گردید در طول تاریخ تحت تأثیر عوامل گوناگون و متناسب با شرایط مکانی جرائمی محقق گردیده است و این امر موجب کنکاش محققان در عواملی شده است که در ایجاد بزه و جرم نقش داشته اند. همان طور که بیان شد اصرار جرم شناس به شیوه و روش جدید و متدی که پیش روی ما است ریشه در دیدگاههای نظری دانشمندان غربی دارد ولی با همان شیوه و روش اندیشمندان کشورمان نیز نظریه پردازی هایی داشته اند که در این مبحث سوابق موجود را در سطح کشور و استان به شرح ذیل بررسی می نماییم .
7-2- پیشینه تجربی (کشوری)
آثار متعددی از اندیشمند فقید دکتر مهدی کی نیا در زمینه های روان شناسی جنایی و جرم شناسی وجود دارد. این آثار ارزشمند از مهمترین منابع حقوق کیفری در کشور و نیز از منابع درسی دانشگاهیان محسوب می گردد. البته آثار استاد فقید اگر چه رویکردی تجربی داشته و مصادیق و عناوینی که در شکل گیری بزه نقش دارد عنوان می کند لکن فاقد جامعه هدف است و بیشتر تجربه منابع غربی است . و در خصوص مصادیق مجرمانه کشورمان بسیار کم در آن نظریه پردازی شده است . محققان دیگری از قبیل دکتر پریرخ دادستان در روان شناسی جنایی ، دکتر علی نجفی توانا ، دکتر سعید شاملو و... به سبک و روش دکتر کی نیا و با شعاع کمتری به صورت تجربی به تحقیق و تفحص درباره جرم و پدیده بزهکاری و بزهکاران پرداخته اند. ولی این پژوهش ها نیز عملاً با مصادیق و عناوین مجرمانه و بزهکاری که در کشور ما اتفاق می افتد بیگانه است و پژوهشگران کشورمان آموزه های تجربی را با عناوین مجرمانه داخل کشور وفق نداده و در این پژوهش ها میزان و تأثیر هریک از عوامل با جرائم و بزهکاری های واقع در کشورمان مشخص نیست. شاید همین امرسبب گردیده است تا در کشور ما میزان تأثیر هر یک از عوامل بزهکاری مشخص نباشد و در این خصوص در سطح ملی نیز برای آن برنامه ریزی نشود .آثار ارزشمند جناب آقای نجفی ابرندآبادی در زمینه ی جرم شناسی و روانشناسی و جامعه شناسی جنایی در حال حاضر از مهمترین منابع داخلی است که ضروری است کلیه دانشجویان حقوق کیفری و علاقمندان به حقوق جزا به این مجموعه غنی دسترسی داشته و به آن مراجعه نمایند .در پایان نامه های کارشناسی ارشد و دکترای برخی از پژوهش ها از عالم تئوری و نظریه پردازی خارج شده و به صورت مصداقی عنوان بزه را در سطح کشور یا استان یا شهر خاصی مورد هدف قرار داده که به نظر می رسد آنچه که مطمح نظر در حقوق جزا و پیشینه تجربی تحقیق است این پژوهش هاست که تئوری های نظری در حقوق کیفری با مصادیق مجرمانه در کشور یا استان خاصی مرتبط می نماید و با رقم و عدد میزان هر عامل را به صورت مشخص بیان می دارد . در واقع عاملی از عوامل جرم زا ممکن است در سطح کشور بیشترین رقم ودر سطح استان کمترین رقم را به خود اختصاص دهد .بررسی میزان تأثیر عوامل در پدیده بزهکاری، ذهن ما را به عالم واقعیت ها در این خصوص رهنمون می نماید و موجب می گردد ما با نگاهی واقع بینانه تر در پیشگیری از جرم و اصلاح مجرمان قدمهای استوار و مستمری برداریم و به صورت مؤثر در برابر بزهکاری های شایع عکس العمل مناسب به عمل آوریم . خشونت ، خانواده های بی سرپرست یا بد سرپرست ، دوستان ناباب ، اعتیاد ، مواد مخدر ، تعصبات بی جا ، سن ، جنس ، فقر ، حاشیه نشینی ، سطح معلومات ، اعتقادات مذهبی ، تقلید ، آموزش وسایل ارتباط جمعی به عنوان مهمترین عوامل شخصی و محیطی وجه اشتراک کلیه تحقیقات تجربی است که برای بررسی عوامل بزهکاری در کشور به عمل آمده است. در برخی از پژوهش ها و نیز در پژوهش حاضر آنچه مورد هدف قرار می گیرد میزان تأثیر هر یک از عوامل فوق در بزهکاری است . در صورت کشف عاملی که بیشترین تأثیر را در زمان و مکان خاصی داشته می توان عواملی که در ایجاد آن نقش دارند شناسایی نمود. در این صورت می توان راهکارهای مناسب برای عکس العمل اجتماعی در برابر پیشگیری از جرم اتخاذ نمود . همچنین در کلیه ی پژوهش های پیش گفته پیشگیری از جرم (اعم از کیفری یا غیر کیفری) و اصلاح مجرم (اعم از اصلاح کیفر یا غیر کیفری) وجه مشترک راهکارهای عملی برای پیشگیری از جرم و اصلاح مجرمین مد نظر قرار گرفته است .
8-2- پیشینه تجربی (استانی )
به نظر می رسد بررسی بزهکاری در استان کرمانشاه به نسبت برخی از استان های توسعه یافته تر کمتر مورد توجه قرار گرفته است . البته ، همین پژوهش های اندک صرفاٌ فضای کتابخانه های استان را پر کرده است . و در عمل یافته ای علمی که با تحقیق و روش های نوین تحصیل گردیده توجهی خاص و در خور آن نشده است .همچنین ، پژوهش هایی که در استان در خصوص بررسی پدیده بزهکاری و حقوق کیفری صورت گرفته کمتر از تحقیقاتی است که در خصوص سایر رشته ها به عمل آمده است با این وجود توسعه رشته حقوق و گرایش های آن از حیث کمی در کارشناسی ارشد و دکتری در دانشگاههای استان رونقی چشمگیر به تحقیق و پژوهش در این رشته از علوم انسانی داده است . پایان نامه ارشد آقای حمید رضا فلاح زاده تحت عنوان نقش و تأثیر خانواده در بزهکاری نوجوانان در استان کرمانشاه ، جامع ترین تحقیقی است که در استان با نگاهی نو به عوامل بزهکاری و منشأ آن توجه نموده است .در این پژوهش محقق سعی نموده از منظر روان شناسی جنایی و جرم شناسی جنایی و جامعه شناسی جنایی و دیگر علوم مرتبط با حقوق جزا به صورت یکجا منشأ و آثار و عکس العمل اجتماعی با پدیده بزهکاری با روش میدانی نقد و بررسی نماید . در پژوهش دیگر که توسط خانم دکتر طیبه نادر آبادی با مدیریت آقای حمید رضا فلاح زاده تحت عنوان « بررسی میران وندالیسم در بین دانش آموزان مقطع متوسطه » در استان کرمانشاه صورت گرفته نتایجی بر خلاف یافته های کشوری حتی جهانی به دست آمده است . در این پژوهش که صحت یا سقم یافته های پژوهش با تست و تی تست های معتبر ارزیابی شده تأثیر عوامل درونی در بزهکاری بیشتر از عوامل بیرونی و محیطی است . در حالی که در اغلب پژوهش هایی که در سطح کشور و حتی جهان به عمل آمده بیانگر این است که تأثیر عوامل بیرونی در بزهکاری بیشتر از عوامل درونی است . بابررسی اجمالی بر کلیه یافته هایی که در استان تحصیل گردیده است .اعتیاد ، مواد مخدر ، خانواده های بی سرپرست یا بد سرپرست ، فرهنگ ، سن ، جنس ، حاشیه نشینی ، وجود فرد بزهکار در خانواده ، آموزش ، وسایل ارتباط جمعی ، تقلید ، فقر ، فاصله طبقاتی ، ترک تحصیل ، مهاجرت ، بی کاری و آموخته های قبلی ،ناراحتی های جسمی و روحی روانی ، تعصبات بی جا و قبیله ای یا خانوادگی ، کمبود محبت ، خشونت و پرخاشگری از مهمترین عواملی است که در بزهکاری مجرمان تأثیر داشته است . البته در تحقیقات استانی نارسایی یا فقدان قوانین و مقررات متناسب با فرهنگ و وضعیت جامعه و کار آمد نبودن امکانات قضایی و انتظامی و عدم توجه مسئولان استانی به پدیده بزهکاری درا ستان را به عنوان عوامل دیگری ذکر نموده اند که در بزهکاری افراد مؤثر بوده است . جناب آقای دکتر جلیل کریمی(1393) در یک پژوهش تحت عنوان بررسی و شناسایی مناطق جرم خیز شهر کرمانشاه (اطلس جغرافیایی جرم)پدیده ی جرم را در استان کرمانشاه از دیدگاه روان شناسی و جامعه شناختی با رویکردهای به کار گیری از جی .آی . اس مورد نقد و بررسی قرار داده است . همچنین ، پژوهشی دیگر در همین زمینه توسط جناب آقای مسلم حدیدی (1387) تحت عنوان تبیین جامعه شناختی کانون های جرم خیز در کرمانشاه با استفاده از جی . آی . اس ، طرح پژوهشی استانداری کرمانشاه صورت گرفته که در آن عوامل و کانون های جرم خیز بارویکرد آماری تجزیه و تحلیل شده است . در این پژوهش پدیده ی مجرمانه که به صورت آماری از جهت برهه ی زمانی و مکانی مورد توجه قرار گرفته بسیار حائز اهمیت است که باید مورد توجه پژوهشگران قرار گیرد . با این وصف ، تا کنون تحقیقی تحت عنوان پژوهش حاضر در استان صورت نگرفته است . این تحقیق علاوه بر تفاوت موضوع از نظر نوع و شیوه روش بررسی اطلاعات و تحلیل آن و نتایجی که از آن حاصل می شود با کلیه تحقیقاتی که تا کنون در استان به عمل آمده است متفاوت می باشد این موضوع در فصل بعدی تحت عنوان روش تحقیق مورد پردازش قرار گرفته است و توضیحات بیشتر در آن فصل ارائه می گردد.
9-2- تکمله
با ارتباطی که بین تئوری های نظری و مصادیق آن به صورت تجربی ایجاد شده است مفاهیم حقوق جزا و جرم شناسی با رویکرد عملیاتی، بزهکاری را از جهت منشأ و اثر مورد توجه قرارداده است و بر اساس آن راهکارهایی برای پیشگیری از جرم و اصلاح مجرمان ارائه می دهد .در کلیه پژوهش های موجود جرم معلول عوامل درونی (شخصی)و بیرونی(محیطی) است .میزان و تأثیر این عوامل در بزهکاری بر حسب زمان ، مکان و شرایط متفاوت می باشد .در واقع بررسی همین تفاوت ها است که قوانین و راهکارهای پیش رو را واقع بینانه بر پدیده بزهکاری منطبق می نماید. بنابراین در این تحقیق علاوه بر گونه های بزهکاری میزان وتأثیر هریک از عوامل درونی و بیرونی در تحقق پدیده بزه و آثاری که بر آن مترتب است مورد توجه قرار خواهد گرفت.
کاویتاسیون عبارتست از تشکیل حباب هایی از بخار سیال که معمولاً در نواحی کم فشار در داخل سیال تولید می شوند و متعاقب آن متلاشی شدن حباب ها پس از افزایش فشار سیال. این متلاشی شدن با تمرکز انرژی در یک نقطه خاص، آن هم بصورت یک جت سیال در کسری از ثانیه عمل کرده و باعث وارد آوردن ضربه ای شدید با دما و فشار نقطه ای بسیار بالا به سطوح داخلی پمپ (معمولاً پروانه) شده و در صورت تداوم آسیب های شدیدی شبیه به خوردگی pitting بر سطح باقی می گذارد.
