طراحی و ساخت تقسیم میشود. در بخش طراحی، مهندس طراح (قالب ساز) با توجه به دانش و تجربه خود، اجراء، شکل و همچنین سیستم راهگاهی قالب را با استفاده از نرمافزارهایی مانند SOLIDWORKS، MECHANICAL DESKTOP، CATIA طراحی کرده و مدل سه بعدی قالب را میسازد که این مدل سه بعدی مبنای ماشینکاری قالب به وسیله ماشین CNC قرار میگیرد، سپس بعد از اتمام عملیات ماشینکاری فرایند مونتاژ قالب انجام میشود.
پروسه ساخت قالب به دو بخش تقسیم میشود: بخش اول مرحله طراحی قالب و بخش دوم شامل عملیات ماشینکاری و مونتاژ اجزای قالب است، برای طراحی قالب نیاز به نقشه فنی قطعه است که این نقشه از سفارش دهنده قالب دریافت میشود، سپس از روی این نقشه مدل سه بعدی قطعه با استفاده از یکی از نرمافزارهای CATIA، MECHANICAL DESKTOP و یا SOLIDWORKS در کامپیوتر ساخته میشود، پس از آن اجزای قالب که از روی آن قطعه تفکیک و طراحی میشود. بعد از مرحله طراحی نوبت به مرحله تولید میرسد، در اینجا ماشینکاری اجزای قالب روی چوب به وسیلهماشین فرز CNC صورت میگیرد. باری ماشینکاری اپراتور با نرمافزار POWERMILLL برنامه ماشینکاری را روی مدل سه بعدی که طراح به او داده است در کامپیوتر اجرا میکند، سپس این برنامه به ماشین CNC داده میشود و به صورت اتوماتیک روی چوب اجرا میشود، سپس این اجزا به ریخته گری فرستاده میشوند تا از روی آن قطعه فلزی ساخته میشود سپس این اجزا تنش گیری میشوند تا از دفرم شدن و تاب برداشتن آنها پس از عملیات ماشینکاری جلوگیری شود. پس از ماشینکاری روی اجزای فلزی قالب این اجزا توسط مونتاژکار قالب، مونتاژ میشوند.
قالب
قالب: ابزار شکل دهنده هر نوع محصول را قالب گویند به صورتی که محصول شکل دل پذیر و قابل قبول ومطلوب را پیدا کند (مصولات مانند: تصویر- صفحهها از انواع مواد وشکل گوناگون - حجمهای پر - حجمهای تو خالی - میلهها). برای تولید یک محصولات به تعدادبالاازقالب درانواع گوناگون به عنوان ابزارسری سازی وتولیدانبوه استفاده میشود. نام و شیوه کار قالبها بسته به نوع مواد مصرفی و نوع شکل دهی انها تغییر میکند. قالبها بر اساس مواد محصول: قالبهای پلاستیک - فلزی - سیمانی - گلی - گچی - ازبست - شیشه - کاغذ - پلیمر - سرامیک - چوب - پارچه - فوم - سنگ - مواد خوراکی ... . قالبها بر اساس شکل دهی وشیوه کار روی محصول: قالبهای پرسی - تزریقی - فشاری - درون گرمایی درون سرمایی - برشی - فرم دهی - خم کاری - اکسترود - لرزشی - فشار هیدرولیک - فشار باد - فشار اب - سایشی و... . قالبها بر اساس جنس قالب: قالبهای فلزی - چوبی - پلیمری - ازبستی -سیمانی - گچی -گلی - پارچه - سنگ و لاستیکی و ... .
قالبهای پلاستیک
پلاستیک ها به دو گروه تقسیم می شوند:
ترموپلاستیک
ترموست (باکالیت)
- قالبهای ترموپلاستیک:
گروه ترموپلاستیک ها یا گرمانرما که بر اثر دیدن حرارت خمیده گشته وبا کم شدن میزان گرما سختی خود را بدست می آورند و تغییرات شیمیایی در آنها صورت نمی گیردو بعد از تزریق، شکل محفظه قالب را به خود می گیرد.
در قالب گیری تزریقی ماده ترموپلاست گرم محفظه قالب را پر می کند در این روش ماده ترموپلاست گرم و محفظه قالب سرد است که پس از تزریق مواده به شکل و فرم قالب در می آید و سخت می شود.
از دیدگاه دیگر مواد ترموپلاست به موادی گفته می شود که پس از یک یا چند بار مصرف در فرآیند تولید دوباره قابل استفاده می باشد. این مواد به شکل دانه یا پودر در ماشین تزریق ریخته می شود.
ساختمان قالبهای تزریقی:
قالب های پلاستیک ازنظر کلی به دونوع تقسیم می شوند:
1- قالبهای باراهگاه سرد
2- قالب های باراهگاه گرم
و نیز از نظر ساختمانی بر دونوع می باشند:
1- قالب های دو صفحه ای
2- قالبهای سه صفحه ای که تعداد صفحات قالب و خط جدایش آن ها بر اساس عواملی ماند تعداده حفره های قالب، شکل قطعه پلاستیکی، نوع ماشین تزریق،نوع مواد مصرفی و سیستم خروجی هوا و ... تعیین می شوند اصولاً در هر قالب تزریقی دو بخش اصلی وجود دارد.
1- بخش ثابت قالب (نیمه ثابت) که در این نیمه مواد گرم تزریقی پلاستیک تزریق می شوند.
2- بخش متحرک (نیمه محرک) که رد قسمت متحرک ماشین تزریق بسته می شوند و سیستم و مکانیزم بیرون اندازی قطعات اکثرادر آن قرار دارد.
... تعیین تعداد حفره ها و محفظه های قالب از نکات مهم طراحی قالب های تزریقی می باشد و قالب های پلاستیک در این زمینه بر 2 نوع هستند:
1- قالب های تک حفره ای
2- قالب های چند حفره ای
- قالب های تک حفره ای:
در مواردی از قالب های تک حفره ای استفاده می شوند که مقدار تولید قطعه پلاستیکی محدود می باشند. بنابراین طراحی و ساخت قالب های تک حفره ای از نظر زمان ساخت و مسائل اقتصادی - ارزان تر تمام خواهد شد.
قالبهای چند حفره ای:
اگر تعداد فرآورده های تولیدی زیاد باشد، بالاخص در مواردی که قطعه هم کوچک باشد از روش طراحی و ساخت قالب های چند حفره ای استفاده می شود.
قالب های ترموست (باکالیت):
گروه ترموست یا باکالیت یا گرما سخت ها که این گروه بر اثر حرارت دیدن سخت می شوند و باعث تغییرات شیمیایی در این مواد می شوندکه برآنها ترموست یا باکالیت می گویند.
در این روش قالب در حالت سرد می باشند و ممواد نیز سرد است و بعد از تغذیه، قالب را تحت حرارت قرار می دهند و مواد شکل وفرم محفظه قالب را به خود می گیرد و سخت می شود.
مواد ترموست یا دورپلاست ها تحت تاثیر فشار و حرارت c 170 تولید می شوند. ابتدا نرم شده و به حالت پلاستیک درمی آیند ولی بعد از مدتی سخت می شوند و خصوصیت اصلی این مواد آن است که پس از سخت شدن مجداً قابل نرم شدن و استفاده مجدد نیستند و در هیچ نوع ماده ضلالی قابل حل نمی باشند و پس از سخت شدن، تغییرات شیمیایی فهمی درآنها روی می دهد.
انواع قالبهای مواد ترموست (باکالیت)
در روش قالبگیری مواد ترموست، مواد درمحفظه قالب به مرور گرم و حرارت می بینند و بعد به داخل قالب گرم تغذیه می شوند و این مواد نرم شده شکل و فرم حفره و محفظه های قالب را ه بر اثر فشار قالب می گیرد و بر اثر تغییرات شیمیایی خنک و به بیرون قالب انداخته می شوند.
قالب گیری مواد ترموست با سه روش مشخص صورت می گیرد، البته از روش های دیگری مانند حدیده ای و ... استفاده می شود.
1- قالب گیری انتقالی
2- قالب گیری تحت فشار
3- قالب گیری تحت فشار پیستون
1- قالب گیری انتقالی:
در این روش مواد از درون یک یا چند کانال، تحت فشار از میان محفظه بازدهی به داخل حفره قالب تزریق می شوند وقالب قبل از شروع کار جفت و بسته می شود.
2- روش قالب گیری تحت فشار :
در روش قالب گیری تحت فشار پودر یا ساچمه ها یا قرص ها مواد در محفظه قالب ریخته می شود وبا بسته شدن قالب، تحت فشار و حرارت فرم قطعه دلخواه را می گیرد.
3- روش قالب گیری تحت فشار پیستون:
در روش قالب گیری تحت فشار پیستون مواد ترموست تحت فشار پیستون که شکل رویه ی قطعه کار را می سازد به درون محفظه و حفره قالب وارد می شود و تحت فشار وحرارت فرم لازم را می گیرد.