کاویتاسیون پدیده ای است که در سرعتهای بالا باعث خرابی و ایجاد گودال در سطح می گردد . گاهی در یک سیستم هیدرولیکی به علت بالا رفتن سرعت‚فشار منطقه ای پائین می اید و ممکن است این فشار به حدی پائین بیاید که برابر فشار بخار سیال در آن شرایط باشد و یا در طول سرریز یا حوضچه خلاءزایی در اثر وجود ناصافیها و یا ناهمواریهای کف سرریز خطوط جریان از بستر خود جدا شده و بر اثر این جداشدگی فشار موضعی در منطقه جداشدگی کاهش یافته و ممکن است که به فشار بخار سیال(فشار بخار فشاری است که در ان مایع شروع به جوشیدن کرده و با بخار خود به حالت تعادل می رسد) برسد . در این صورت بر اثر این دوعامل بلافاصله مایعی که در آن قسمت از مایع در جریان است به حالت جوشش درامده و سیال به بخار تبدیل شده و حبابهایی از بخار بوجود میاید . این حبابها پس از طی مسیر کوتاهی به منطقه ای با فشار بیشتر رسیده و منفجر میشود و تولید سر وصدا می کند و امواج ضربه ای ایجاد می کند و به مرز بین سیال و سازه ضربه زده و پس از مدت کوتاهی روی مرز جامد ایجاد فرسایش و خوردگی میکند .(corrotion( تبدیل مجدد حبابها به مایع و فشار ناشی از انفجار آن گاهی به ١٠٠٠ مگا پاسکال میرسد . از انجایی که سطوح تماس این حبابها با بستر سرریز بسیار کوچک می باشند نیروی فوق العاده زیادی در اثر این انفجارها به بسترهای سرریز ها و حوضچه های آرامش وارد می کند . این عمل در یک مدت کوتاه و با تکرار زیاد انجام می شود که باعث خوردگی بستر سرریز می شود و به تدریج این خوردگیها تبدیل به حفره های بزرگ می شوند . این مرحله را : Cavitation erosion or cavitation pitting می نامند. در سرریز های بلند چون سرعت سیال فوق العاده زیاد می باشد ‚در نتیجه نا صا فیهای حتی در حد چند میلیمتر هم می تواند باعث ایجاد جدا شدگی جریان شود . هر نوع روزنه با برامدگی تعویض ناگهانی سطح مقطع هم می تواند باعث جدایی خطوط جریان شود . این پدیده معمولا در پایه های دریچه ها بر روی سرریز ها‚در قسمت زیر دریچه های کشویی و انتهای شوتها رخ دهد . شرایطی که موجب کاویتاسیون می گردد اغلب در جریانهای با سرعت بالا پدید می اید . بطور مثال سطح آبروی سریز که ۴٠ تا ۵٠ متر پایین تر از سطح تراز آب مخزن می باشد بطور حاد در معرض خطر کاویتاسیون قرار دارد . پدیده کاویتاسیون در جریانات فوق اشفته در پرش هیدرولیکی در مکانهایی مثل حوضچه های خلاءزایی مشکلات فراوانی ایجاد می کند . صدمه کاویتاسیون به سازه های طراهی شده برای سرعتهای بالا و در سد های بلند و سرریزهای بزرگ یک مشکل دائمی است . کمیت بدون یعدی را که بیانگر جوشش ناشی از جریان مایع باشد عدد کاویتاسیون می نامند:
کاویتاسیون چیست، cavitation،حبابزایی،پدیده کاویتاسیون،خوردگی،کاویتاسیون،حفرهسازی، خلازایی،انواع کاویتاسیون،راههای جلوگیری از کاویتاسیون،کاویتاسیون در پمپها،
==================================================================
فاکتورهای موثر در پدیده کاویتاسیون :
در طی حداقل ٢٠سال تجربه و بررسی عملکرد سرریزها ( شامل مدل و آزمایش بر روی پروتوتیپ ) این طور نتیجه گیری شده که کاویتاسیون در اثر عملکرد مجموعه ای از عوامل و شرایط است . معمولا یک عامل به تنهایی برای ایجاد مسئله کاویتاسیون کافی نیست ولی ترکیبی از عوامل هندسی و هیدرودینامیکی و فاکتورهای وابسته دیگر ممکن است منجر به خسارت کاویتاسیون گردد . از مهمترین عواملی که می توانند در این زمیه ممکن است دخیل باشند می توان به موارد زیر اشاره کرد :
۱٫عوامل هندسی : که شامل موارد زیر می شود .
ناهمواریهای سطحی سرریز‚خصوصا برامدگیها و فرورفتگیهای موضعی – شکافهای دریچه های کشویی و پایه های دریچه های قطاعی – ستونها piers – درزهای ساختمانی -جدا کننده جریان ودفلکتورها Flow splitter & deflector – دهانه مجاری و لوله Ports of ducts & pipe – تغیر در شکل عبور جریان Change of water passage shape – انحنا یا انحراف در مسیر جریان در آبراهه Misalignment of conduit 2.عوامل هیدرودینامیکی :
– دبی مخصوص – سرعت جریان – عملکرد دریچه – توسعه لایه مرزی
۳٫عوامل متفرقه :
– انتقال حرارت در طی فروریختن – درجه حرارت آب – تعداد واندازه حبابهای درون آب Diffusion of air – پراکندگی هوا
یکی از مثال های بارز و خطرناک کاویتاسیون در پره های توربین دیده می شود و به راحتی میتواند باعث تخریب پره گردد.از دیکر مثال هل برای این پدیده میتوان به کاویتاسیون در پروانه ی کشتی ها اشاره کرد.
حُفرهزایی (نامهای دیگر: حبابزایی، خوردگی، کاویتاسیون، حفرهسازی، خلاءزایی) (به انگلیسی: cavitation) پدیدهای است که در آن کاهش فشار باعث تبخیر موضعی مایع و ایجاد حبابهایی شود. این پدیده در پروانهٔ کشتیها، اژدرها و پمپهای سانتریفیوژ و سرریز سدها رخ میدهد.
در این پدیده که معمولاً در مایعات با حرکت متلاطم به دلیل اختلاف فشار در مایع رخ میدهد، فشار موضعی کمتر از فشار بخار مایع میشود. این امر باعث میشود تا مثلاً آب که در شرایط متعارف در ۱۰۰ درجه سانتیگراد شکل گازی پیدا میکند در دماهایی پایینتر زودتر به صورت گاز درآید.
حبابهای گازی ایجاد شده زمانی که دوباره به منطقه پرفشارتر وارد میشوند معمولاً منفجر میشوند. این ترکیدن حبابها شوکی موجمانند ایجاد میکند که صدادار است و میتواند از طریق خوردگی حبابی به پروانههای کشتی آسیب برساند. هر نوع کشتی و هر نوع پروانه صدای حفرهزایی ویژهٔ خود را تولید میکند و این باعث میشود تا خدمه زیردریاییها بتوانند نوع کشتیهای پیرامون خود را شناسایی کنند.
حفرهزایی انواع گوناگونی دارد:[۱]
گونههای حفرهزایی
توزیع فشار در پیرامون پرهٔ پروانه کشتی
p: فشار هیدرواستاتیک
pu: فشار منفی
po: فشار مثبت
pv: فشار تبخیر
Vac. : خلاء
حفرهزایی همچنین یکی از دلایل اولیه لرزش در پمپهای سانتریفوژ است. تولید حباب در پروانه پمپ وقتی رخ میدهد که طول مکش خالص مثبت مجاز (NPSHa) کمتر از عمق مکش درخواستی (NPSHr) پمپ شود. به این ترتیب به دلیل مکش موجود در محفظه پمپ، فشار مایع درون محفظه کاهش مییابد. طول مکش خالص مثبت (NPSH) عبارتی است که درباره شرایط مرتبط با پدیده حباب زایی پمپ توضیح می دهد.
چنانچه فشار محفظه پمپ از فشار بخار مایع در دمای عملیاتی کمتر شود، مایع درون محفظه پمپ تبخیر شده و بصورت حباب درمیآید. این حبابها در برخورد با پروانههای پمپ ترکیده و نه تنها باعث لرزش پمپ میشوند بلکه آسیبهای جدی از جمله خوردگی زیاد در لبه پروانهها و بدنه ایجاد میکنند که به مرور زمان باعث کاهش راندمان پمپ میگردد. وجود مانع در مسیر مکش، وجود زانویی در فاصله نزدیک ورودی پمپ و یا شرایط غیرعادی بهرهبرداری از عوامل این مسئله هستند.[۲]
عمدتاً پدیده کاویتاسیون در سرریز سدها در سرعتهای بالا رخ میدهد گاهی در یک سیستم هیدرولیکی به علت بالا رفتن سرعت فشار منطقهای کاسته شده و به حدی برسد که با فشار سیال در آن شرایط برابر شود، و یا در طول سرریز به دلیل ناصافیها خطوط جریان از بستر خود جدا شده و در اثر این جداشدگی فشار موضعی در محل جداشدگی کاسته شود، و به فشار بخار سیال برسد، که در اثر این عوامل مایعی که در آن قسمت وجود دارد بلافاصله به جوشش درآمده و حبابهایی بوجود میآید که سرریز یا کانال در اثر ترکیدن این حبابها دچار صدمه و آسیب میشود، بطور معمول در سرعتهای تقریباً ۲۰ متر بر ثانیه و بیشتر احتمال ایجاد پدیده کاویتاسیون وجود دارد، ولی کنترل این پدیده در سرعت ۱۵ متر بر ثانیه انجام میشود.
تونلهای حفرهزایی
در ایران، در دو دانشگاه تونل حفرهزایی وجود دارد:
حفره زایی اولتراسونیک
یکی از روشهایی که به طور گسترده برای تخریب سلول و همگن سازی استفاده میشود، استفاده از فراصوت است. هموژنایزر اولتراسونیک با ایجاد امواج شدید فشاری در یک محیط مایع، کار میکند. امواج فشاری باعث جریان در مایع شده و تحت شرایط مناسب موجب تشکیل سریع میکرو حباب میگردد که رشد و یکی شدن این حبابها تا رسیدن به اندازه بیشینه و در نهایت ترکیدن آنها حرارت شدیدی ایجاد مینماید. به این پدیده کاویتاسیون گفته میشود. انفجار حبابها تولید موج ضربهای با انرژی کافی برای شکستن پیوند کووالانسی میکند. نیروی برشی حاصل از انفجار حباب و همچنین از جریانهای اغتشاشی ناشی از ارتعاش صوتی برای همگن سازی و تخریب سلول استفاده میشود. این فرایند میتواند به پاشش مایع با سرعتی در حدود ۴۲۰ کیلومتر در ساعت، ایجاد فشاری معادل ۲۰۰ بار و یا دمای بالای نقطهای ۴۵۰۰ درجه سانتیگرادی در آن شود.[۳
هر گاه دمای مایع، در فشار ثابت افزایش و یا فشار آن در دمای ثابت، کاهش یابد، در نهایت حالت مایع شروع به تغییر کرده و حبابهای پر شده از بخار آب و یا گاز تولید میگردند. این حبابها را میتوان به عنوان فضاهای خالی در مایع در نظر گرفت (در زبان انگلیسی کاویتی Cavity نام دارند).
بنابراین هم بوسیله افزایش دما در فشار ثابت و هم کاهش فشار دینامیکی در دمای ثابت، حباب در مایع بوجود میآید. نخستین روش جوشیدن (Boiling) و دومین روش کاویتاسیون نام دارد .
کاویتاسیون باعث ایجاد حباب در یک مایع در اثر کاهش فشار آن مایع میگردد. آب یا هر مایع دیگری، در هر درجه حرارتی به ازای فشار معینی تبخیر میشود.
هرگاه در حین جریان مایع، فشار مایع در نقطهای از فشار تبخیر مایع در درجه حرارت مربوطه کمتر شود،
حبابهای بخار یا گازی در فاز مایع به وجود میآیند که به همراه مایع به نقطهای دیگر با فشار بالاتر
حرکت مینمایند.
شاید برای برخی سوال باشد که تفاوت کاویتاسیون با فرایند تبخیر چیست، این تفاوت رامی توان از تعاریفی که از هر یک از آنها میشود جستجو کرد. تبخیر به صورت زیر بیان میشود:اگر تبدیل مایع به گاز ناشی از افزایش دما باشد آن را تبخیر می گوینددر حالی که تعریف تحت لفظی کاویتاسیون در زیر آمده است:
اگر تبدیل مایع به گاز ناشی از کاهش
سالخورده شدن جمعیت یک فرایند جهانی است. جمعیت جهان با سرعتی زیاد در حال پیرشدن است. بر اساس پیشبینیهای جمعیتی سازمان ملل متحد سهم جمعیت 60 ساله و بیشتر از آن از حدود 840 میلیون نفر کنونی یا حدود 12 درصد، تا نیمه قرن بیست و یکم به حدود 2 میلیارد نفر و یا 21 درصد خواهد رسید. این پدیده، فراگیر و جهانی است و همه کشورها را در بر میگیرد و کشورهای در حال توسعه سهم مهمی در این افزایش جمعیت سالمند دارند در حالیکه در حال حاضر به نظر میرسد موضوع سالمندی جمعیت بیشتر متعلق به کشورهای توسعهیافته است. با این حال کشورهای در حال توسعه نیز به سرعت به این سمت حرکت میکنند. برآوردهای جمعیتی واقعیتهای متفاوتی را پیش روی ما قرار میدهد. بر این اساس انتظار میرود که تا اواسط قرن حاضر از هر 10 نفر سالمند روی کره زمین حدود 8 نفر در کشورهای در حال توسعه زندگی خواهند کرد. این به معنی تغییر وضعیت جغرافیایی جمعیت سالمند در آینده است. اینکه آیا کشورهای در حال توسعه پابهپای این تحولات اجتنابناپذیر، تغییرات لازم را انجام میدهند و آمادگیهای مرتبط را کسب میکنند یا نه، بحث دیگری است که از اهمیت زیادی برخوردار است.
علاوه بر تحولات کمی در مورد جمعیت سالمند، این جمعیت از لحاظ کیفی نیز تحولات زیادی را خواهد پذیرفت. عمدهترین بعد تحول کیفی این است که جمعیت سالمند، سالخوردهتر خواهد شد. بر اساس مطالعات موجود و پیشبینی تحولات سالمندی، در آینده جمعیت سالخوردهتر سهم بیشتری از هرم سنی را تشکیل خواهد داد. اگر آغاز سالمندی را آنگونه که در مطالعات جمعیتی مرسوم است از 60 سالگی محسوب کنیم در حال حاضر و بر اساس آمارهای موجود جمعیتی در حدود 14 درصد سالمندان، سالمند پیر هستند؛ یعنی سنی بالاتر از 80 سالگی دارند. فرایندهای تحول جمعیتی نشان میدهد که این رقم تا اواسط قرن حاضر یعنی سال 2050 میلادی به 19 درصد خواهد رسید. معنی این تحول این است که به همین میزان جوامع نیازمند امکانات بیشتر، نیروی بیشتر و راهکارهای موثرتر برای ارائه خدمات مناسب به سالمندان پیر خواهند بود تا بتوانند شرایط زیستی مساعدی برای آنان فراهم کنند؛ زیرا بسیاری از این سالمندان نیازمند مراقبتها و خدمات ویژهای هستند.
گزارش سازمان ملل در مورد سالخوردگی جمعیت جهان ابعاد مختلف موضوع را مورد مطالعه قرار داده است. این گزارش چند نکته مهم را در این زمینه به ما یادآوری میکند:
اولین نکته بیسابقهبودن موضوع سالمندی جمعیت است. در طول تاریخ وضعیت مشابهی برای آنچه امروز در موضوع سالخوردگی جمعیت در دنیا دیده می شود، وجود نداشته است.
نکته دوم جهانشمولی این موضوع است. امروز موضوع سالخوردگی مربوط به یک یا چند منطقه جغرافیایی خاص نیست. همه کشورها و مناطق جغرافیایی دنیا البته با تفاوتهایی با این موضوع روبرو هستند. این موضوع زندگی همه افراد صرف نظر از جنسیت و سن و سال را تحت تاثیر قرار میدهد. زمان برای برنامه ریزی کشورها برای مدیریت صحیح این موضوع اهمیت اساسی دارد. هر مقدار که کشورها دیرتر به این موضوع بپردازند، زمان بیشتری را از دست میدهند.
نکته دیگری که گزارش سازمان ملل یادآور میشود بازگشتناپذیری و پایداری وضعیت سالمندی در جهان است. جهان با جمعیت سالخورده به جهان با جمعیت جوان باز نخواهد گشت؛ بنابراین تدبیر برای ایجاد سازوکارهای مناسب و کارآمد به منظور انطباق با شرایط و پاسخگویی به نیازهای ایجادشده ضرورت بیشتری پیدا میکند.
نکته دیگر گستردگی تغییر است. تغییرات جمعیتی ناشی از سالمندی از گستردگی زیادی برخوردار است و همه ابعاد اجتماعی را تحت تاثیر قرار میدهد.
همه مسائلی که در مورد جمعیت و سالخوردگی در جهان مطرح است و گزارش سازمان ملل متحد به آنها پرداخته ، در مورد سالمندی در ایران نیز صدق می کند. هر چند که تفاوتهای فرهنگی و اقتصادی و اجتماعی در این زمینه را نمیتوان نادیده گرفت، اما واقعیتهای عینی خود را بر جامعه تحمیل میکنند. سالخوردگی در ایران با سرعت قابل توجهی در حال گسترش است. سرشماری سال 1390 نشاندهنده آهنگ سریع رشد سالمندی در ایران است. آنچه حائز اهمیت است این که سالخوردگی جمعیت در ایران به یک موضوع گفتگوی سیاسی تبدیل شده است و در سادهترین وجه، آن را به کاهش زاد و ولد و پیامدهای منفی باروری نسبت میدهند. این موضوع تنها مربوط به تغییرات نرخ زاد و ولد در برخی از مقاطع تاریخی کشور نیست. افزایش زاد و ولد بویژه در دهه شصت و نیز کاهش باروری در دهههای 70 به بعد، تغییرات معنیداری را در این زمینه ایجاد کرده است که در سالهای آینده خود را در پدیده سالمندی نشان خواهد داد. آنچه امروز در مورد سالمندی قابل توجه است، موضوعی است که در اصطلاح جمعیتشناسان، «سالخوردگی فردی» نامیده میشود که حاصل افزایش امید به زندگی است. تغییر در شاخصهای زندگی، کنترل بیماریها، مهاجرت، تغییرات گسترده اقتصادی و اجتماعی در این زمینه تاثیر دارند. سالخوردگی جمعیت از نظر تعداد سالمندان با تعریف جمعیتشناسی، ناشی از نرخ بالای زاد و ولد در گذشته و نه کاهش باروری است.
نیازهای سالمندی
سالمندی نیازهای فراوانی به همراه دارد. برخی از این نیازها ممکن است برای جوانان اساسا قابل درک نباشند. بیسبب نیست که شاعر سخنپرداز معاصر پروین اعتصامی در گفتگوی شعری زیبایی که در این زمینه بین یک جوان و یک پیر پدید میآورد، از زبان پیر در پاسخ به پرسش جوان میگوید که در این نامه حرفی است مبهم، که معنیش تا روز پیری ندانی. سالخوردگی نیازهای خاص خود را دارد. شیوع بیماریهای مزمن در میان سالمندان بیش از هر گروه سنی دیگری است و مراقبتهای دوران سالمندی مستلزم ایجاد و توجه به طب سالمندی است. سلامت و درمان برای سالمندان بسیار پراهمیت است. اما نباید نیازهای سالمندی را فقط به نیازهای درمانی تقلیل دهیم. نیازهای درمانی مهم هستند اما نیازهای منحصر بفرد افراد سالخورده نیستند. نیازهای عاطفی، اقتصادی، اجتماعی، اوقات فراغت، احساس موثر بودن و داشتن کرامت و حرمت از دیگر عواملی هستند که برای داشتن یک سالمندی شایسته ضرورت دارند.
در ایران عمدهترین حمایتها از سالمندان از طرف خانواده انجام میشود. با توجه به فرهنگ غنی اسلامی و ایرانی نقش نهاد خانواده و فرزندان همچنان نقش بیرقیبی است و بایستی آن را تقویت کرد. اما به این نکته نیز باید توجه کرد که خانوادههای جدید نیز هم پای تغییرات اجتماعی دچار تحولات زیادی شدهاند. در بسیاری از موارد خانواده و فرزندان امکان مراقبت لازم از سالمندان را ندارند. بسیاری از دلخوریها و نارضایتیها بین والدین و فرزندان ناشی از همین شرایط اجتماعی تغییریافته است. والدین انتظاراتی دارند و فرزندان محدودیتهایی و این دو واقعیت در مواردی یکدیگر را تحت تاثیر منفی قرار میدهند. نتیجه آن والدینی ناراضی و فرزندانی ناتوان، سرخورده و چه بسا عاصی از خود و زندگی ایجاد میکند. برای این موضوع باید واقعبینانه عمل کرد؛ بنابراین برای برآوردن این نیازهای سالمندان ساختارهای توانمند و کارآمد بایستی فراهم شوند. برای ایجاد چنین ساختاری چندین موضوع مهم را بایستی در نظر گرفت.
یکی از بزرگترین آسیبهای پیش روی سالمندان و شاید بزرگترین آسیبها، فقر است. آمار دقیقی در این زمینه نمیتوان ارائه داد، اما بر اساس مطالعات میدانی با افزایش جمعیت سالمند بار هزینه خانوار نیز افزایش مییابد. اگر تمهیدات لازم و حمایتی مانند برخورداری از حقوق بازنشستگی و یا ایجاد درآمدی ثابت و مستمر و بیمه درمانی پایه پیشبینی نشده باشد، سالخورده شدن سرپرست خانوار آن را در معرض فقر قرار میدهد. موضوع فقر سالمندی علاوه بر عواملی همچون کاهش قوای جسمانی به مسائل دیگری همچون داشتن سواد یا بیسوادی نیز ارتباط پیدا میکند.
بر اساس آمارهای فعلی دو سوم سالمندان کشور بیسواد هستند. علیرغم تلاشهای زیادی که برای گسترش حمایتهای اجتماعی صورت گرفته است هنوز جمعیت بسیاری از آنها از نظام تامین اجتماعی برخوردار نیستند. این موضوع زنگ خطری است که باید به آن توجه کرد. بویژه در حاشیه شهرها چهره توامان فقر و سالمندی نمایش تلخی را پیش روی هر ناظری قرار میدهد. این یک واقعیت است که فقر ناشی از تحولات اجتماعی در حاشیه شهرها در حال انباشته شدن است. کم نیستند روستاییانی که به امید برخورداری از موهبتهای بیشتر شهری تن به مهاجرت دادهاند و اکنون به فقیرانی در حاشیه شهرها تبدیل شدهاند. اما موضوع فقر سالمندی تنها مربوط به مهاجرت و حاشیهنشینی نیست. تحولات نامطلوب اقتصادی و آثار زیانبار ناشی از تحریم یا اعمال سیاستهای اقتصادی نامتوازنکننده بسیاری از کارگران فصلی و دهکهای پایین درآمدی را نیز به شکل منفی متاثر کرده است. این موضوع استراتژیهای کاهش فقر را با چالش بزرگی روبرو میکند.
سالمندان فقیر از گروههای آسیبپذیری هستند که نیازمند توجه بیشتر هستند. فقر و سالمندی پدیده نامطلوب مضاعفی است. ترکیب این پدیده میتواند قوی ترین انسانها را نیز به ستوه آورد. شاید یکی از بهترین توضیحات در این زمینه مربوط به سخنسرای بزرگ و حماسهپرداز نامی ایرانزمین حکیم ابوالقاسم فردوسی است. هم او که یکتنه بار عظیمی از مسئولیت فرهنگی و تمدنی ایرانزمین را بر دوش توانای خویش حمل کرده است، در مقابل پدیده توامان فقر و سالمندی چنان به ستوه میآید که یکجا به خداوند شکوه میکند که چرا پیرانه سر او را نادار و نیازمند میخواهد و در جای دیگر به بشر توصیه میکند که مراقب باشد که با مصیبت پیری و نیستی روبرو نشود. او در شکوه به خداوند چنین میسراید که :
الا ای برآورده چرخ بلند
چه داری به پیری مرا مستمند؟
چو بودم جوان برترم داشتی
به پیری درم خوار بگذاشتی
نماندم نمکسود و گندم، نه جو
نه چیزی پدید است تا جو درو
اما توصیه او به انسان نیز در خور توجه است تا آنجا که در طول روزگاران به ضربالمثلی تبدیل شده که افراد به مناسبتهای خاص از آن استفاده کردهاند:
مبادا که در دهر دیر ایستی
مصیبت بود پیری و نیستی
دوران کهنسالی نیازهای مادی را نیز شدیدتر میکند. یک سالمند به طور طبیعی با هزینههایی روبروست که احتمالا یک جوان با آنها روبرو نیست.
در این رابطه نیز جنسیت یک موضوع قابل توجه است. به عنوان مثال زنان سالخورده سرپرست خانوار بیشتر در معرض فقیر شدن قرار میگیرند. هر چند که صبوری، بردباری و سازگاری زنان به آنها امکان بیشتری برای انطباق با شرایط میدهد، اما آسیبپذیری آنان نیز زیادتر است. یکی از عمدهترین آسیبهای زنان سالمند تنها ماندن آنهاست. اجتماع موانع زیادی را در مقابل زنانی که به هر دلیل بدون همسر مانده و یا همسر خود را از دست میدهند، برای ازدواج مجدد یا ازدواج در سنین بالا بوجود میآورد. این موانع عمدتا فرهنگی و ناشی از تفکراتی هستند که در مقابل تغییر مقاومت میکنند. برآوردها نشان میدهد که زنان بیشتر از مردان بدون همسر باقی میمانند و بیشتر از مردان به فرزندان خود وابسته هستند. در سنین سالخوردگی این تنهایی فشار مضاعفی را متوجه فرد میکند.
موضوع قابل توجه دیگر مربوط به سالمندان معلول است. اساسا باید به یک مشکل آزاردهنده اذعان کرد که جامعه ما در مورد معلولان کمالتفات است. این را از مسیرهایی که برای عبور و مرور معلولان در گذرگاهها تهیه شده است، یا از کیفیت نامطلوب خدمات آموزشی که برای کودکان کمتوان و نیازمند خاص ارائه می شود و یا حتی از نگاههای نامناسب و درک نادرستی که افراد در جامعه نسبت به معلولیت دارند، میتوان فهمید. نیاز سالمندان معلول به مراتب شدیدتر است. جامعه سالم در این زمینه مقررات و امکانات مناسبی را فراهم میکند. در مناسبسازی مسیرها، در طراحی وسایل حمل و نقل عمومی، در ایمنسازی مجامع و مکانهای عمومی، در برداشتها و دیدگاههای عمومی مردم و... توجه به سلامت روان سالمندان معلول و تلاش برای بهبود شرایط آنان نیز امری ضروری است.