- فرآیند دایکاست:
در فرآیند دایکاست، مواد مذاب (که می توانند موادی مانند آلومینم و مس و غیره باشند) تحت فشار معینی به محفظه ی قالب هدایت می شود و با استفاده از این روش، قطعاتی با دقت بالا و فرم های پیچیده و تمیز را می توان تولید نمود معمولاً بعد از تولید احتیاج به عملیات دیگری مانند ماشین کاری و پرداخت کاری نمی باشد و فقط باید پلیسه و قطعات زاید را دور نمود.
از فرایای روش ریخته گری تحت فشار و دایکاست می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
1- تولید قطعات دقیق با فرم های پیچیده
2- ساخت قطعات با دیواره های نازک و باریک
3- پرداخت کاری سطح خوب قطعات و صافی آنها
4- عدم نیاز به ماشین کاری بعد از تولید
5- استحکام قطعات در اثر سرعت سرد شدن
6- دقت ماهیچه گذاری در قالب های دایکاست
7- تولید انبوه در مرحله تولید بدلیل عمر و استحکام زیاد این قالب ها
- فرآیند اکستروژن نه
مکانیزم کلی اکستروژن عبارت از یک مارپیچ که حرکت خود را از یک موتور و گیربکس می گیرد و در سیلندری که به وسیله گرمکن های خارجی گرم می شود حرکت می کند و مواد پلاستیکی بصورت دانه از قیف داخل دستگاه ریخته می شود. بعد از ذوب شدن مواد و با فشار از دورن فرم قالب عبور کرده و به مرور که سرد شد شکل فرم قالب را به خود می گیرد اشکال مختلف قطعات پلاستیکی در حالتهای توخالی و توپر را با این روش تولید می نمایند.
مواد
آسیاب بادی پس از گذشت پانصد سال از اختراع آن در خاورمیانه، تا قرن دوازدهم میلادی در اروپا ناشناخته بود. سربازانی که از جنگهای صلیبی به کشورشان بازمیگشتند، داستانهایی را درباره آسیابهای بادی نقل میکردند. اروپاییان با الهام از ایده استفاده از نیروی باد به عنوان نیروی محرکه، سرانجام نوع جدیدی از آسیاب بادی را اختراع کردند. در این نوع آسیاب بادی، همه مجموعه آسیاب بادی میتوانست حول محور یک دیرک مرکزی بچرخد تا پرههای آسیاب در جهت وزش باد قرار بگیرند. مدتی بعد، آسیابهای بادی سادهتری که به شکل یک برج پره دار بود، ساخته شد؛ در این نوع آسیاب بادی، فقط پرهها همراه جریان باد میچرخیدند. با گذشت زمان آسیابهای بادی به چشماندازهای طبیعی حومه شهرهای اروپا تبدیل شد. در قرن دوازدهم میلادی هلندیها از تلمبههای آب که به وسیله آسیابهای بادی کار میکرد، برای احیای بخشهایی از خشکی که زیر آب دریای شمال قرار گرفته بود، استفاده میکردند. یک قرن بعد، در بعضی از شهرهای فرانسه بیش از ۱۲۰۰ آسیاب بادی نصب شده بود. در هلند، در قرن هجدهم، بیش از ۷۰۰ آسیاب بادی در امتداد رودخانه زان احداث شده بود.
مقایسه نیروی باد و نیروی آب
آسیابهای بادی مقایسه با آسیابهای آبی از امتیازهای بسیاری برخوردار بودند. اول آن که نیازی نبود که آسیابهای بادی نزدیک جریان آب احداث شوند. به علاوه اگر آب در زمستان یخ میزد، آسیابهای آبی از کار میافتادند در حالی که آسیابهای بادی به کار خود ادامه میدادند. امتیاز دیگر آسیابهای بادی این بود که رودخانههایی که در کنار آنها آسیابهای آبی ساخته میشد، معمولاً تخت نظارت مالکین و زمین داران قدرتمند قرار داشت و آنها بودند که اجازه میدادند چه کسی حق احداث آسیاب آبی و آرد کردن گندم را داشته باشد. رواج آسیابهای بادی موجب رهایی مردم عادی از قید و بند مالکین شد
انواع توربینهای بادی
یک توربین ساوونیوس که دارای محور عمودی است.
سه نوع اصلی توربین بادی
پره توربینهای بادی میتواند به دور محور افقی و یا عمودی دوران کند. توربین بادی با محور افقی، پیشینهٔ بیشتری داشته و امروزه هم بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد. در مقابل، مزیت توربین بادی با محور عمودی، عدم حساسیت نسبت به جهت وزش باد و عدم نیاز به یک پایه مرتفع است.
توربین بادی با محور افقی
توربینهای بادی در منجیل، ایران با محور افقی
در توربینهای بادی با محور افقی (به انگلیسی: Horizontal Axis Wind Turbine) که به اختصار HAWT هم نامیده میشوند، روتور و ژنراتور الکتریکی در بالای یک برج بلند قرار گرفته و باید در راستای باد قرار گیرند. توربینهای بادی کوچک برای تعیین جهت وزش باد از یک بادنمای ساده استفاده میکنند، ولی توربینهای بزرگتر معمولاً از یک سنسور باد که با یک سرووموتور در ارتباط است، استفاده میکنند. بیشتر این توربینهای بادی، با استفاده از یک جعبهدنده، سرعت چرخش کُند پرهها را به سرعت بیشتری برای ژنراتور تبدیل میکنند.
توربینهای بادی امروزی
توربینهای بادی که امروزه در نیروگاههای بادی برای تولید تجاری برق مورد استفاده قرار میگیرند، معمولاً سه-پره بوده و با استفاده از سامانههای کنترل رایانهای در جهت وزش باد قرار میگیرند. البته توربینهای باد با دو پره و حتی یک پره هم استفاده میشوند پرههای این توربینها، معمولاً طولی بین ۲۰ تا ۴۰۰ متر و حتی بیشتر و سرعت دورانی حدود ۱۰ تا ۲۲ دور بر دقیقه دارند. اگر طول پرهٔ یک توربین بادی، ۴۰ متر بوده و با سرعت ۲۰۰ دور بر دقیقه دوران کند، سرعت خطی نوک پرههای آن، حدود ۸۴ متر بر ثانیه (۳۰۲ کیلومتر بر ساعت) خواهد بود. برجی که پرهها بر بالای آن نصب میشوند، به صورت لولهٔ فولادی و به ارتفاع ۶۰ تا ۹۰ متر است. معمولاً با استفاده از جعبهدنده، سرعت چرخش محور افزایش داده میشود، ولی در برخی از طراحیها، محور با همان سرعت یک ژنراتور حلقوی را میچرخاند. برخی از مدلهای توربین بادی، در سرعت ثابت کار میکنند ولی توربینهای با سرعت متغیر انرژی بیشتری میتوانند تولید کنند؛ که به واسطه نیروی لیفت و دراگ پرهها به حرکت در میآیند.
توربین بادی با محور عمودی
یک توربین بادی با محور عمودی از نوع دار
مبدلهای ریبویلر( Reboiler ) دسته ای از مبدلهای حرارتی می باشند که به منظور ایجاد گرمایش در طبقات تحتانی ستون ها (Column) و برجهای تقطیر(Distillation Tower) مورد استفاده قرار می گیرند. در واقع سیالی که در فرم مایع و به صورت سنگین در این طبقات جمع می شوند به نقطه جوش رسانده و به بخار تبدیل می نماید. این بخار جهت ادامه عملیات تقطیر به سطوح مورد نظر در برج برگشت داده می شود.
استفاده از این تجهیزات در کنار برجهای تقطیر کاملاً مرسوم و متداول بوده، گرچه روشهای دیگری بدین منظور از قبیل سیستم تأمین بخار خارجی، پیش گرمایش و یا سیستم های گرمایش داخلی نیز بکار گرفته می شود.
مبدل های Thermosyphon
در این ریبویلرها سیال بخار شونده تحت نیروی پیشرانه که ناشی از اختلاف دانسیته (چگالی) سیال خروجی و ورودی می باشد به صورت طبیعی و بدون نیاز به پمپ بین برج تقطیر و ریبویلر در جریان می باشد. این عملکرد بی شباهت به پمپ هایی که با هوا کار می کند (Air Lift) نمی باشد.
در واقع این پمپ ها با عبور هوا از درون یک لوله به لوله ای با قطر داخلی بیشتر و ایجاد حباب هوا و در نهایت خروج آن و رسیدن به سطح بالاتر از سطح مخزن به علت اختلاف دانسیته، باعث مکش سیال و خروج آب همراه با حباب هوا از لوله ای دیگر می گردد.
ساختار کلی این تجهیزات در قالب یک مبدل پوسته- لوله ی با ترکیب بندی عمودی و افقی می باشد. در نوع عمودی سیال درون لوله به بخار تبدیل می گردد و در حالی که در نوع افقی تبخیر درون پوسته اتفاق می افتد. گرچه قانون بسیار ساده ای در انتخاب ساختار عمودی یا افقی وجود دارد عوامل دیگری نیز در این انتخاب بی تأثیر نمی باشند. این قانون بیان می دارد در صورتی که ویسکوزیته سیال زیر ۰٫۵(cp) باشد، از نوع پیکربندی عمودی استفاده گردیده در غیر اینصورت نوع افقی توجیه بیشتری دارد.