پاسخ به برخی نیازها
برای رفع نیازهای سالمندان به ساختار، قوانین و اطلاعات و آمار مناسبتر نیازمندیم. از میان اقدامات فراوانی که در این رابطه لازم است، بیشتر از همه چیز به فرهنگسازی محتاج هستیم. فرهنگسازی در این زمینه همانند سایر موضوعات اجتماعی میتواند آثار دیرپایی به همراه داشته باشد. فرهنگسازی در همه عرصههای اجتماعی اعم از مدارس، دانشگاهها، رسانهها، تبلیغات شهری و غیره میبایست دنبال شود. هرچند که فرهنگ اسلامی ما و میراث فرهنگی کهنی که از آن برخورداریم وظایف و مسئولیتهایی را تبیین کرده است، اما واقعا این موضوع به یک موضوع فراگیر تبدیل نشده است.
آگاهیبخشی هم برای سالمندان و هم به جامعه میتواند در ایجاد شرایط مناسب برای سالمندان موثر واقع شود. نقش آگاهسازی را بایستی جدیتر گرفت و آن را به صورت حرفهای و تخصصی اجرا کرد. تغییر در نگرشها و دیدگاهها و کنار زدن تفکرات قالبی و بعضا منفی در پرتو آگاهیبخشی درست و موثر پدید می آید.
برای پرداختن به پدیده سالمندی به اطلاعات دقیق و جامع در این زمینه نیاز است. اطلاعات دقیق و کافی پایه هر گونه برنامهریزی موثر است. برای این منظور افزایش تحقیقات کاربردی ضرورت دارد. حمایت از این تحقیقات میتواند نتایج مفیدی را به همراه داشته باشد و برنامهریزان را در تدوین برنامههای مناسب و پرهیز از آزمون و خطاهای هزینهبر و وقتگیر برحذر دارد.
استفاده از تجارب دیگر کشورها برای اجتناب از اشتباهاتی که دیگران در این زمینه داشتهاند نیز بایستی مورد توجه قرار گیرد. اگر چه توجه به مسائل فرهنگی بومی در این زمینه اهمیت خاصی دارد.
در برنامهریزی برای سالمندان بایستی موضوعاتی مانند سلامت جسمی و روانی، پیامدهای تغییرات اقتصادی، بهبود کیفیت و استانداردهای زندگی سالمندان و ارتقای شرایط اجتماعی را در نظر گرفت. همچنین حمایتهای هدفمند از مطالعات سالمندی یک امر ضروریست. دانشگاهها و مراکز پژوهشی تخصصی در این زمینه میتوانند کمکهای زیادی کنند.
تقویت نظام بیمه اجتماعی کارآمد و پاسخگو هم میتواند بار بزرگی را از روی دوش سالمندان بردارد. بدون داشتن نظام بیمهای اجتماعی کارآمد مشکلات سالمندان پیچیدهتر و سختتر خواهد بود. گسترش و تجهیز خانههای سالمندان و تدابیری برای پوشش هزینههای مرتبط با آن و نیز تربیت کادر مناسب و مسئول که شرایط زیست مناسبی را برای سالمندان فراهم کنند و در کنار آن کار فرهنگی برای پذیرش این موضوع لازم به نظر میرسد.
مناسبسازی اجتماع برای دوستدار سالمندشدن از دیگر مواردی است که بایستی مورد توجه قرار گیرد. شهرها و معابر عمومی در این زمینه دارای ضعفهای بسیاری هستند. در این زمینه یکی از الزامات داشتن مبلمان مناسب شهری است؛ به گونهای که سالمندان به راحتی بتوانند از فضای اجتماعی استفاده کنند. تفکر کسب سود حداکثری در ساخت و سازهای شهری در موارد زیادی موجب قربانی شدن رفاه شهروندان شده است. معابر نامناسب، فضاهای ناهمگون و تراکم بیش از حد بناها که عرصهای برای نفس کشیدن باقی نمیگذارد، نه تنها مناسب زندگی سالمندی نیست، بلکه برای جوانان و کودکان نیز دشوار است.
نتیجه گیری
این موضوعات و انبوه دیگری از مسائل مرتبط با سالمندی ایجاب میکند تا ساز و کاری مناسب و کارآمد و مسئولیتپذیر در این زمینه ایجاد شود. بدون داشتن یک برنامه مطالعه شده و با استفاده نظرات کارشناسان و متخصصان خوزههای مختلف و بهرهگیری از تجارب جهانی نمیتوان سامان مناسبی برای این موضوع که هر روز فراگیرتر میشود پدید آورد. نهادسازی و تدوین مقررات مناسب در این زمینه یک امر لازم است. اگرچه ایجاد شورای عالی سالمندی اقدام ارزشمندی است که میتواند در این زمینه کمک فراوانی را ارائه کند و بسترسازیهای لازم را فراهم آورد، اما ابعاد موضوع به سازوکاری فراگیر نیازمند است. همه مسائل مربوط به سالمندی را نمیتوان از یک ستاد یا یک شورا یا هر تشکیلات دیگری انتظار داشت. انسجام، همگرایی و هماهنگی همه دستگاههای مسئول می تواند این موضوع را سامانی مناسب بخشد. پرداختن به این موضوع مانند هر پدیده اجتماعی دیگر زمانی موفق خواهد شد که به یک برنامه اجتماعی تبدیل شود که همه دستگاهها را در یک نظم تعریف شده و مشخص به کار وادارد. بیش از هرچیز در این زمینه بر نقش فرهنگ و آگاهی رسانی باید تاکید شود. اگر آگاهی رسانی و فرهنگ سازی به درستی صورت گیرد بسیاری از اتفاقات خوب دیگر آسانتر رخ خواهند داد.
پیری فرایندی است که متوقف نمی شود و تنها با داشتن زندگی سالم و مراقبت های ویژه می توان این دوران را به دوران مطلوب و لذت بخش، توام با سلامتی تبدیل کرد.
سلامت سالمندان یکی از مسائل و مشکلات بهداشتی در اکثر جوامع است و مقابله با این مشکلات نیازمند سیاستگذاری و برنامه ریزی های دقیق و صحیح می باشد. مسلما اکثر کشور های در حال توسعه که برنامه فراگیر در این زمینه ندارند با مشکلات زیادی مواجه هستند.
نیازهای جسمانی در سنین پیری از اهمیت فراوانی برخوردار هستند و مسائل روانی ناشی از سالمندی نیز تحولات بسیاری درروش زندگی این گروه بوجود می آورد. در دوره سالمندی شخص ممکن است بدلیل محدودیت های مربوط به تغییرات پیری برای بدست آوردن نیازهای اساسی به کمک دیگران نیاز داشته باشد. در این راستا، آموزش بهداشت و شیوه زندگی سالم به سالمندان و افراد خانواده آنان امر مهمی است که میتواند بسیاری از مشکلات ناشی از تغییرات پیری را کنترل و یا به تعویق انداخته و سلامتی سالمندان را حفظ نماید.
سالخوردگی جمعیت
عبارتست از مرحله ای که طی آن افراد سالمند نسبت بیشتری از کل جمعیت را به خود اختصاص می دهند .با کاهش میزان باروری کلی از یک سو و کاهش میزان مرگ و میر و افزایش امید به زندگی از سوی دیگر، ساختار سنی جمعیت از گروههای سنی جوانتر به پیرتر تغییر می یابد.
پدیده سالمندی زمانی اتفاق می افتد که 8% جمعیت بالای 65 سال و یا 12% جمعیت بالای 60 سال داشته باشید که در حال حاضر در کشور ها 6/8 درصد جمعیت بالای 60 سال هستند.
سالخوردگی جمعیت در کشورهای توسعه یافته تجربه شده، در بسیاری از کشورهای در حال توسعه نیز در حال ظهور است. در آینده نزدیک تمام کشورها با این پدیده رویاروی خواهند شد. این تغییر در ساختار سنی جمعیت تاثیر عمیقی در ابعاد اقتصادی و اجتماعی جوامع بدنبال خواهد داشت. این پدیده ناشی از بهبود شرایط بهداشتی اجتماعی – اقتصادی، کاهش مرگ و میر و افزایش امید به زندگی و اعمال سیاست کنترل موالید می باشد، لذا باید آنرا یک موفقیت به حساب آورد.
رسالت برنامه سلامت سالمندان:
رسالت این برنامه کاهش بار بیماریهای اولویت دار و قابل پیشگیری از طریق طراحی برنامههای بهداشتی در راستای تعهدات ملی و بین المللی است.
بر اساس برنامه چهارم توسعه، اختلالات شایع دوران سالمندی باید به کمتر از 10% برسد.
فعالیت های برنامه سلامت سالمندان:
1- ایجاد حساسیت و ارتقاء آگاهی عموم در زمینه اهمیت سالخوردگی جمعیت، تقویت تکریم و احترام به سالمندان و تحکیم ارتباط بین نسلی از طریق:
2 - آموزش شیوه زندگی سالم
3- تدوین پروتکل استاندارد ارائه خدمات سطح اول و دوم به سالمندان:
4- پیگیری تربیت نیروی انسانی مجرب با تخصص طب سالمندی و گنجاندن مطالب سالمندان در فهرست درسی سایر رشته ها.
روند تغییرات جمعیت سالخوردگان در ایران طبق سرشماری:
سالمند جوان
60 تا 69 سال
سالمند پیر
70 تا 80 سال
سالمند کهنسال
80 سال به بالا
در حال حاضر 2 برنامه در خصوص سالمندان در حال اجرا می باشد:
1- برنامه بهبود شیوه زندگی سالم دوران سالمندی
اهداف این برنامه:
2- مرکز رفرال سالمندی ( ارزیابی جامع
انرژی تجدیدپذیر (به انگلیسی: Renewable energy)، که انرژی برگشتپذیر نیز نامیده میشود، به انواعی از انرژی میگویند که منبع تولید آن نوع انرژی، بر خلاف انرژیهای تجدیدناپذیر (فسیلی)، قابلیت آن را دارد که توسط طبیعت در یک بازه زمانی کوتاه مجدداً به وجود آمده یا به عبارتی تجدید شود.
در سالهای اخیر با توجه به این که منابع انرژی تجدید ناپذیر رو به اتمام هستند این منابع مورد توجه قرار گرفتهاند. در سال ۲۰۰۶ حدود ۱۸٪ از انرژی مصرفی جهانی از راه انرژیهای تجدید پذیر بدست آمد. سهم زیستتوده بهطور سنتی حدود ۱۳٪، که بیشتر جهت حرارت دهی و ۳٪ انرژی آبی بود.۲/۴٪ باقیمانده شامل نیروگاهای آبی کوچک، زیست توده مدرن، انرژی بادی، انرژی خورشیدی، انرژی زمینگرمایی و سوختهای زیستی میباشد که به سرعت در حال گسترش هستند.
استفاده از انرژی بادی با رشدی سالانه حدود ۳۰٪ با ظرفیت نصب شده ۱۵۷۹۰۰ مگاوات در سال ۲۰۰۹، به صورت وسیعی در اروپا، آسیا و ایالات متحده به چشم میخورد. درپایان سال ۲۰۰۹ میلادی مجموع انرژی تولیدی به وسیله فتوولتاییک به بیش از ۲۱۰۰۰ مگاوات رسید. ایستگاهای انرژی گرما-خورشیدی در آمریکا و اسپانیا مشغول به کار می باشندکه بزرگترین آنها با ظرفیت ۳۵۴ مگاوات در بیابان موهاوی در حال کار است.[۱]
بزرگترین نیروگاه زمین گرمایی دنیا در کالیفرنیا با نام نیروگاه گیسرز با ظرفیت ۷۵۰ مگاوات در حال فعالیت میباشد. برزیل یکی از کشورهایی است که پروژههای بزرگی برای استفاده از انرژیهای نو (انرژیهای تجدیدپذیر) انجام میدهد. ۱۸٪ از کل مصرف سوخت اتوموبیلهای برزیل از طریق سوخت اتانولیکه از ساقهٔ نیشکر بهدست میآید تأمین میشود. سوخت اتانولی بهصورت گسترده در ایالات متحده مورد استفاده قرار میگیرد.