البته به خاطر اینکه ریبویلرها همراستا با سطح زیرین برجها قرار می گیرند نوع افقی مزایای بیشتری از قبیل سطح حرارتی بیشتر، سهولت پاکیزگی در اثر رسوب درون لوله، انعطاف پذیری بیشتری برای اپراتور برای دبی بیشتر سیال و نیز قرارگیری خروجی سیال بخار شده در سطح پایین تر از نوع عمودی دارد. ساختار جریان سیال (Flow Pattern) برای جریان برگشتی به برج تا حد قابل توجهی در انتخاب ریبویلر تأثیر گذار است. بطور تجربی نسبت میزان بخار شدن در ریبویلرهای ترموسیفون را تا حد ۳۰% می بایست نگه داشت تا در میزان انتقال حرارت مورد نیاز خللی بوجود نیاید. چنین محدودیتی در مبدل های کتری شکل و نیز در نوع جریان اجباری وجود ندارد.
یکی از متداول ترین روش های جداسازی است که در صنعت مورد استفاده قرار میگیرد. اساس جداسازی اجزا در این روش اختلاف نقطه جوش اجزا است. به عنوان مثال آب دارای نقطه جوش 100 درجه سانتی گراد و الکل دارای نقطه جوش 78 درجه سانتی گراد میباشد. اگر محلول آب و الکل حرارت داده شود، به دلیل پایین تر بودن نقطه جوش الکل به مقدار بیشتری در فاز بخار وجود خواهد داشت. بدین ترتیب پس از سرد کردن بخار میتوان الکل نسبتا خالص به دست آورد. بدین ترتیب گرما به عنوان عامل جداکننده دو جز آب و الکل را تقریبا به طور کامل جدا میکند.
برج تقطیر در صنایع مختلفی مورد استفاده قرار میگیرد. شاید شناخته ترین برج تقطیر مورد استفاده در صنایع برجهای تقطیر مورد استفاده در صنایع پالایش و پتروشیمی است که محصولات اولیه سبک و سنگین و خورداک صنایع پتروشیمی را تولید میکند. فرآیند برج تقطیر در واقع شامل ورودی خوراک و کندانسور و ریبویلر و رفلاکس دارم است. برج تقطیر در هر صنعتی که بتوان مواد را با استفاده از اختلاف نقطه جوش آنها جدا کرد مورد استفاده قرار میگیرد. البته در صنایع غذایی که برج تقطیر، در دمای بالا باعث آسیب زدن به ماهیت مواد میشود از برج تقطیر خلا استفاده میشود که مواد در دمای پایینتری به نقطه جوش برسند.
برج تقطیر و برج سینی دار هر دو طراحی متفاوتی دارند که در نقاط مشترکی نقاط طراحی مشترکی دارند.
طراحی برجهای تقطیر سینی دار: طراحی برجهای تقطیر به دو دسته طراحی فرآیندی و طراحی ابعادی تقسیم میشود. از طراحی فرآیندی، به دست آوردن تعداد سینیهای مورد نیاز واقعی از روشهای SHORT CUT و یا TRAY BY TRAY بوده و در طراحی ابعادی محاسبه قطر و ارتفاع برج تقطیر و همچنین اجزای داخلی برجها اعم از ارتفاع ناودانها، سطح مقطع محل ریزش مایع، فاصله بین سینیها از یکدیگر و موارد دیگر به دست میآید.
طراحی برجهای تقطیر پرشده: در طراحی برجهای پرشده مانند برج سینیدار ابتدا تعداد سینیهای مورد نیاز و فاصله مورد نیاز آن به دست میآید و در طراحی ابعادی با معادلسازی پرکن مورد استفاده با سینیها طراحی ابعادی برجهای پرشده انجام میشود.اجزای اصلی برج تقطیر سینی دار:
اجزای اصلی برج تقطیر:
نازل : محل اتصال لوله های ورودی و خروجی به برج تقطیر را نازل میگویند
رفلاکس درام: مخزن رفلاکس برای جمع آوری محصولات سرد شده در بالای برج تقطیر استفاده میشود. محصول ورودی به مخزن رفلاکس مایع یا مخلوطی از مایع و بخار است. اگر کندانسور جزئی باشد محصول مخلوطی از بخار و مایع است. اگر کندانسور کامل باشد محصول به صورت مایع به مخزن وارد میشود. مقداری از مخزن رفلاکس به عنوان رفلاکس یا جریان برگشتی به برج باز میگردد. به حالتی که همه مایع به برج بر میگردد و هیچ محصولی از بالای برج دریافت نشود، جریان کامل برگشتی و یا total reflux گفته میشود.
انواع جداسازها: از Separator ها برای جداسازی فازهای مختلف که در هم مخلوط شده اند استفاده میشود. معمولا عامل اساسی جداسازی فازهای مایع از یکدیگر اختلاف دانسیته مواد است.
ریبویلر ها یا جوش آورها: تجهیزاتی هستند که برای تامین بخار و حرارت مورد نیاز انتهای برج تقطیر استفاده میشود. ریبویلر ها اکثرا از نوع مبدل های پوسته و لوله میباشند. مایع انتهای ستون تقطیر در ریبویلر گرم شده و به صورت بخار به برج باز میگردد. از بخار آب ، گاز و مایعات دیگر به عنوان ماده واسطه استفاده میشود. ریبویلر ها از نظر طریقه عملکرد به دو دسته کلی تقسیم میشوند.
در ریبویلر با گردش اجباری از پمپ برای گردش مایع در مبدل استفاده میشود.
ریبویلر با گردش طبیعی اما نیازی به پمپ برای گردش مایع در مبدل نمیباشد. ریبویلر های 1- ریبویلر های کتری مانند Kettle type 2- ریبویلر با دسته لوله در ستون 3- ریبویلر ترموسیفون افقی 4- ریبویلر ترموسیفون عمودی از انواع ریبویلر های گردش طبیعی هستند.
از عوامل موثر در انتخاب ریبویلر های مناسب برای یک سیستم تقطیر میتوان به فضای مورد استفاده ، کل بار حرارتی مورد نیاز ، تمایل به رسوب گذاری ، دمای قابل دسترس و چگونگی رسیدن به این دما اشاره کرد.
پمپ: پمپ ها برای انتقال مایع به ارتفاع زیاد و مایعات با ویسکوزیته بالا استفاده میشود. به این ترتیب میتوان پمپ های در نقاط مختلف واحد برای انتقال مایعات به کار برد. پمپ ها در دو نوع سانتری فیوژ و رفت و برگشتی هستند
کتل (kettle)
مبدل های نوع کتل یا Kettle Type بر اساس تقسیم بندی استاندارد TEMA در دسته بندی نوع K قرار میگیرند. اصولا این نوع مبدل ها در صنعت جهت تولید بخار مورد استفاده قرار میگیرند. در واقع مهم ترین مشخصه این مبدل تهیه بخار در حجم زیاد و تغییر فاز بدون تغییرات دمایی است.
یکی از استفاده های رایچ مبدل حرارتی کتل (Kettle) در جهت تامین بخار و فراهم کردن حرارت مورد نیاز برج های تقطیر است. به زبان ساده تر این نوع مبدل های پوسته و لوله به عنوان جوش آورنده (Reboiler) جهت بخار کردن تمام و یا بخشی از مایع پایین برج (محصول Bottom) به کار برده میشود. عملکرد درست ریبولر ها در برج تقطیر بسیار حساس است چرا که حرارت مورد نیاز جهت تبخیر از آن گرفته میشود.
عموما تیوب های مبدل کتل به صورت U-Type میباشد.
پوسته مبدل حرارتی پوسته و لوله که به همراه تیوپ شیت ها وظیفه نگهدارنده لولهها ، اتصال ورودی و خروجی ها و ... را بر عهده دارد .عمل انتقال حرارت نیز در داخل پوسته انجام میگیرد. ضخامت پوسته به فشار کار و قطر پوسته بستگی دارد.
در ساخت پوسته مبدل حرارتی پوسته و لوله معمولاً از فولاد یا فولاد ضد زنگ استفاده میگردد . چرا که باید انتقال حرارت آن در پایین ترین حد و تحمل فشار آن در بالا ترین حد ممکن باشد روی پوسته مبدل حرارتی پوسته و لوله باید مسیر ورود و خروج آب - قلاب آویز- اتصال تخلیه- محل نصب شیر اطمینان سنسور و... در نظر گرفته شود.
مبدل های حرارتی پوسته و لوله دارای آرایش های مختلف از نظر جریان سیال در سمت پوسته و سمت لوله می باشند و براساس سطح انتقال حرارت ،فشار کار ، افت فشارکویل ،شیوه های ساخت و هزینه کنترل خوردگی و مسائل تمیز کاری، مورد انتخاب و اس
سازه های فضایی بعلت پخش نیرو در جهات مختلف از استحکام توام با سبکی استثنایی برخوردار می یاشد.به نحوی که وزن آنها 35% از سازه های متداول کمتر است و بعلت استفاده حداکثر از سیستم پیش ساختگی از سرعت ساخت و نصب بیشتری برخوردار می باشد و بعلت یکپارچگی میتوان کلیه سازه و تاسیسات مربوطه را در تراز زمین سوار کرده و سپس سقف را بالا برده و نصب کرد.
سازه فضایی با گسترش فضای باز بدون ستونها مترادف است که این امر راندمان فضا را بسیار بالا می برد(تا 25%) و این گسترش در هر دو بعد براحتی میسر است .
شکل منتظم سازه های فضایی نمای خوش آیندی را عرضه می دارد که به لحاظ معماری با ارزش می باشد و از این روست که بسیاری از معماران در سالنها و مراکز اجتماعات و غیره از سقف کاذب استفاده نکرده و خود سازه را به نمایش می گذارند.
مصا لح شبکه های فضایی
جنس المانهای طولی متنوع بوده و بسته به نوع مصرف آنها متغیر خواهد بود ولی معمولاً از انواع پلاستیک و پروفیل ، فولاد و آلومینیوم استفاده می شود بیشترسیستم های شبکه های فضایی به عنوان سا زه ساختمان ها ، ا ز فولاد ساخته می شوند،اگر چه آلومینیوم نیز به صورت گسترده ای به کار می رود واز چوب ، بتن و پلاستیکمسلح هم استفاده می شود . به صورت خیلی نا متعارف ، در سازه های آ زمایشی تیر هاییاز جنس با مبو مشاهده شده وحتی شیشه هم درخرپاهای فضایی وجود داشته است، ولی اینموارد فقط د رمورد مجسمه ها به کارگرفته شده است. برای لوله ها و مقاطع ا ز فولادنرم و فولاد با درجه جاری شدن بالا ، برای اعضا ی شکل داده شده از نوار های فولادیبه صورت سرد و برای قسمت های ریخته گری شده از آهن گرافیت کروی استفاده می شود .ایناعضا اغلب به صورت گالوانیزه یا رنگ شده هستند . سیستم های شبکه های فضایی :بهاغراق ، امروزه صدها سیستم شبکه فضایی مختلف از زمانی که اولین نمونه آن ها در 50سا ل قبل به صورت تجاری مطرح شد ، توسعه یافته است. در سرتا سرجهان ، همه ساله سیستم های جدیدی به بازارمی آید.
نمونه هایی از این نوع سازه ها
به عنوان نمونه هایی از این نوع سازه ها در ایران ، پوشش مرقد مطهر امام و سقف چند غرفه نمایشگاه بین اللملی تهران را می توان نام برد . البته این نوع سازه پدیده خیلی جدیدی نیست ، زیرا گراهام بل طرحهایی از شبکه های منظم هندسی که کاربرد ساختمانی داشته باشد تهیه کرده بود . همچنین آلاچیقهای عشایر محلی ایران ، سبکی مانند این نوع سازه ها دارند ولی در دهه 60 میلادی بود که این نوع سازه ها به صورت موضوعی بین اللملی و قابل بحث مطرح شد به طوری که اولین کنفرانس بین اللملی سازه های فضایی ( فضاکار ) در سال 1966 در دانشگاه ساری انگستان برگزار شد .
یک نمونه جالب از سازه های دو لایه ، ساختمان نمایشگاه واقع در سائوپولو ، برزیل است که محوطه ای به مساحت 260 در 260 متر مربع را با تکیه بر 25 ستون و با استفاده از 48000 عضو لوله ای آلومینیومی پوشش می دهد . نمونه جالب دیگری از کاربرد سازه های فضاکار قابل جداشدن ، پارکینگ هیترو لندن است . این پارکینگ قابلیت تحمل 325 اتومبیل را داشته و استفاده از آن بسیار اقتصادی است . این را باطل می سازد . نمونه دیگر ، آشیانه هواپیما در لندن است که دهانه ای به طول 138 متر دارد . این سقف باید لوازمی به وزن حدود 700 تن را تحمل کند که 300 تن آن متحرک و شامل چندین دستگاه جرثقیل است که امکان تعمیرات و نگهداری هواپیما را به سهولت فراهم می آورد .
شهر هرمی 12 برابر هرم بزرگ جیزه خواهد بود و توانایی گنجایش 750000 نفر را خواهد داشت. در صورت ساخته شدن این سازه بزرگترین سازه ی ساخته شده به دست بشر بر روی زمین خواهد بود. هرم 2004 متر یا 6575 پا ارتفاع دارد و می تواند راه حلی برای کمبود مکان در توکیو باشد. سازه ی پیشنهاد شده به قدری بزرگ است که با مصالح موجود امروزی (به خاطر وزنشان) نمی توان آن را ساخت. این طرح نیازمند مصالح بسیار مقاوم و سبک وزنی چون نانوتیوب های کربن است. مساحت فونداسیون 8 کیلو متر مربع و زیربنا مساحتی حدود 25 کیلومتر مربع می باشد. هرم دارای 8 طبقه یا لایه است که طبقات اول تا چهارم مسکونی، اداری و طبقات پنجم تا هشتم تحقیقاتی، رفاهی و غیره می باشد. ارتفاع 250.5 متر است که در مجموع ارتفاع 2004 متری هرم را تشکیل می دهند. هرم خود از 55 هرم کوچکتر تشکیل شده که هر یک تقریبا برابر با هتل لوکسر لاس وگاس می باشد.
هرم به ناحیه های مسکونی، تجاری و رفاهی تقسیم بندی می شود که 50کیلومتر مربع آن 240000 واحد مسکونی برای 750000 نفر را در بر میگیرد و هر ساختمان انرژی مورد نیاز خود را خود به وسیله ی انرژی بادی و خورشیدی تامین می کند. 24کیلومتر مربع به ادارجات و ساختمان های تجاری که قابلیت استخدام 800000 نفر را دارا می باشد تخصیص داده می شود و 14 کیلو متر مربع باقی مانده امکانات رفاهی را تشکیل می دهد.
فونداسیون ترکیبی از 36 شمع با بتن مخصوص می باشد. به خاطر قرار گرفتن ژاپن بر روی کمربند آتش اقیانوس آرام قسمت خارجی هرم به صورت شبکه ی بازی از خرپاهای عظیم طراحی شده است. این خرپاها توسط میله هایی از جنس نانوتیوب های کربن ساخته می شوند که سازه را در مقابل بادهای شدید، زلزله ها و سونامی ها پایدار می سازد. خرپا ها توسط لایه ای از سلول های خورشیدی برای تامین انرژی لازم شهر پوشیده خواهند شد. روبوت های بزرگ وظیفه ی مونتاژ و سوار کردن خرپاها را بر عهده دارند و کیسه های هوا برای برافراشتن خرپاها استفاده می شوند که این طرح توسط آقای دانت بینی، آرشیتکت ایتالیایی، پیشنهاد شده است.
نقل و انتقال در داخل شهر توسط پیاده روهای متحرک، آسانسورهای مورب و یک سیستم ترانزیت سریع شخصی فراهم خواهد شد که همه ی این ها در داخل میله های خرپا ها جریان دارند. خانه ها و فضاهای اداری با آسمان خراشهای بلند 80 طبقه که از بالا و پایین معلق می باشند تامین می شوند. این برج ها توسط کابل های نانوتیوبی به گره های خرپاها وصل خواهند بود.
رفتار سازه ای
دو عامل ازمهمترین ملاحظات سازه ای درطراحی اعضای خرپای فضایی ، کمانش اعضای فشاری و اعضایمها ری جان ونیزطراحی گره ها برای تا ثیر وکارایی در انتقا ل نیروهای محوری بیناعضا و گره ها برای به حداقل رساندن تاثیر خمش ثا نویه است. نسبت دهانه به ا رتفاعبرای شرایط تکیه گاهی متفا وت :تعیین نسبت اقتصادی دهانه به ارتفاع برای سا زه ها یمشبک فضایی مشکل است ، چرا که آنها از شرایط تکیه گاهی ، نوع با رگذاری وتا حدزیادی ازسیستم مورد نظر تا ثیرمی پذیرند . زد ، اس ، ماکوسکی ا ظها ر د اشته کهنسبت دها نه به ا رتفاع ممکن ا ست ا ز 20 تا 40 ، بسته به صلبیت سیستم مورد استفادهتغییر کند . نسبت دهانه به ارتفاع بزرگ تر را در صورتی می توان به دست آورد که تمام( یا بیشتر ) گره های پیرامونی بر روی تکیه گاه قرار داشته باشند. این نسبت زمانیکه گره ها فقط درنزدیکی گوشه ها بر روی تکیه گاه ها نگه د اشته شده با شند ، بهحدود 15الی 20 کاهش می یابد .