بیشترین پروژهها و محصولات انرژیهای نو در مقیاس بزرگ موجود میباشند، ولی انرژیهای نو را میتوان در مقیاسهای کوچک (نیروگاه کوچک خارج مدار یانیروگاه کوچک مدار بسته) هم استفاده کرد. به این دلیل که منابع انرژیهای تجدیدپذیر در تمام نقاط کرهٔ زمین در دسترس میباشند، در حواشی و در جاهای دور افتاده، نقش انرژیهای نو بهخوبی نمایان میشود، در حالی که منابع سوختهای فسیلی (نفت، گاز، و زغالسنگ) فقط در کشورهای خاصی یافت میشود. کنیا دارای بالاترین نرخ سالانه فروش سیستمهای کوچک خورشیدی (۲۰-۱۰۰ وات) به میزان ۳۰۰۰۰ سیستم در سال میباشد.
نگرانی دربارهٔ تغییرات زیست محیطی در کنار افزایش قیمت روزافزان نفت و اوج تولید نفت و حمایت دولتها، باعث رشد روزافزون وضع قوانینی میشود که بهرهبرداری و تجاری سازی این منابع سرشار تجدیدپذیر را تشویق میکنند.
انواع انرژیهای تجدید پذیر عبارتند از:
قانون عضویت دولت ایران در آژانس بینالمللی انرژیهای تجدیدپذیر پس از تصویب مجلس و تأیید شورای نگهبان در ۱۴ خرداد ۱۳۹۱ از سوی رییس جمهور ابلاغ شد. بر اساس این قانون، دولت اجازه خواهد داشت در آژانس بینالمللی انرژیهای تجدیدپذیر عضویت یابد و نسبت به پرداخت حق عضویت مربوط اقدام کند.
آژانس بینالمللی انرژیهای تجدیدپذیر (ایرِنا - IRENA) در سال ۲۰۰۹ برای ترویج استفاده و افزایش استفاده پایدار از همه اشکال انرژی تجدیدپذیر تاسیس شد. آسان کردن دسترسی به تمام اطلاعات مربوط به انرژیهای تجدیدپذیر، از جمله اطلاعات فنی از دیگر وظایف ایرنا میباشد. اساسنامه این آژانس در تاریخ ۸ ژوئیه ۲۰۱۰ به تصویب رسید. در ژوئن ۲۰۰۹، در جلسه کمیسیون مقدماتی، ابوظبی به عنوان مقر آژانس به طور موقت انتخاب شد
تاریخچه
ایرنا را میتوان زاییده افکار هرمان شیر، نماینده مبارز آلمانی و از رهبران طرفداران انرژیهای تجدیدپذیر دانست. وی تا زمان مرگش (۱۴ اکتبر ۲۰۱۰ میلادی) رئیس یوروسولار (EUROSOLAR)، انجمن اروپایی انرژیهای تجدیدپذیر، واقع در آلمان و رئیس مجلس جهانی انرژیهای تجدیدپذیر بود. شیر، این ایده را در سال ۱۹۹۰ مطرح کرد و از آن زمان برای محقق کردن این ایده تلاش کرده.
در سال ۲۰۰۲، این ایده او را به سالنهای مجلس آلمان کشاند. در آن زمان، حزب سوسیال دموکرات و حزب سبز، ایرنا را بهعنوان بخشی از اهداف سیاسی خود منظور کردند. این امر تا سال ۲۰۰۷ ادامه داشت، زمانیکه دولت آلمان این ایده را پذیرفت و شروع به مذاکرات دوجانبه با کشورهای مختلف کرد تا بتواند آن را با موفقیت اجرا کند. [۲] اساسنامه تاسیس آژانس بینالمللی انرژیهای تجدیدپذیر در تاریخ ۱۲ آبان ۱۳۸۷ (۲۳ اکتبر ۲۰۰۸ میلادی) در شهر مادرید اسپانیا توسط ۵۱ کشور طی کنفرانس مقدماتی نهایی گردید. این اساسنامه در اولین نشست مقدماتی اعضا در شهر بنآلمان به امضای ۵۷ کشور از جمله ایران رسید.
در دومین نشست مقدماتی این آژانس که در شرم الشیخ مصر برگزار شد، شهر مصدر در ابوظبی به عنوان مقر اصلی آژانس تعیین شد. مرکز فناوری و نوآوری در کشور آلمان و دفتر رابط آژانس با دیگر سازمانهای فعال در زمینه انرژیهای تجدیدپذیر نیز در اتریش مستقر خواهندشد.
در نشست پنجم کمیسیون مقدماتی در آوریل ۲۰۱۱ کلیه قوانین و مقررات مورد بررسی و تصویب کشورهای عضو قرارگرفت و نهایتاً با برگزاری اولین نشست مجمع، کلیه فعالیتهای کمیسیون به آژانس واگذار گردید و با موافقت اکثریت کشورهای عضو عدنان امین به عنوان مدیرکل آژانس معرفی گردید.
اهداف
براساس این اساسنامه هدف اصلی تشکیل آژانس توسعه گسترده و پذیرش استفاده از انواع انرژیهای تجدیدپذیر در سراسر جهان میباشد و در این زمینه موارد زیر از اهمیت خاصی برخوردار است:
طبق این اساسنامه ایرنا زمینه اصلی فعالیت آژانس کلیه انرژیهای حاصل از منابع تجدیدپذیر بویژه انرژیهای زیستی، زمین گرمایی، برق آبی، جزر ومد دریاها و اقیانوسها، خورشیدی و بادیمیباشد.
کشورهایی که اساسنامه آژانس را امضا کردهاند. اساسنامه آژانس در مجلس این کشورها به تصویب رسیدهاست.(تا تاریخ ۱۶ می ۲۰۱۱)
تا تاریخ ۱۶ مارس ۲۰۱۱ ، ۱۴۸ کشور و اتحادیه اروپا اساسنامه ایرنا را امضا کردهاند. از این میان ۶۶ کشور اساسنامه آژانس را در مجلس خود به تصویب رساندهاند. از زمان برگزاری اولین نشست مجمع آژانس در آوریل ۲۰۱۱ تنها کشورهای عضوی که اساسنامه را به تصویب مجلس کشور متبوع خود رساندهاند به عنوان عضو دائم و دارای حق رای شناخته میشوند و سایر کشورها تنها به عنوان ناظر و بدون حق رای امکان شرکت در جلسات مجمع را دارند. وزارت نیرو و سازمان انرژیای نو ایران (سانا) به همراه نمایندگان وزارت امور خارجه به نمایندگی از ایران در جلسات و تصمیم گیریها حضور دارند.
زیست توده (به انگلیسی: Biomass) یا بیوماس یک منبع تجدید پذیر انرژی است که از مواد زیستی به دست میآید. بهطورکلی کلیه زبالههایی که منشاء زیستی داشته باشند و از تکثیر سلولی پدید آمده باشند بیوماس نامیده میشوند.
منابع بیوماسی که برای تولید انرژی مناسب هستند، طیف وسیعی از مواد را شامل می شوند که بطور عمده به شش گروه تقسیم بندی میگردند: 1-جنگل ها و ضایعات جنگلی، 2- محصولات و ضایعات کشاورزی، باغداری و صنایع غذایی، 3- فضولات دامی، 4- فاضلابهای شهری، 5- فاضلابها، پسماندها و زائدات آلی صنعتی، و 6- ضایعات جامد زبالههای شهری زیست توده شامل زبالههای زیستی قابل سوزاندن هم میشود، اما شامل مواد زیستی مانند سوخت فسیلی که طی فرایندهای زمین شناسی تغییر شکل یافتهاند، مانند ذغال سنگ یا نفت نمیشود. اگرچه سوختهای فسیلی ریشه در زیست توده در زمان بسیار قدیم دارند، به دلیل اینکه کربن موجود در آنها از چرخه زیستی طبیعت خارج شدهاست و سوزاندن آنها تعادل دی اکسید کربن موجود در جو را به هم میزند، عنوان زیست توده به آنها اطلاق نمیگردد.
تعریف اتحادیه اروپا از زیست توده که در راهنمای 2001/77/EC به تاریخ ۲۷ سپتامبر ۲۰۰۱ میلادی عنوان شده، عبارت است از: "زیست توده عبارت است از اجزا قابل تجزیه زیستی از محصولات، پسماندها و زائدات کشاورزی(شامل موادگیاهی و دامی)، جنگلها و صنایع وابسته و همچنین زائدات صنعتی و شهری قابل تجزیه". بر اساس تعریف علمی ارائه شده برای زیست توده در این آیین نامه، زیست توده به سوختهائی اطلاق میگردد که از جرم توده فیتوپلانکتونها و جرم توده زئوپلانکتونها ساخته میشوند.
امروزه مشخص شده است که سوختهای زیستی به دست آمده از پسماندهای جنگلها و محصولهای کشاورزی جهان میتواند سالانه به اندازه ۷۰ میلیارد تن نفت خام انرژی در دسترس بشر قرار دهد که این میزان ۱۰ برابر مصرف سالانه انرژی در جهان است. همچنین میتوان از این سوختها بیشتر در تولید گرما بهره برد زیرا میتوانند باعث صرفه جویی اقتصادی چشمگیری شوند. زیست توده شامل زبالههای زیستی قابل سوزاندن هم میشود.
زیست توده قابلیت تولید برق، حرارت، سوختهای مایع، سوختهای گازی و انواع کاربردهای مفید شیمیایی را دارا می باشد. زیست توده سهم بزرگی در میان دیگر انواع منابع انرژیهای نو دارا می باشد بطوریکه پس از ذغال سنگ، نفت و گاز طبیعی، چهارمین منبع بزرگ انرژی در دنیا میباشد. این منبع حدود 14 درصد از انرژی اولیه جهان را تامین مینماید و در حال حاضر بیش از 5/11% از انرژی اولیه جهان توسط منابع زیست توده تامین میگردد. و این در حالی است که در ایالات متحده آمریکا 3-4 درصد از انرژی اولیه مورد نیاز فقط از منابع زیست توده تامین میشود. قابلیتهای زیست توده تنها در تولید حرارت نیست، بلکه در تولید سرما، سوختهای مورد نیاز برای حمل و نقل و تولید انرژی الکتریکی نیز استفاده دارد. در سال 2005حدود 44000 مگاوات نیروگاه تولید برق ( با انواع فن آوریها ) و 225000 مگاوات حرارتی نیروگاه مدرن تولید حرارت با منبع زیست توده احداث شده است که حدود 10000 مگاوات آن فقط در ایالات متحده بوده است (حدود 58 درصد از بازار تولید انرژی از منابع تجدید پذیر در امریکا). همچنین بیش از 50 میلیارد لیتر سوخت تجدیدپذیر از منابع زیست توده تولید و مصرف میگردد.
۵تقسیم بندی انواع منابع زیست توده
بخشی از تشعشع خورشید که به اتمسفر زمین میرسد، بواسطه فرایند فتوسنتز در گیاهان جذب و ذخیره میشود. ماکزیمم راندمان تبدیل انرژی خورشیدی در این فرایند بین ۵ تا ۶ درصد است. گیاهان بعنوان منابع ذخیره کربن هستند و CO2 را از هوا جذب کرده و بصورت کربن ذخیره مینمایند. وقتی گیاهی توسط جانوری خورده میشود، بخشی از کربن موجود در گیاه خورده شده به انرژی تبدیل میشود و بخشی دیگر دربافتهای زنده ذخیره میگردد. بخش سوم نیز با فضولات حیوانی دفع میگردد. در صورتی که چوب یا گیاهان سوزانده شوند، علاوه بر انرژی، بخش اعظمی از کربن ذخیره شده بصورت کربن دیاکسید آزاد میشود و بخشی نیز در خاکستر باقی میماند.
تاریخچه
فناپذیری سوختهای فسیلی، تنوعبخشی به منابع انرژی، توسعه پایدار ایجاد امنیت انرژی، مشکلات زیست محیطی ناشی از مصارف انرژی فسیلی از یک طرف و تجدیدپذیر بودن منابع انرژیهای نو نظیر خورشید، باد، زیست توده و ... از طرف دیگر باعث توجه جدی جهانیان به توسعه و گسترش استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر و افزایش سهم این منابع در سبد انرژی جهانی شده است. امروزه ما شاهد افزایش چشمگیر فعالیتها و بودجه دولتها و شرکتها در امر تحقیق، توسعه و عرضه سیستمهای انرژیهای تجدیدپذیرهستیم و این فعالیتها همراه با صرف بودجههای کلان در این زمینه در نهایت موجب کاهش قیمت تمام شده انرژیهای تجدیدپذیر و رقابتپذیری این تکنولوژی با سیستمهای انرژی سنتی موجود میگردد. از نقطه نظر تاریخی استفاده از انرژی زیست توده به ابتداییترین دورههای تاریخ باز میگردد. از زمانی که آتش شناخته شد، انسان نخستین همواره چوب و برگ خشک درختان را به عنوان سوخت استفاده میکرده و این چرخه تا قرن حاضر نیز ادامه پیدا کرده است.
تاریخچه زیست توده در جهان
نخستین نیروگاه بایومس در کشور بنگلادش
تاریخچه زیست توده درایران
برای نخستین بار در ایران سوخت زیست توده جامد در سال ١٣٩١ توسط شرکت دانش بنیان با مدیر عاملی مهدی پورمیرزا در پارک علم و فناوری استان گیلان تولید شد.