انواع سازه های فضاکار
الف) شبکه های تخت : به ترکیب یک سیستم یک یا چند وجهی با لایه های واحد شبکه گفته می شود . شبکه مسطحترکیبی از یک دو وجهی که با تیرهای واحد متصل شده است می باشد . شبکه های تخت می توانند دارای یک ، دو یا سه و حتی چند لایه باشند ، ولی بیشتر به صورت دو لایه مورد استفاده قرار می گیرند. شبکه های دولایه از دو صفحه موازی که بوسیله عناصری به هم متصل گردیده اند تشکیل می شوند . یک نمونه استفاده از این شبکه ها در آشیانه هواپیما است . زمانی که اعضا در شبکه دولایه طویل شوند برای جلوگیری از خطرکمانش کردن از شبکه های سه لایه استفاده می شود و با توجه به اینکه نیمی از هزینه های سازه های فضاکار را پیوندها تشکیل می دهند این نوع سازه ها اغلب غیر اقتصادی است .نکته دیگری که در طراحی شبکه های دولایه و اکثر سازه های فضاکار باید در نظرگرفت این است که برای توزیع بهتر نیرو و کششی شدن آن ستون ها در داخل شبکه قرار می گیرند و ستون به چند گره متصل شود و بهتر است برای توزیع منظم نیرو در سازه ها در اطراف کنسول داشته باشیم .
ب) شبکه های چیلک : به شبکه ای که در یک جهت دارای انحنا باشد ، چلیک می گویند . این سازه بیشتر برای پوشش سطوح مستطیلی دالان مانند استفاده شده و بعضا فاقد ستون می باشند و روی لبه های چلیک که به تکیه گاه متصل است ، قرار می گیرند . چلیک ها دارای محور می باشند . اگر چلیک یک لایه باشد اتصالات به شکل صلب است . چلیک ها اغلب به شکل ترکیبی استفاده می شوند و تیرکمری نقش ترکیب کردن چلیک ها به یکدیگر را بازی می کنند . نکته ای که در طراحی این نوع سازه ها باید در نظرگرفت این است که انتهای چلیک باید قوی باشد و این تقویت را می شود بوسیله تیر ، و تیروستون و شکل خورشیدمانند انجام داد . انواع چلیک ها عبارتند از : چلیک اریبی ، چلیک لملا با مقاطع بیضی گونه ، سهمی گون ، هذلولی گون و...
انواع فرم های سازه های فضاکار
شناخت انواع فرم های متداول سازه های فضاکار جهت انتخاب زیباترین و به صرفه ترین فرم مطابق با نیازهای معماری بسیار حایز اهمیت است در زیر با چند نمونه از انواع فرمهای سازه های فضایی آشنا میشویم:
شبکه های تخت- چیلیک(قوسی) - گنبدی شکل – دیسکی – هرمی – سینوسی و تخت دو طرف شیب دار و شبکه های ترکیبی تخت وقوسی - تخت شیبدار وقوسی – نیم قوس - تخت و گنبد - و.....
علم مردم شناسی بر پایه مطالعاتی استوار است که در درون گروه یا جامعه معین دربارة مسائل و روابط اجتماعی و نهادهای سنتی انجام می گیرد، یک مردم شناس با اقامت طولانی و مستمر در بین گروه یا جامعه مورد مطالعه و با استفاده از روش های مطالعه مستقیم که مشاهده و مصاحبه و غیره است، نخست به ثبت و ضبط دیده ها و شنیده های خود میپردازد که به این عمل مردم نگاری گویند. سپس به تجزیه و تحلیل می نشیند تا به کشف روابط درونی و جریان کاربردی هریک از آنها برسد.
موضوع علم مردم شناسی فرهنگ است. فرهنگ یعنی همة آثار انسانی و به عبارتی هر آنچه توسط انسان ساخته می شوند و به وجود می آید. فرهنگ سه جزء اصلی دارد که شامل عنصر فرهنگی، ترکیب فرهنگی و حوزة فرهنگی می شود. عنصر فرهنگی که کوچکترین جزء قابل تعریف فرهنگی است، ترکیب فرهنگی هم از مجموعة عناصر فرهنگی که دارای کارکردهای همسو باشند تشکیل می شود و حوزة فرهنگی از عناصر و ترکیب فرهنگی به وجود میآید که دارای بُعد جغرافیایی و مکانی است. این سه جزء فرهنگ هر کدام می تواند موضوعی مفید برای طرح و ارائه در موزة مردم شناسی باشند.
از موضوعات مهم در آماده و ارائه یک موزة مردم شناسی می توان نام برد. معتقدات، آداب و رسوم، زبان معیشت، مسکن، فنون، هنرها، خوراک، پوشاک و سایر جنبه های زندگی در جوامع مختلف خصوصاً ایران هستند
مناطق و حوزه های جغرافیایی متعدد و متنوع که در سرتاسر کشورمان پراکنده است میتواند موضوعات را بیشتر و گستردهتر کند، حوزههایی چون کوهستانی (زاگرس و البرز)، کویری، مناطق جنگلی، سواحل شمالی و جنوبی و مردم مناطق دشتهای سرسبز همه از جمله موضوعاتی هستند برای تحقیق و ارائه در موزة مردم شناسی.
موزه های مردم شناسی را می توان به طور کلی دو دسته به حساب آورد.
1- موزه های مردم شناسی ملّی که اشیاء از اقسانقاط کشور جمعآوری شده و به صورت موضوعی کنار هم چیده و جمع شده اند، اشیاء بر مبنای بار فرهنگی مشترکی که دارند و در مجموعه های متعلق به مناطق فرهنگی مختلف صورت میگیرند، ارائه می شوند. علاوه بر ارائه و معرفی مستقل هر شیئی، در مجموع یک کار مقایسه ای به عمل میآید.
2- موزه های بومی، این موزه ها دارای حوزه و بعد مکانی خاص و تعریف شده ای هستند و اشیاء آن بیانگر جنبه های مختلف زندگی در یک جا هستند و متعلق به گروه انسانی خاصی هستند.
با توجه به اینک انسان محور اصلی موضوعات موزه های مردم شناسی است به نظر می رسد که مراحل مختلف زندگی یک انسان و اشیاء و ابزار مورد استفاده او و همچنین مراسمات و آداب و سنن که یک انسان در زمان خاصی انجام می دهد نیز می تواند موضوعی مناسب برای چیدن و ارائه در یک موزة مردم شناسی باشد.
اشیاء موزة مردم شناسی
اشیاء و صحنه سازی برای اشیاء باید مربوط به زمان پیش از صنعتی شدن انسان باشد و از نظر تاریخی هم عصر نباشد تا بتوان به عنوان سندی محکم از آن برای مطالعات و پژوهشی استفاده کرد. برای ارائه یک شئی در موزة مردم شناسی باید کاربرد و مکان استفاده آن را شناخت و بررسی کرد.
نحوة ارائه اشیاء در موزة مردم شناسی
با توجه به موضوعات فراوان در این رابطه می توان به طور مثال طریق معیشت را موضوع برای معرفی اشیاء در موزة مردم شناسی در نظر گرفت و طریقه ارائه اشیاء را نشان داد.
در کشور ما، شغلهایی مانند کشاورزی، دامداری، صیادی و تجارت بیتر دیده می شده و ملموس تر بوده است در کشاورزی سه مرحله کاشت، داشت و برداشت برای هر نوع کشتی و در هر منطقهای وجود دارد لذا تقسیم بندی ابزاری و مراسمات مربوط به آن می تواند هم در موزه های ملی و هم در موزه های منطقهای ارائه و به نمایش گذاشته شود.
مکان برای موزة مردم شناسی
استفاده از بناهای تاریخی برای اهداف گوناگون در کشور ما وجود دارد که بهترین و مناسبترین کاربری آن موزة مردم شناسی است. بناهایی که خود جزیی از اشیاء مردم است بهتر می تواند ارتباط برقرار کند با اشیاء مردم، از جمله بناهای مناسب برای موزة مردمشناسی، حمامها، کاروانسراها، بازارها، خانهها، کاخها و سایر مکانها هستند، از مساجد و سایر بناهای مذهبی نیز می توان موضوعات و اشیاء مذهبی را به نمایش گذاشت.
هر فضای معماری که بوجود آمده نمایانگر نیازی و برآوردن احتیاجی از انسان بوده که ما می توانیم با استفاده از آن فضا و اشیاء موجود در آن واقعیتهایی از انسانهای گذشته بدست آوریم و به نمایش بگذاریم.
اهداف موزة مردم شناسی
جامعه شناسی به لایه های روی و ظاهری جامعه مینگرد و ابعاد گوناگون زندگی ظاهری انسان را در نظر دارد. ولی مردم شناسی به لایه های زیرین جامعه می نگرد.
موزة مردم شناسی می تواند پایگاه محکمی برای تحقیقات مردم شناسان، جامعه شناسان و سایر اندیشمندان باشد، خصوصاً موزة های محلی و منطقهای در کشف رازهای نهفته مناطق مختلف کمک حال اندیشمندان خواهند بود. با مطالعه دقیق در احوال این موزه ها می توانند در حل مشکلات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی هر منطقه ای گام برداشت.
برقراری ارتباط بین فرهنگ های مختلف و یا به عبارت ساده تر ارتباط بین مردم، وظیفه موزه های مردم شناسی است که با توجه به فشارهای مختلفی که از هر سو به مردم وارد می شود و آنها را از گذشته و زندگی آرام گذشته خود دور می سازد با دیدن این اشیاء و یاد خاطرات خوش آن می تواند تسکینی بر دردهای انسان باشد و برای رسیدن به دنیایی آرام و عاری از هرگونه کینه و نفاق کوششی کند و رفاه و آسایش را برای همه بخواهد و حق همه بداند.
خلاصه:اهمیت موزه و تاریخ تاسیس آن، معرفی طبقات مختلف موزه واشیائی که به معرفی نمایش گذاشته شده، طبقه اول غرفههای: آرایش سفال، اشیاء فلزی، ساختههای چوبی، شیشهای و سنگی، نمد، منبتکاری و خاتمکاری، فرامین، قلمدانهاو عقدنامهها، دراویش سازها، روشنائی، حمام، قهوهخانه، تدفین ـ طبقه دوم غرفههای: پوشاک، بافندگی، صنایع دست، سفر، زورخانه، کفپوشها.
موزه مردم شناسی
برای شناخت شکل ها، قیافه ها و معیارهای مردم نقاط مختلف ایران، لباسی که این مردم می پوشند یا می پوشیدند، ابزار و آلاتی که در زندگانی روزمره، آئین ها، مکان ها وجاهای مخصوصی چون زورخانه و خانقاه بکار می بردند، از آن زمان که موزه در ایران جائی برای خود باز کرد، طرح و برنامه ای در ذهن ها بود.
منهای جنبه های مستقیم تحقیقی و فرستادن گروههای محقق به نقاط و خطه های مختلف ایران و بررسی در قیافه و لباس و ابزار و آلات زندگی و آئین ها و عادت های مردم که زمینه های اصلی دانش تازه و شیرینی بنام مر دم شناسی را تشکیل میدهد، این فکر وجود داشت که در تهران ودیگر مراکز استان، موزه هائی برای این منظور تشکیل شود تا هم وسیله ای برای تحقیق و بررسی اهل پژوهش باشد و هم محلی برای تدریس مردم شناسی به دانشجویانی که در این رشته درس می خوانند و یا می خواهند مردم خود را خوب بشناسند و از این راه به ریشه ها و اصول همبستگی و پیوند ملی دست یابند.
بی تردید، چه از راه گشت وگذار و راه یافتن به نقاط دور و نزدیک این سرزمین که صاحب فرهنگ و آئینی وسیع است وچه از راه مطالعه در احوال و عادات و ابزار و آلات زندگی و نزدیکی و دوری این وسایل و قیافه ها، علم مردم شناسی که به تازگی مورد توجه فراوان اهل تحقق و بررسی قرار گرفته است، امکان بیشتر و آسانتری برای گسترش خواهد یافت. این، از آن دسته دانش هائی است که اگر خوب شناخته آید و به اشاعه ای مطلوب برسد، مورد استقبال فراوان بیشتر طبقات و قشرهای اجتماعی و بویژه دانش آموز و دانشجو قرار خواهد گرفت. چرا دانستن هر نکته اش شیرین و سهل است و دریچه تازه ای را بروی یادگیرنده باز می کند.
برای نمونه ، اگر دانش آموز دبیرستانی، از راه مطالعه ی مستقیم، یعنی رفتن میان ایل شاهسون آذربایجان یا از راه غیر مستقیم، یعنی دیدن قیافه شاهسون و لباس و آلات و ابزار و وسایل چادرنشینی و زندگی او، بخشی ازمردم خود را بشناسد، برایش شیرین تر از آن خواهد بود که در کتاب بخواند.
«دیرک» چادر یعنی چه، یا اینکه پیراهن زن های شاهسون بلند است یا کوتاه ومردهایش چه جور کلاهی بسر می گذارد.
اینست که لزوم تشکیل موزه ی مردم شناسی و از همه مهمتر تکمیل موزه ی موجود تهران که رو بفراموشی میرفت، از مدت ها پیش ذهن مسؤولان را بخود مشغول کرده بود.
این موزه، با شکل ووضع وکیفیتی بهتر – از سال پیش در کاخ گلستان تشکیل شده است.
بنیاد این موزه به سال 1314 بدوران سلطنت رضاشاه کبیر نهاده شد و پس از چند سال کوشش در راه تشکیل آن، سال 1316 گشایش یافت. محل موزه مردم شناسی از مهرماه 1316 تا آبان ماه 1347 در خیابان بوعلی (ارامنه سابق) بود و از آن ببعد به محل فعلی «کاخ ابیض» منتقل شد.
کاخ ابیض در اواخر سلطنت ناصرالدینشاه در گوشة جنوب غربی محوطه گلستان ساخته شد وبعلت سفیدی رنگ نمای ساختمان و پله ها و ازاره های سراسری کاخ که همه از مرمر سسفید رگدار است به کاخ ابیض معروف شد. این کاخ از ابتدای بنای خود همواره محل اشتغال صدراعظم ها و رئیس الوزاءها و نخست وزیران وقت بود و جلسات هیئت دولت همیشه در تالار این کاخ تشکیل میشد.
حدود هفده سال پیش که نخست وزیری به کاخ والاحضرت شاهپور علیرضا پهلوی در خیابان کاخ انتقال یافت، بفرمان شاهنشاه کاخ ابیض در اختیار هنرهای زیبای کشور (وزارت فرهنگ و هنر امروز) قرار گرفت وپس از انجام تعمیراتی در آن به محل تشکیل نمایشگاههای موقت ومرکز فعالیت های ادارة کل موزه ها و فرهنگ عامه اختصاص داده شد پس از تشکیل وزارت فرهنگ و هنر و انتقال اداره کل موزه ها و فرهنگ عامه به محل جدید، در وضع نمای غربی و اطاقهای طبقات کاخ ابیض منطبق با شیوه اصلی تغییرات و تعمیرات مهمی انجام گرفت تا از انهدام وویرانی آن که بعلت رطوبت و کهنگی ساختمان پیش آمده بود جلوگیری شود.
گودبرداری یکی از کارهای پیچیده و خطرناک مهندسی به شمار می رود که به منظور حفظ جان انسان های داخل و خارج از گود، ساختمان های مجاور و فراهم آوردن شرایط ایمن و مطمئن جهت انجام کار می بایستی دیواره های آن بوسیله سازه های نگهبان مهاربندی و پایدار سازی شود.
سازه های نگهبان انواع مختلفی دارد که با توجه به نوع خاک، عمق گودبرداری و حساسیت ساختمان های مجاور گود انتخاب و توسط افراد دست اندر کار پروژه های گودبرداری ساختمانی که هریک وظایف و مسئولیت های مشخصی دارند اجرا و توسط اشخاص و سازمان های ذیربط نظارت می شود. اجرای عملیات گودبرداری نیازمند بکارگیری تمهیداتی در حین، قبل و بعد از انجام کار می باشد که بکارگیری آنها می تواند از بروز حوادث گودبرداری جلوگیری کند.
تعاریف گودبرداری
گودبرداری یکی از فعالیتهای عمرانی است که به منظورهای مختلف مثل تخریب و گودبرداری یک ساختمان فرسوده برای ساخت مجدد، رسیدن به تراز بکر، حفاظت فوندانسیون ها در برابر یخبندان، احداث کانالها، مخازن زیر زمینی و احداث پارکینگ انجام میشود. گودبرداری به هر گونه حفاری و خاکبرداری در تراز پایین تر از سطح طبیعی زمین یا در تراز پایین تر از زیر پی ساختمان مجاور اطلاق می شود.
انواع گودبرداری
گودبرداری ها به دو گروه کلی حفاظت شده یا مهاربندی شده و حفاظت نشده یا مهاربندی نشده تقسیم می شوند. باید توجه داشت در گودبرداری های حفاظت نشده یا مهاربندی نشده پایداری شیب ها یا جداره های قائم گودبرداری ها در خاک های چسبنده بدون هیچ گونه مهاربندی توسط شرایط مکانیکی خاک تامین می شوند.
اهداف اصلی ایمن سازی گودبرداری
1- حفظ جان انسان های داخل و خارج از گود
2- حفظ اموال داخل و خارج از گود
3- فراهم آوردن شرایط ایمن و مطمئن برای اجرای کار
مسائل ایمنی ساختگاه پروژه قبل از گودبرداری
قبل از انجام گودبرداری باید موارد مختلفی را در ساختگاه بررسی کرد که این بررسی ها به شرح ذیل است :
1- قبل از تخریب ساختمان ساختگاه پروژه چگونگی اتصال ساختمان های مجاور به ساختمان ساختگاه مورد بررسی قرارگرفته و دیوار های مشترک مرزی، مکان و نحوه ی اتصال دیوار های مرزی به هم، تیر ها یا سقف های مشترک دو ساختمان مجاور، وجود بازشو ها و نعل درگاه ها و لوله های دودکش یا داکت های تأسیساتی واقع دردیوار های مرزی، نوع مصالح، فرسودگی و وجود ترک ها در دیوار ساختمان مجاور مورد شناسایی قرارگیرد.