ساختار شیمیایی
زیست توده بر پایه کربن است و از مخلوط مولکولهای آلی، شامل هیدروژن، معمولاً اکسیژن و اغلب نیتروژن و مقدار کمی از دیگر اتمها مانند، فلزات قلیایی، فلزات قلیایی خاکی و فلزات سنگیناست. . منابع زسیت توده شامل ترکیبات آلی با زنجیره بلند میباشند که در فرایند هضم به مولکولهای سادهتر تبدیل میگردد. حاصل این فرایند گازی قابل اشتعال به نام بیو گاز میباشد به بیو گازگاز مرداب نیز گفته میشود این گاز شامل دو جز عمده متان و دی اکسید کربن به همرام مقدار جزیی از گازهای دیگر میباشد این مخلوط گازی با ارزش حرارتی ۲/۲ – ۵/۱ مگاژول بر مترمکعب است.
راههای تامین منابع انرژی زیست توده
یکی از راههای تامین منابع انرژی زیست توده، کاشت درختان یا درختچههای مناسب (با دوره رشد کوتاه و سریع) در زمینهای نامرغوب و نیمه بایر است. گر چه سوزاندن این منابع، گاز دی اکسید کربن
کلمات کلیدی : انرژی هیدروژنی و امواج دریا,انرژی جزر و مد,انرژی امواج اقیانوسی,انرژی هیدروژن و پیل سوختی,هیدروژن,موج,امواج,انرزیهای نو,تجدیدپذیر,انرژیهای
در این سایت هیچ فایلی برای فروش قرار نمی گیرد. برای پشتیبانی و خرید فایل به سایت اصلی فروشنده مراجعه بفرمائید:
لینک دریافت فایل از سایت اصلی
ادامه مطلب ...
در تعریفی دیگر میتوان گفت بازیافت عبارت است از فرایند پردازش مواد مصرف شده به محصولات و مواد تازه به منظوره جلوگیری از به هدر رفتن مواد سودمند بالقوه (ذخیرهای)، کاهش مصرف مواد خام، کاهش مصرف انرژی، کاهش آلودگی هوا حاصل از سوختن مواد و آلودگی آبها حاصل از تدفین زبالهها در خاک به وسیلهٔ کاهش مقدار معمول زبالهها و کم کردن نشر گازهای گلخانهای در مقایسه با تولید خالص. بازیافت یک مولفهٔ کلیدی در مدیریت مدرن کاهش مواد زائد که شامل سلسله مراتب کم کردن، دوباره مصرف کردن و بازیافت است. مواد قابل بازیافت چیزهای زیادی را شامل میشوند از جمله بسیاری از انواع شیشهها، کاغذها، فلزات،پلاستیک، منسوجات، آلمینیومهای الکترونیکی مصرف شده در رایانهها و گوشیهای تلفن همراه. اما استفاده مجدد از زبالههای زیستی همچون پسمانده مواد خوراکی به عنوان کود جزو بازیافت محسوب نمیشوند. موادی که قرار است بازیافت شوند یا به مرکز جمعآوری این مواد آورده میشوند از کنار خیابان جمعآوری میشوند و ابتدا دستهبندی شده سپس پاک میشوند و دوباره پردازشهایی روی آنها انجام میشود تا به مواد تازه برای ساخت تبدیل شون اگر چه گاهی اوقات بازیافت در مقایسه با تولید از مواد خام بسیار گرانتر و مشکلتر است، اما به خاطر استفاده مجدد از همان مواد به صرفهاست زیرا که آن مواد در حالت کلی دارای ارزش ذاتی میباشند و بعضی از مواد نیز دارای طبیعت خطرناکی هستند مانند جیوه. به همین خاطر استفاده مجدد از آنها بهتر است. محققان ادعا میکنند که بازیافت بیشتر از آنکه منابع را حفظ کند آنها را از بین میبرد. مخصوصاً در مواردی که دولت تعهد اجرایش را دارد. باید به این نکته نیز توجه کرد که آنها همچنین معتقدند که اگر هزینههای عملیاتی کمتر از سایر موارد برای از بین بردن مواد زائد (مثل دفن کردن زبالهها در خاکچال) باشد، این کار مقرون به صرفهاست. اما ممکن است هنوز آن ارزش خاص را نداشته باشد. در آمریکا سود سالیانه تسهیلات بازیافت ۲٫۹۸۱ میلیون دلار تخمین زده شدهاست در ۵ سال اخیر (۲۰۰۳ تا ۲۰۰۸۸)این مقدار با رشد ۷٪ خود از رقم فعلی فراتر رفتهاست. زیرا در سالهای اخیر حجم زبالههایی که از مواد قابل بازیافت هستند افزایش یافتهاست.
ابتکارات جدید میتواند صنعت را تغییر دهد. برای مثال در کالیفرنیا و نیویورک با رشد ۷۵٪ تولید زبالههای قابل بازیافت نسبت به رقم ۵۰۰ ٪ قبلیه خود سودهای خالص بسیاری برای شرکتهای جمعآوری کنندهٔ این مواد به ارمغان میآورد.
روشهای بازیافت زباله
1- دفع بهداشتی
2- زباله سوز
3- بازیافت انرژی
4- استفاده مجدد(صنعت بازیافت)
دفع بهداشتی زباله
دفن بهداشتی زباله عبارت است از انتقال مواد زاید جامد به محل ویژه دفن آنها به نحوی که خطری متوجه محیطزیست نشود. این روش متداولترین روش دفع زباله در جهان است. در این عملیات حجم زباله به حداقل ممکن میرسد و در پایان هر روز لایهای زباله بهطور صحیح با خاک پوشانده میشود. در این روش مواردی همچون بو، دود و آلودگیهای خاک و آبهای زیر زمینی و سطحی وجود نداشته است.
عملیات دفن بهداشتی زباله شامل 4 مرحله زیر است:
1- ریختن زباله در یک وضع کنترل شده
2- پراکندن و فشردگی زباله در یک لایه نازک برای حجم مواد (به ضخامت حدود 2 متر)
3- پوشاندن مواد با یک لایه خاک به ضخامت حدود20 سانتی متر
4- پوشش لایه نهایی زباله به ضخامت حدود 60 سانتی متر با خاک
پوشاندن مواد در دفن بهداشتی زباله بهطور مؤثراز تماس حشرات، جوندگان، حیوانات دیگر و پرندگان با زبالهها جلوگیری به عمل میآورد. لایه پوششی خاک همچنین از تبادل هوا و مواد زاید جلوگیری کرده و مقدار آب سطحی را که ممکن است به داخل محل دفن نفوذ کند به حداقل میرساند. ضخامت لایه خاکی که برای پوشش روزانه مواد به کار میرود بایستی حداقل 15 سانتی متر و پوشش نهایی خاک در روی شیارهای زباله، 60 سانتی متر باشد تا از نظر ایجاد و یا نشت گازهای تولیدی در اعماق و یا سطح زمین کنترل لازم به عملاید.
انتخاب محل دفن زباله
انتخاب زمین مورد نیاز مناسب برای دفن زبالههای شهری، مهمترین عمل در دفن بهداشتی محسوب میشود که باید با دقت کافی و همکاری ادارات و مؤسساتی چون حفاظت محیطزیست، بهداشت محیط، سازمان آب منطقهای، سرجنگلداری، کشاورزی و منابع طبیعی و نیز با تشریک مساعی شهرداریها انجام شود. محل دفن بهداشتی زباله باید حداقل به مدت 25 سال محاسبه شده و در جهت توسعه شهر نباشد. بهطور عوامل مهمی که در انتخاب محل دفن زباله باید مورد توجه قرار گیرند، عبارتند از: توجه به بهداشت و سلامت عمومی، سطح زمین مورد نیاز، توپوگرافی منطقه، مطالعات هیدرولوژی و زمین شناسی جایگاه، قابلیت دسترسی به خاک پوششی مناسب، قابلیت دسترسی به محل دفن، فاصله شهر تا محل دفن، رعایت جهت بادهای غالب، زه کشی محل دفن،
روشهای مختلف دفن بهداشتی زباله
روشهای مختلف دفن بهداشتی زباله بر حسب موقعیت جغرافیایی، سطح آبهای زیر زمینی و میزان خاک قابل دسترس جهت پوشش زباله بسیار متفاوت است. در زیر به شرح متداول روشهای دفع بهداشتی پرداخته ایم:
1- روش دفن بهداشتی بهصورت مسطح
از این روش در مواقعی استفاده میشود که زمین برای گودبرداری، مناسب نباشد. در این روش زبالهها بعد از تخلیه بهصورت نوارهای باریکی به ضخامت 75ـ40 سانتی متر در روی زمین تسطیح گردیده و لایههای زباله فشرده میشوند تا ضخامت آنها به 300ـ180 سانتی متر برسد. از این مرحله به بعد روی لایههای آماده شده قشری از خاک به ضخامت 30ـ15 گسترده و فشرده میشوند.
2- روش سراشیبی
بیشتر در مواردی که مقدار کمی خاک برای پوشش زباله در دسترس باشد از روش سراشیبی استفاده مینمایند. مساعدترین منطقه برای عملیات دفن بهداشتی زباله در این روش، مناطق کوهستانی با شیب کم است. در این عملیات جایگزینی و فشردن مواد یک طبقه روی طبقه قبلی صورت گرفته و خاک لازم برای پوشاندن زباله از قسمتهای دیگر محل تأمین میشود.
3- روش ترانشهای یا گودالی
این روش در مناطقی که خاک به عمق کافی در دسترس بوده و سطح آبهای زیر زمینی به کفایت پایین است مورد استفاده قرار میگیرد. بدین ترتیب ترانشههایی به طول 30-12، عمق 4ـ1 و عرض 15ـ5/4 متر حفر میشود. از این پس زباله در ترانشههایی که از قبل آماده شده است تخلیه گردیده و بهصورت لایههای نازکی که بهطور معمول بین 200ـ150 سانتی متر است فشرده میگردد. ارتفاع این لایهها بایستی به حداکثر 5/2-2 متر رسیده و در صورت لزوم با قشری از خاک به ضخامت 30ـ10 سانتی متر پوشیده شوند.
زباله سوزی
سوزاندن زبالهها در محیط باز، در بشکه و سایر روشهای کنترل نشده سوزاندن، دارای تاریخچه بسیار قدیمی است. بهطور کلی، سوزاندن زواید جامد برای کاهش مقدار زباله وکاهش زمین دفن آن بود. بعد از اینکه مشخص شد حرارت میتواند میکروارگانیسمها را از بین ببرد، در بیمارستانها از کورههای زبالهسوز استفاده گردید. از کورههای زبالهسوز برای کاهش حجم و نابود ساختن میکروارگانیسمهای بیماری زا استفاده میشود امروزه، برخلاف دانش پیشرفته انسان در مورد احتراق، کورههای زبالهسوز مناسب به ویژه از نظر کنترل آلودگی هوا، از بین بردن مواد آلی و مصارف چند گانه طراحی نشدهاند.
محاسن زباله سوزها
1- این روش مؤثرترین روش دفع زباله است که در مقایسه با سایر روشهای دفع به زمین کم تری نیاز دارد. خاکستر باقیمانده به علت عاری بودن از مواد آلی و باکتریها از نظر بهداشتی مخاطرهآمیز نبوده و قابل دفن است.
2- آب و هوا و تغییرات جوی تقریباً تأثیر مهمی در این روش ندارد.
3- سوزاندن زباله در دستگاههای زبالهسوز منافع جنبی نظیر استفاده از حرارت ایجاد شده برای گرم کردن بویلرها و در نتیجه تولید انرژی بهره دارد.
معایب زباله سوزها
این روش در مقایسه با سایر روشها به سرمایهگذاری و هزینه اولیه بیش تری نیاز دارد. این روش ایجاد بو، دود و آلودگی هوا مینماید که مورد اعتراض مردم است. به کارکنان کارآزموده و افراد مجرب برای بهرهبرداری و نگهداری از دستگاههای زبالهسوز نیاز دارد. هزینه نگهداری و تعمیرات در این روش بیش از سایر روشهای دفع زباله است. این روش برای دفع مواد زاید خطرناک نظیر مواد رادیواکتیو و مواد قابل انفجار روش مناسبی نیست.
کورههای زباله سوزی بدون بازیابی انرژی
1- زبالهسوزهای پیوسته
در این نوع زباله سوزها مواد زاید به وسیله کانال قیفی شکل به درون کوره هدایت میشود. این روش دستگاههای کنترلی بهصورت خود کار برای تنظیم دمای کوره، کوران هوا، سرعت حرکت زباله و خنک نمودن خاکستر تولیدی تعبیه شده است. این واحدها چندان بزرگ طراحی نشده و قادر نیستند روزانه بیش از 150 تن زباله را بسوزانند.