2- با ساخت سقف های ایمن با استفاده از داربست های فلزی که بر روی آن به کمک توری های مناسب پوشیده شده، قبل از تخریب ساختمان ساختگاه، ایمنی کافی را در برابر سقوط احتمالی اجسام و مصالح برسقف، دیوار، حیاط و معابر مجاور ساختگاه ایجاد نمود.
3- قبل از انجام عملیات تخریب در ساختگاه پروژه، چاه های فاضلاب موجود درآن را شناسایی و آنها را با مواد مناسب پر نمود. چنانچه عمق این چاه ها بیش ازعمق گودبرداری ساختگاه باشد لازم است این چاه ها با مصالح بتن کم مایه یا بتن غوطه ای، حداقل تا 50 سانتی متر بالاتر از تراز کف گودبرداری پرگردد و سپس روی آن با مواد مناسب دیگر تا سطح زمین پر شود. محل این چاه ها باید در نقشه های نهایی سازه نگهبان ترسیم و به عنوان بخشی از شرایط، در طراحی شرایط ایمنی گودبرداری لحاظ گردد.
4- انتخاب روش تخریب باید با دقت انجام پذیرفته و عملیات تخریب ساختمان ساختگاه پروژه تحت نظارت مهندس ناظر انجام پذیرد. باید در انتخاب ابزارها و تجهیزات تخریب دقت لازم به عمل آید تا در هنگام تخریب بر ساختمان مجاور نیروهای دینامیکی و استاتیکی قائم یا جانبی وارد نگردد. خصوصاً لازم به ذکر است دیوارهای هم مرز با ساختمان مجاور با روش ها و ابزار های بدون ضربه تخریب و برداشته شود.
5- قبل از انجام عملیات تخریب در ساختگاه ضروری است انشعابات تأسیسات مکانیکی و برقی موجود در آن با کسب مجوز از مراجع ذیربط و با نظارت کارشناس فنی مربوطه قطع گردد.
6- عوامل فنی مسئول در پروژه خصوصاً مجری و مهندس ناظر نسبت به مراحل مختلف گودبرداری و چگونگی ساخت عناصر پیش ساخته و درجا کاملاً توجیه گردیده و هماهنگی لازم بین مهندسین مجری، ناظر و مهندس طراح برای مقابله با مسائل پیش بینی شده و پیش بینی نشده به عمل آید.
مسائل ایمنی ساختمانهای مجاور قبل از گودبرداری
قبل از انجام گودبرداری باید موارد ذیل با ایجاد هماهنگی لازم با مالکین یا ساکنین ساختمان های مجاور بررسی و انجام پذیرد.
1- هشدار های کافی درخصوص خطرات ناشی از تخریب به ساکنین ساختمان های مجاور داده شود و تمهیدات لازم درخصوص عدم سکونت درفواصل نزدیک مرز گودبرداری را بر ایشان فراهم نمود. حتی المقدور مکان دیگری را برای سکونت ساکنین ساختمان های مجاور پیش بینی و آنجا را خالی از سکنه نمود. همچنین لوازم و وسایل ارزشمند و سنگین را تخلیه یا به قسمت های دیگر ساختمان که فاصله کافی از مرز گودبرداری دارد منتقل گردد.
2- در ساختمان های مجاور بررسی های لازم درخصوص احتمال نشست، ایجاد ترک، حرکت دیوار های مرزی، تغییرشکل چارچوب درها و پنجره ها و یا ریزش سقف به عمل آید و در صورت نیاز دیوار های جدید از سمت داخل ساختمان درکنار دیوار مرزی، مقاوم سازی دیوار از طریق اجرای دیوار بتن مسلح و پلاستر سیمانی، اجرای دیوار پرکننده در بازشو های دیوار مرزی، بندکشی دیوار های مرزی و نصب شمع های مناسب زیر تیر های سقف در مکان های مناسب در داخل ساختمان مجاور به اجرا در آید.
3- باکسب مجوز از مراجع ذیربط تابلو های هشداردهنده لازم برای عدم عبور عابرین و عدم پارک یا عبور خودرو در اطراف محوطه گودبرداری را در مکان های مناسب نصب کرد. حصارکشی مناسب با وزن کم در اطراف دیواره گودبرداری در فواصل مناسب ایجاد شود و حتی المقدور دیوارهای سنگین اطراف گود را قبل از گودبرداری تخریب کرد.
4- قبل از انجام گودبرداری باید حتی المقدور کلیه چاه های فاضلاب واقع درساختمان های مجاور شناسایی گردد. چنانچه فاصله چاه های موجود از مرز گودبرداری کمتر از عمق نهایی گودبرداری است و تراز آب چاه ها بالاتر از تراز نهایی کف گودبرداری است ، نسبت به تخلیه چاه و جلوگیری از ریختن مجدد آب به درون آن ها اقدام نمود. چاه های فاضلاب واقع در این فاصله باید با مصالح مناسب پر و در فاصله دورتر چاه های جدید حفر و مسیر لوله های فاضلاب منتهی به چاه های پر شده مسدود و سیستم جدید انتقال فاضلاب اجرا و فاضلاب به چاه های جدید منتقل شود.
5- کانال ها، جداول، آبرو ها و تأسیسات انتقال آب و فاضلاب کنار معابر مجاور گودبرداری شناسایی و چنانچه احتمال ریزش آب به درون دیوار گودبرداری وجود دارد با ایجاد عایق مناسب آب بند گردند.
6- باغچه های ساختمان مجاور شناسایی و راهکار مناسب برای جلوگیری از آبیاری غرقابی آن ها پیدا گردد.
7- مسیر عبور کلیه شریانهای حیاتی از قبیل خط گاز، آب، برق فشارقوی یا ضعیف، تلفن، فیبر نوری و اینترنت و ... و مسیرعبور آن در معابر مجاور گودبرداری با استعلام از مراجع ذیربط، شناسایی و چنانچه از مجاور مرز گودبرداری عبور می نمایند احتیاط های ایمنی مضاعفی را پیش بینی نمود.
8- قبل ازهرگونه تخریب و گودبرداری، ساختمان های مجاور را در برابر خطرات مالی و جانی و مسئولیت مدنی و شخص ثالث و . . . بیمه نمود.
مسائل ایمنی کارگاه درحین گودبرداری
در هنگام گودبرداری باید موارد ایمنی ذیل به مورد اجرا در آید:
1- تخریب و گودبرداری تحت نظارت مهندس ناظر یا دستگاه نظارت ، توسط مجری ذیصلاح صورت پذیرد.
2- در همه حال شخصی جهت بررسی وضعیت ایمنی موجود و مراقبت دائم از دیواره گودبرداری و اعلام هشدار به کارگران جهت فرار از خطر، پناه گرفتن و یا هرگونه عکس العمل مورد نیاز گمارده شود. حتی المقدور درکارگاه سیستم آژیر مناسبی جهت اعلام خطر و هشدار به کارگران و ساکنین ساختمان های مجاور نصب گردد.
3- بطور روزانه آمار کارگران کارگاه به صورت دقیق با مشخصات سجلی ، آدرس و تلفن تماس در دفاتر مخصوص ثبت گردد.
4- درحین گودبرداری باید روش های مرحله ای طراحی شده عیناً اجرا گردد درهیچ مرحله ای از گودبرداری و اجرای سازه نگهبان نباید دیواره گودبرداری برای مدت زمان طولانی رها گردد و سرعت پی درپی مراحل انجام کار باید حفظ گردد.
5- گودبرداری به صورت مرحله ای به شکلی که در نقشه های اجرایی آمده با استفاده از ماشین آلات مخصوص یا روش دستی انجام پذیرد.
6- درهنگام گودبرداری و نصب سازه و پس از آن باید بطور مداوم ساختمان های مجاور و معابر اطراف مو
در همه دوران تاریخی معماران ما آب را در مجموعه های خود وارد می کردند و گنجینه ای از خصوصیات فیزیکی ، مذهبی و اسطوره ای را به خدمت می گرفتند تا معماری آنان از غنای بیشتری برخوردار باشد .
چنان که می دانیم نزد ایرانیان از روز گاران بسیار کهن آب مانند آتش مقدس بوده به گواهی اوستا و همه نامه های دینی پهلوی و بسیاری از نویسندگان یونان و روم و خود همین هردوت ایرانیان آب و آتش را بزرگ می پنداشتند و می ستودند و آلودن آنها ازگناهان بزرگ به شمار می رفت آب خواه شیرین و خواه شور چه رود و چه دریا در خور ستایش و نیایش است .
آب و آتش لازم و ملزوم یکدیگر برای ادامه حیات می باشند .هر دو هم هستی بخش و هم ویرانگر هستند .
پرستشگاهان بسیار باشکوه آناهیتا (ناهید) ،ایزد نگهبان آب، در سراسر ایران زمین و خاکهای همسایه برپا بود . آبان یشت و آبان نیایش که در اوستا به جای مانده در ستایش همین ایزد است از این گذشته بسا دریای شور و رود های شیرین درنامه کهن سال یاد گردیده و ستوده شده از آنهاست وئوروکش Vouru Kaska (دریای گرگان ،خزر ) چئچست Caecasta ( دریاچه ارومیه ) کاسائویه Kasaoya (در پهلوی ، کیانسیه =دریاچه هامون = زره سیستان )، دائیتیا Daitya (در پهلوی ، روت داتیک یا وه روت =آمویه ، جیحون) و جز اینها ستایش آب نزد ایرانیان بیش از این است .
احترام به آب
احترام ایرانیان به آب توسط اردوسیو آناهیتا فرشته آب و احترام به درختان و پرستیدن آنها در ایران قدیم وجود داشت (چنین چون بود مردم گز پرست – شاهنامه)بعدها در اروپا بصورت احترام به چاه (بویژه در انگلستان ) و گذاردن درختان کریسمس در کلیساها شد.
مروری بر تاریخچه آب گرمابه و پاکیزگی در ایران
هرودت مورخ یونانی چنین می نویسد « … ایرانیان … در آب تف نمی اندازند در آن دست نمی شویند و متحمل هم نمی شوند که دیگری آن را به کثافت آلوده کند و احترامات بسیاری برای آن منظور می دارند …».
استرابون جغرافی دان می نویسد :« ایرانیان در آب جاری استحمام نمی کنند . در آن لاشه و مردار و آنچه ناپاک است نمی اندازند … به خصوص احتیاط می کنند که آب را به خون نیالایند …»
آگاتریاس مورخ یونانی قرن ششم بعد از مسیح نیز نوشته های هرودت و استرابون را مبتنی بر اینکه ایرانیان آب جاری را به هیچ وجه به کثافات نمی آلایند و دست و روی در آن نمی شویند و به آن دست نمی زنند مگر برای آشامیدن و یا آب دادن به گیاه تایید می نماید .
آئین شستشوی مهر پرستان
سابقه مراسم شستشو در ایران زمین به پیش از زمان زرتشت می رسد و به نظر می آید که مهر پرستان برای انجام مراسم مذهبی می بایستی به مدت سه روزو سه شب در فواصل معین غسل کنند تا قادر گردند در برنامه های دینی شرکت جویند . اهمیت آب در مذهب مزبور به حدی بود که می بایستی مهرابه ها یعنی عبادتگاهشان در محلی قرار گیرد که آبی روان از کنارش بگذرد یا اینکه در کنار چشمه ساری قرار داشته باشد . با این ترتیب یکی از اعتقادات آئین مهر شستشو و حمام رفتن به عنوان یک فرضیه مذهبی بوده است .
شستشوی در آئین مزدیسنا
در آئین مزدیسنا نیز پاکی جسم و روان از اهمیت ویژه ای بر خوردار بوده است . بر اساس این تفکر و اندیشه وابستگی پاکی جسم و روان به یکدیگر از نعمات بزرگ شمرده می شده است .
به همین جهت برای دور نمودن آلودگی و گناه همواره شستشو می کردند و معابدی برای فرشته و پاسدار آب آناهیتا ترتیب داده بودند که اگر چه از تشریفات در آن مکان اطلاع کاملی نداریم ولی به احتمال قوی در ارتباط آب مراسم تطهیر انجام می گرفته است .
ناهید یا آناهیتا
ناهید که مقام ایزدی در آئین زرتشت دارد و نگهبان آب می باشد در نزد ایرانیان خاصه دوران ساسان مقامی بس ارجمند داشته و مورد ستایش بوده است . ناهید و آناهیتا به معنی پاکی و بی عیبی است و منظور از اردوی « سور آناهیتا » بنا به متن آبان یشت هم نگهبان آب و هم رودی مینوی و تصوری است که مظهر تمام آبهای روی زمین است .
ناهید یا آناهیتا اثری از خود در کتیبه های باقی مانده از دوران شاهان هخامنشی به جا نگذاشته است ولی پاره ای از مورخان وقایعی که از جهتی به ناهید مربوط می شود ذکر نموده اند . بنا به گفته مورخ کلدانی بروسوس که در قرن سوم قبل از میلاد مسیح می زیسته اردشیر دوم ستایش ناهید را در قلمرو حکومت خود معمول داشت .
معبد آناهیتا در بیشاپور
یکی از ساختمانهای مهم و شاخص دوره ساسانی بیشاپور موسوم به معبد آناهیتا دارای حجم مکعب شکلی است که نیمی از آن درون زمین قرار دارد وچرخش آب از مسیر های زیر زمینی به داخل مشهود است . آب پس از وارد شدن به حوضچه مربع شکل آن از مسیر دیگری خارج می شود اگر چه مراسم خاص مربوط به آن مشخص نیست ولی واضح است که آب در این بنا در درجه اول اهمیت قرار دارد .
این بنا مهمترین مدرک تاریخی در استفاده از آب درون یک ساختمان در شهر بیشاپور با وجود اینکه رودخانه شاپور در کنار شهر است .
آب انبار
نیاز به آب در سراسر راههای ایران و در اکثر شهرهای این سرزمین باعث ایجاد معماری آب انبار شد که هم آب را مدتی ذخیره کنند و بعضی از آب انبار هایی که در شهرهای خشک کم آب ساخته شده خود اثری بسیار زیبا و از لحاظ معماری شایان توجه است . سابقه ساخت آب انبار در ایران بسیار طولانی بوده و هنوز آب انبارهایی از قرن ۶و۷ هجری به جا مانده است. برای اینکه آب داخل آب انبار نگندد چند بار آهک ونمک داخل آن می ریختند بدین ترتیب روی آن لایه بسته شده و اگر پرده روی آن پاره می شد آب آن می گندید وغیر قابل استفاده می شد.
شیوه های مختلفی برای ساخت آب انبارها در نقاط مختلف ایران به کار می برند .
خزانه بعضی آب انبارها مثل آب انبار حاج آقا علی در کرمان خیلی بزرگ است به طوری که زیر کاروانسرای آن تماما خالی است . در آب انبار وزیریا میرزا مقیم ۴ بادگیر دارد و آب آن در تابستان بسیار خنک است . تمامی ساختمانهای وابسته به راه با آب با طراوت می شوند مثل ساباط ، رباط ، کاربات وکاروانسرا . ساباط ، که خود به معنای آسایشگاه و رباط به ساختمانهای کنار راه و به ویژه بیرون از شهر اطلاق می شود.
شیوه های آبرسانی در تمدن اورارتو
آبداری آبیاری از مسائل بسیار مهم و توجه به آن در کشور اورارتو به حدی بوده که بعضی از محققین این تمدن را دارای جامعه هیدرولیک می دانند تامین آب آشامیدنی ساکنین قلعه ها و استحکامات نظامی که اغلب در ارتفاع نسبتا زیادی از محیط اطراف خود قرار داشتند . به خصوص در زمان حصار بندان دشمن ، به زیر کشت بردن زمینهای بایر و مرتفع تر از سطح منابع آبی موجود . هدفی بوده که در طول سه قرن و اندی حکومت این دولت دنبال شده است .
بسیاری از متون نوشتاری اورارتویی به فعالیتهای عمرانی اختصاص دارند و در این میان تاکنون حدود سی کتیبه که به اهداف کانال ، دریاچه ذخیره آب ، سد ، آب انبار و سایر تاسیسات هیدرولیکی پرداخته اند به دست آمده است .
برای تامین آب آشامیدنی در قلعه وان چشمه های موجود در داخل باروها که امروز نیز جریان دارند ، امکان برداشت آب در مواقع اضطراری را بدون مواجهه با دشمن فراهم می کرده است . در توپراخ قلعه جهت جمع آوری آب باران ، تمهیداتی در بخش های صخره ای قلعه به کار رفته بود. در دواتی بلور (آرگیشتی هینیلی)در ارمنستان و در چاووش تپه (ساردوری هینیلی) در ترکیه ،انبار های بزرگی جهت ذخیره آب در صخره ها تراشیده شده بود . در بیشتر قلعه های اورارتویی روش آخر جهت تامین آب در مواقع ضروری اعمال می شد.
سدها ، دریاچه ها و کانالهای آبیاری متعدد ساخته شده توسط اورارتوها باعث رونق کشاورزی در کشور شده بود . این تاسیسات ساختاری داشتند که در مقابل زلزله های شدید معمول منطقه مقاوم بود و به همین دلیل بیش از موارد مشابه خود که در دورانهای بعدی ساخته شدند کاربرد داشتند.
آب و هنر در باغ
یکی از عناصر اصلی و حیاتی در باغ وجود آب است که قسمتی از آن منحصرا برای آبیاری حفاظت گیاهان و بخش دیگر به منظور ایجاد و خلق زیبایی در طراحی مورد استفاده قرار می گیرد. ولی آنچه که مورد توجه است وجود و تاثیر آب از دیدگاه خلق زیبایی و تنوع در محیط از قبیل تشکیل انواع نهرها ،به طور مصنوعی آب نما ها (حوض و حوضچه ) آبشارها چشمه های مصنوعی ،حلقه چاه ها استخر و آبشخور پرندگان است .
از طرف دیگر وجود آب در باغ به هر یک از صور فوق ،خود به نحوی در متعادل کردن درجه حرارت هوا ،