2- زبالهسوزهای ناپیوسته
این زباله سوزها همچون کورههای زغال دستی در مواقع نیاز به وسیله کارگران، بارگیری شده و به کار گرفته میشوند و زبالهها گهگاه و در صورت نیاز به درون این کورهها فرستاده میشوند.
معایب کورههای زباله سوز
1- ایجاد گرد و غبار گازهای خروجی از دودکش که حدود 2 تا 5 مترمکعب است.
2- آلودگی هوا، هوای اولیه احتراق، ممکن است ناشی از فلزات و نمکها موجود در زباله باشد.
3- سرو صدا
سوزاندن موجب بیشترین درصد کاهش درزواید میشود.
– کاهش وزن زباله در اثر سوختن بستگی به شیشه، فلز و سایر مواد غیرقابل احتراق دارد. بهطور کلی، تقریباً 80-50% حجم زواید و 70درصد- 50درصد وزن آن در اثر سوختن کاهش مییابد.
کورههای زبالهسوز برخلاف زمین دفن زباله، به فضای کمی احتیاج دارند و به آسانی میتوان آنها را در منازل، آپارتمانها، فروشگاههای بزرگ و مؤسسههای مشابه بکار برد. از کورههای زبالهسوز کوچک محلی، برای کاهش حجم و وزن زبالهها استفاده میشود و بازیابی انرژی از چنین کورههایی کم است. این نوع کورهها تولید بوهای نامطبوع و دود میکنند که به علت احتراق غیرکامل مواد آلی است. دود کورهها را میتوان به و سیله دستگاههای کنترل آلودگی هوا کنترل کرد.
بازیافت انرژی
بسیاری از زبالههای شهری ترکیبی از زبالههای خانگی، تجاری و... شامل مواد آلی و غیرآلی میباشند و میتوانند مواد خوبی را از قسمت آلی تولید نمایند.
فن آوری تبدیل زباله به انرژی
در کشورهای صنعتی ارزش حرارتی زبالههای شهری بین 8 تا 12mj/Kg است که با 19mj/mg برای چوب خشک و 15mj/mg برای لگنت و mj/Kg 22 برای زغال سنگ مقایسه میشود.
1- تبدیل بیوشیمیایی
فرآیندی بیوشیمیایی است که طی آن زبالههای آلی به وسیله باکتریها به مولکولهای سادهتر شکسته میشوند که به دو صورت هوازی(همراه با اکسیژن) و بیهوازی (در غیاب اکسیژن) خواهند بود.
تجزیه بیهوازی: عبارت است از تجزیه مواد فساد پذیرتوسط عمل باکتریها در غیاب اکیسژن؛ حاصل این کار گازی است که ترکیبی از متان و دی اکسیدکربن است و به نام بیوگاز شناخنه میشود. بیو گاز میتواند به عنوان جایگزینی برای سوختهای فسیلی به کار میرود. برای هر تن زباله براساس تئوری حدود 300 متر مکعب بیوگاز در یک دوره 10 ساله در محل دفن ایجاد میشود که معادل 5 گیگا ژول انرژی است. گاز محل دفن میتواند در کاربردهای حرارتی نیز به کار رود. این گاز برای ایجاد حرارت در ساختمان و فرآیندهای صنعتی میتواند استفاده شود.
بازیافت به معنی استفاده از مواد مصرف شده برای تولید و ساخت مجدد همان کالا یا کالای قابل استفاده دیگر است، مثل ساخت کاغذ تازه از کاغذهای باطله و غیر قابل استفاده.
بازیافت زباله ها سه فایده مهم برای محیط زیست دارد. ما به کمک بازیافت زباله در مصرف منابع طبیعی صرفه جویی کرده ایم زیرا به جای استفاده از مواد خام برای تولید محصولات نو، از مواد بازیافتی استفاده می کنیم.
از دیگر فوائد بازیافت، صرفه جویی در مصرف انرژی است. البته برای بازیافت مواد زاید هم نیاز به مقداری انرژی است اما انرژی لازم برای بازیافت زباله خیلی کمتر از انرژی مورد نیاز برای تولید محصولات جدید از مواد خام است. برای مثال ساختن آلومینیوم از آلومینیوم بازیافت شده ۹۰ درصد انرژی کمتر از ساختن آن از سنگ معدن نیاز دارد. سومین فایده بازیافت نیاز به فضای کمتر برای دفن زباله هاست.
در گام اول برای بازیافت زباله ها باید مواد قابل تجزیه مثل پسمانده های آشپزخانه و مواد غذایی را از سایر زباله ها جدا کرده و سعی شود فقط این مواد را در کیسه زباله ریخته و به رفتگر تحویل داد. این مواد را به نوعی کود به نام کمپوست تبدیل می کنند و برای اصلاح خاک و جبران مواد غذایی از دست رفته از آن استفاده می کنند.
در مرحله بعد باید مواد قابل بازیافت را از زباله ها جدا کنیم. شیشه، کاغذ، پلاستیک و انواع فلزات از بهترین مواد برای بازیافت هستند.
▪ بازیافت مواد، جلوگیری از اتلاف سرمایه های ملی.
▪ انرژی صرفه جویی شده حاصل از بازیافت یک قوطی آلومینیومی، یک تلویزیون را برای سه ساعت روشن نگه خواهد داشت.
▪ آلومینیوم را می توان بارها ذوب کرد و به قوطی یا ظرف جدید تبدیل نمود.
▪ بازیـافت هر تـن کاغذ باطله، ماهانه از تخریب ۹۰ هـزار هکتار جنگل، مصرف ۱۲میلیون لیتر آب و ۱۲۰ هزار کیلووات برق می کاهد.
▪ به کمک بازیافت کاغذهای موجود در زباله ها، ماهیانه در آمدی بالغ بر۲۰ میلیارد ریال به دست خواهد آمد.
▪ بازیافت آلـومینیوم، آلودگیـهای زیست محیـطی ناشی از فرآیند تولید این فلز را ۹۵ درصد کاهش می دهد.
▪ برای تهیه شیشه از شیشه بازیافت شده ۵۰ درصد آلودگی آب و ۲۰درصد آلودگی هوا را کاهش می دهد.
▪ بازیافت کاغذ، منابع اقتصادی، عدم وابستگی در جهت ورود خمیر کاغذ، کاهش آلودگی، جلوگیری از قطع درختان و کاهش تولید زباله را به دنبال خواهد داشت.
▪ انرژی لازم، برای تولید یک کیلوگرم لاستیک نو، سه برابر انرژی مورد نیاز برای تولید یک کیلوگرم لاستیک بازیافتی است.
▪ ورقه های آلومینیومی بشقاب پیتزا و شیرینی قابل بازیـافت اند، آنها را داخـل سطل زباله نیندازیم.
▪ به کمک بازیافت کاغذ، می توانیم از قطع شدن درختان زیادی جلوگیری کنیم.
▪ بازیافت هر تن کاغذ، می تواند زمینه اشتغال برای ۵ نفر را فراهم کند
▪ به کمک بازیافت، مساحت کمتری از بیابانها و مراتع کشور به زباله دانی تبدیل می شود.
▪ به کمک بازیافت کاغذ، میزان انرژی مورد نیاز به یک چهارم و آب مورد نیاز به یک صدم کاهش می یابد.
▪ اصلاح الگوی مصرف و بازیافت بهداشتی زباله، دو اصل مهم برای کاهش آلودگی محیط زیست.
▪ برای تهیه هر تن کاغذ از چوب ۴۴۰ هزار لیتر آب مصرف می شود در حالی که برای تهیه آن از کاغذ باطله، ۱۸۰۰ لیتر آب کافی است.
▪ تهیه کاغذ از کاغذهای بازیافتی، ۳۰ تا ۵۵ درصد انرژی کمتری نیاز دارد و ۹۵ درصد آلودگی کمتری ایجاد می کند.
▪ به کمک بازیافت ۲۵ درصد از کاغذهای موجود در زباله های شهری، می توان سالانه از قطع یک میلیون و هفتصد هزار درخت جلوگیری کرد.
▪ صرفه جویی در مصرف مواد اولیه و انرژی و نیز کاهش ورود مواد آینده به محیط زیست از فوائد بازیافت است.
▪ با کاهش مصرف منابع طبیعی و بازیافت زباله، عمر تنها زیستگاه بشر « زمین » را طولانی تر کنیم.
▪ کیسه های نایلونی و پلاستیکی تجزیه پذیر نیستند، از مصرف بی رویه آنهاخودداری کنیم.
▪ بازیافت فرصتی برای محیط زیست و منابع ۶۱۴۷۲;۶۱۴۷۲;محدود آن.
▪ بازیافت گامی حیاتی برای حفاظت از منابع طبیعی و محیط زیست.
▪ بازیافت گامی سبز در جهت توسعه پایدار.
▪ مشکل کمبود کاغذ در کشورهای در حال توسعه بزرگترین
▪ مشکل برای ادامه تحصیل است. به کمک بازیافت،
▪ کشورمان را در حل این معضل یاری کنیم.
۱) بازیافت کاغذ »
برای تهیه هر تن کاغذ نیاز به قطع ۱۷ اصله درخت است. بنابراین اگر هر شخص کاغذهای باطله اش را در طول یک سال جمع کند معادل ۵/۱ اصله درخت است و اگر همه ما ایرانیان این کار را انجام دهیم از قطع ۱۰۰ میلیون درخت در طول یک سال جلوگیری کرده ایم.
برای تهیه مصرف سالانه دستمال کاغذی هر خانواده ایرانی نیاز به قطع ۵/۱ اصله درخت می باشد.
استفاده از کاغذ بازیافت شده به جای تهیه آن از چوب درختان، موجب کاهش آلودگی هوا به میزان ۷۴ درصد، کاهش آلودگی آب به میزان ۳۵ درصد و کاهش مصرف آب به میزان ۵۸ درصد خواهد شد به همین دلیل ۵۰ درصد کاغذ تولید شده در کشورهای توسعه یافته از کاغذهای بازیافتی است.
بنابراین بازیافت کاغذ علاوه بر منافع اقتصادی، موجب عدم وابستگی در جهت ورود خمیر کاغذ، کاهش آلودگی، ممانعت از قطع درختان و کمک به سیستم جمع آوری و دفن زباله های تولیدی می شود. پس چه خوب است:
روزنامه ها و کاغذهای باطله و دفترچه های تمام شده بچه ها را هرگز دور نریزیم، آنها را از سایر زباله ها جدا کرده و به مأموران بازیافت تحویل دهیم. اشیایی مثل پاکتها و پوشه ها را دورنریزیم تا در مواقع لزوم از آنها استفاده کنیم
۲) بازیافت پلاستیکها
ـ پلاستیک ها از نفت که منبعی غیر قابل تجدیدند تهیه می شوند ولی به علت غیر قابل تجزیه بودن، از زباله های پایدار و آلوده کننده محیط زیست به شمار می آیند.
ـ کیسه های نایلونی و پلاستیک به طور متوسط ۵۰۰ تا ۷۰۰ سال در طبیعت باقی می مانند.
ـ ۳۰ درصد از پلاستیکهای تولید شده در بسته بندی به کار می روند. بنابراین با جلوگیری از بسته بندیهای زائد می توان به مقدار زیادی از حجم زباله ها کاست.
ـ استفاده از بسته بندیهای قابل بازگشت و یا ساکهای پارچه ای به هنگام خرید، از راههای مؤثر در جهت کاهش میزان ورود زباله ها به طبیعت است.
ـ به منظور کاهش حجم زباله ها می توان از کیسه های پلاستیک خشک و غیر آلوده چندین بار استفاده کرد و در پایان هم، از آنها برای جمع آوری زباله ها، استفاده نمود.
ـ به همراه داشتن لیوان شخصی به جای استفاده از لیوان یک بار مصرف و به کار بردن ظروف قابل شستشو به جای ظروف یک بار مصرف در مراسم و مهمانی ها، از دیگر راههای کاهش ورود زباله های پلاستیکی به محیط زیست است.
۳) بازیافت شیشه
ـ بطری شیشه ای که امروز دور انداخته می شود تا ۱۰۰۰ سال دیگر هم به صورت زباله در روی زمین قرار دارد.
ـ برای تولید شیشه باید مقدار زیادی شن و ماسه از زمین استخراج شود که این کار مستلزم صرف مقدار زیادی انرژی و آب است.
ـ انرژی لازم برای تولید هر کیلوگرم شیشه حدود ۴۲۰۰ کیلو کالری است.
ـ تهیه شیشه از شیشه بازیافت شده نسبت به تهیه آن از مواد اولیه، آلودگی آبها را به میزان ۵۰ درصد آلودگی آب و تا ۲۰ درصد آلودگی هوا را کاهش می دهد.
ـ ذوب هر تن شیشه منجر به صرفه جویی ۱۰۰ تن نفت می شود.
ـ جدا کردن انواع ظروف شیشه ای شکسته یا شیشه های مربا، سس و غیره در منزل جهت بازیافت آنها، گام بزرگی در جهت بازیافت شیشه هاست.
ـ به هنگام جمع آوری شیشه ها، بهتر است درپوش های پلاستیکی و فلزی بطریهای شیشه ای را جدا کرده و آنها را بر حسب رنگ تفکیک کرد.
بعضی از زباله های تولید شده در خانه ها از مواد بسیار خطرناک به شمار می آبندو مانند باطریهای مختلف، لامپهای مهتابی و جیوه ای، لوازم الکترونیکی و ... . این وسایل دارای مواد خطرناکی هستند که سلامت ما و محیط زیست را تهدید می کنند.
بنابراین :
ـ چه خوب است از لوازم خانگی یا اسباب بازیهای باطری دار را کمتر استفاده کنیم. ساعتهای اتوماتیک بهتر از ساعتهایی است که با باطری کار می کنند.
ـ از قرار دادن لامپهای جیوه ای و مهتابی و یا لامپهای سوخته در محلی که احنمال شکستن آنها وجود دارد خودداری کنیم.
مقدمه
ریختهگری تحت فشار یا دایکاست (به انگلیسی: Die casting) نوعی ریختهگری است که مواد مذاب تحت فشار به داخل قالب تزریق میشود. در این سیستم بر خلاف روشهای دیگر ریختهگری که مذاب تحت نیروی وزن خود به داخل قالب میرود ، مواد مذاب با فشار داخل قالب تزریق میشود و در همان حالت یعنی تحت فشار مواد مذاب منجمد می شود و امکان تولید قطعات با استحکام بالا را میدهد. ریختهگری تحت فشار کوتاهترین راه تولید یک محصول ازفلز میباشد. یکی از مزایای این روش، تولید قطعات بسیار نازک و همچنین با استحکام بسیار زیاد میباشد که ساخت آن توسط روشهای دیگر ریخته گری تقریباً غیرممکن میباشد. دراین روش از قالبهای فلزی استفاده میشود. تفاوت اساسی روشهای تحت فشار ریژه در روش پُر شدن قالب است. در روش ریژه پر شدن قالب براساس نیروی ثقل مذاب میباشد در حالی که درریخته گری تحت فشار، پر شدن قالب در اثر فشار وارد بر مذاب بوده و انجماد نیز تحت فشار انجام میگیرد. به همین دلیل در روش ریختهگری تحت فشار امکان تولید قطعات پیچیدهتر وجود داشته و از لحاظ مک و حفرههای گازی و نیز خواص مکانیکی شرایط بهتری نسبت به ریختهگری در قالبهای ریژه دارد
ریختهگری تحت فشار بر اساس نیروی فشار اعمال شده به دو دسته تقسیم میشود:
۱-ریختهگری تحت فشار بالا
۲-ریختهگری تحت فشار کم
روش ریختهگری تحت فشاربالا کاربرد وسیعتری نسبت به روش ریختهگری تحت فشار کم دارد و در صنعت اصطلاحاً به آن (ریختهگری تحت فشار) و یا (دایکاست) گفته میشود؛ بنابراین زمانی که اصطلاح تحت فشار آورده شد، مقصود ریختهگری تحت فشار بالا میباشد از جنبه ای دیگر به دو دسته زیر تقسیم می شود:
مزایای ریخته گری تحت فشار Die Casting
ریخته گری تحت فشار نوعی ریخته گری می باشد که مواد مذاب تحت فشار به داخل قالب تزریق می شود. این سیستم بر خلاف سیستم هایی که مذاب تحت نیروی وزن خود به داخل قالب می رود، دارای قابلیت تولید قطعات محکم و بدون مک (حفره های درونی) می باشد. دای کاست سریع ترین راه تولید یک محصول از فلز می باشد.
مزایای ریخته گری تحت فشار:
1- تولید انبوه و با صرفه
2- تولید قطعه مرغوب باسطح مقطع نازک
3- تولید قطعات پیچیده
4- قطعات تولید شده در این سیستم از پرداخت خوبی برخوردار است.
5- قطعه تولید شده استحکام خوبی دارد.
6- در زمان کوتاه تولید زیادی را امکان می دهد.
معایب ریخته گری تحت فشار:
1- هزینه بالا
2- وزن قطعات در این سیستم محدویت دارد.
3- از فلزاتی که نقطه ذوب آنها در حدود آلیاژ مس می باشد می توان استفاده نمود.
ماشین های دایکاست:
این ماشین ها دو نوع کلی دارند:
1- ماشین های با محفظه تزریق سرد: Cold chamber در این نوع سیلندر تزریق خارج از مذاب بوده و فلزاتی مانند AL و Cu و mg تزریق می شود و مواد مذاب توسط دست به داخل سیلندر تزریق منتقل می شود.
2- ماشین های با محفظه تزریق گرم: Hot chamber در این نوع سیلند تزریق داخل مذاب و کوره بوده و فلزاتی مانند سرب خشک و روی تزریق می شود و مذاب اتوماتیک تزریق می شود.
محدودیت های سیستم سرد کار افقی:
1- لزوم داشتن کوره های اصلی و فرعی برای تهیه مذاب و رساندن مذاب به داخل سیلندر تزریق
2- طولانی بودن مراحل کاری
3- امکان به وجود آمدن نقص در قطعه به دلیل افت حرارت مذاب آکومولاتور
بسته نگه داشتن قالب: (قفل قالب DIE LOCK)
فشارهایی که در ریخته گری تحت فشار در فلز مذاب به وجود می آیند مستلزم داشتن تجهیزات ویژه جهت بسته نگه داشتن قالب می باشد تا از فشاری که برای باز کردن قالب در طی تزریق به وجود می آید و باعث پاشیدن فلز از سطح جدا کننده قالب می شود اجتناب شده و تلرانس های اندازه قطعه ریختگی تضمین گردد. قالب های دایکاست به صورت دو تکه ساخته می شوند یک نیمه قالب به کفشک ثابت (طرف تزریق) و نیمه دیگر به کفشک متحرک (طرف بیرون انداز) بسته می شود. قسمت متحرک قالب بوسیله ماشین روی خط مستقیم به جلو و عقب می رود و به این ترتیب قالب دایکاست باز و بسته می شود. بسته نگه داشتن هر دو نیمه قالب طی تزریق، بسته به طراحی ماشین ریخته گری تحت فشار با روش های مختلف صورت می گیرد. یک روش اتصال با نیرو است که از طریق اعمال یک نیروی هیدرولیکی بر کفشک متحرک به وجود می آید. روش دیگر اتصال با فرم به کمک قفل و بندهای مکانیکی صورت می گیرد. این قفل و بند ها فقط با یک نیروی کوچک پیش تنش کار می کنند. در هر دو مورد یک بسته نگهدارنده ایجاد می گردد که با نیروی به وجود آمده باز کننده در قالب دایکاست مقابله می کند. نیروی باز کننده نتیجه فشار تزریق است که هنگام پر کردن قالب ایجاد می گردد.
قالب های دایکاست:
قالب دایکاست عبارت است یک قالب دائمی فلز ی بر روی یک ماشین ریخته گری تحت فشار که برای تولید قطعات ریختگی تحت فشار به کار می رود. هدایت کردن فلز مذاب به درون حفره قالب توسط کانال هایی انجام می گیرد که به آن سیستم مدخل تزریق –راهگاه- گلویی گفته می شود. هر قالب دایکاست از دو قسمت تشکیل شده است تا بتوان قطعه را بعد از انجماد از حفره قالب بیرون آورد. اجزاء قالب دایکاست که با فلز ریختگی مذاب در تماس هستند از فولاد گرم کار و یا از آلیاژهای مخصوص نسوز و مقاوم در برابر تغییر دما ساخته می شود.
بعضی قطعاتی که با دای کستینگ تولید می شوند عبارتند از: کاربراتورها، موتورها، قطعات ماشین های اداری، قطعات لوازم کار، ابزارهای دستی و اسباب بازی ها. وزن اکثر قطعات ریختگی این فرآیند از کمتر از 90 گرم تا حدود 25 کیلوگرم تغییر می کند.
منبع: http://www.metallurgyis.ir/ftopicp-215-.htm
ریخته گری تحت فشار (دایکاست): عبارت است از یک روش ریخته گری که در آن فلز مایع تحت تاثیر یک فشار نسبتا بالا به داخل قالب های چند تکه پرس می شود.بنابراین عمل پرکردن قالب همانند ریخته گری ماسه ای تحت تاثیر نیرود وزن نیست ،بلکه عمدتاٌ بر اساس تبدیل انرژی فشاری که به فلز ریختگی مایع اعمال می شود به انرژی جنبشی صورت می پذیرد به این ترتیب هنگام عمل ریختن ، جریانهای سیالی با سرعت بالا به وجود می آیند تا اینکه بالاخره در انتهای پرکردن قالب انرژی جنبشی مواد متحرک به انرژی فشاری و حرارتی تبدیل می شود .
ریخته گری تحت فشار از درون ریخته گری با قالب فلزی ریژه توسعه پیدا کرده است . وجه مشترک هر دو روش استفاده از قالب های فلزی دائمی است . اما ریخته گری با قالب های فلزی ریژه محدودیت هایی دارد ، زیرا پر کردن قالب فقط تحت تاثیر نیروی ثقل انجام می گیرد و از این جهت دسترسی به سرعت های بالا برای جریان سیال امکان پذیر نیست . بر این اساس قطعات ریختگی جدار نازک با دقت اندازه بالا و همچنین گوشه ها و لبه های تیز فقط تحت شرایطی با این روش قابل تولید هستند . در ریخته گری تحت فشار ( دایکاست ) فلز مایع با سرعت زیاد به داخل حفره قالب فشرده می شود . تاثیر فشار را که در اثر آن فلز مایع از درون باریکترین سطوح مقاطع نیز جریان می یابد و به دیواره قالب برخورد می کند برای تطبیق دقیق قطعه ریختگی با شکل قالب با کیفیت سطح بالا فراهم می گردد و می توان از ابعاد بیش از اندازه بزرگ در طراحی قطعات ریختگی اجتناب و در نتیجه در مصرف مواد ریختگی صرفه جویی نمود . از این جهت ریخته گری تحت فشار به لحاظ فنی و اقتصادی مزایای قابل توجهی دارد ، بویژه اینکه این روش نه فقط بهره وری بالایی را میسر می سازد ، بلکه کوتاهترین راه تولید یک محصول از فلز نیز می باشد .
گرم کردن قالب :
قالب دایکاست بایستی بر روی ماشین دایکاست قبل از شروع بکار تا دمای لازم گرم گردد. تحت هیچ شرایطی نبایستی با یک قالب سرد و یا به قدر کافی خنک نشده ریخته گری را آغاز نمود ، در غیر این صورت تنش های حرارتی بالایی در سطح خارجی قالب پدید می آیند ، که معمولاً از بین نمی روند و باعث تشکیل ترکهای زود رس ناشی از سوختگی می گردند .
دمای گرم کردن قالب بایستی تقریباً به اندازه میانگین دمای قالب که برای ریخته گری ضروری است باشد ( آلیاژ آلومینیم از ۲۵۰ تا ۳۱۰ ) بطور کلی اگر در مرز بالای درجه حرارت های توصیه شده برای قالب بهتر بوده و طول عمر قالب می تواند بطور قابل ملاحظه ای افزایش یابد ، زیرا اختلاف بین دمای ریخته گری و دمای قالب کمتر است . اندازه تنش های متناوب حرارتی به عنوان عامل تشکیل ترک های ناشی از سوختگی به دمای قالب بستگی دارد . هر چه افت حرارتی بین دمای ریختگری و دمای قالب کمتر باشد ، به همان نسبت نیز انبساط در سطح خارجی قالب و خطر ایجاد ترک کمتر است.
خنک کردن قالب :
درهر سیکل تزریقی گرما به قالب دایکاست انتقال می یابد برای بدست اوردن قطعه تزریقی بایستی فلز مذاب منجمد ، تا دمای انجماد سرد گردد. برای اینکه بتوان قطعه تزریقی را از قالب گرفت و یا به بیرون پرتاب نمود ، بایستی آنرا تا دمای باز هم پایین تر خنک نمود . این بدان معنی است که برای خنک کردن مطلوب فلز تزریقی بایستی مقداری گرمای زیادی از طرف قالب دریافت و انتقال داده شود. خواص حرارتی جنس ماده قالب به گونه أی که این تخلیه گرمایی امکانپذیر می گردد اما بایستی این گرما از خود قالب هم خارج شود و این وظیفه سیستم خنک کننده قالب است . به عنوان ماده خنک کننده ، معمولاً از آب و بعضاً نیز از روغن موجود در دستگاههای تنظیم دما ، در صورتی که هم برای گرم کردن و هم برای خنک کردن بکار رود استفاده می شود .
برای قطعات تزریقی کوچک و یا جدار بسیار نازک ممکن است بتوان از خنک کردن قالب بطور کامل صرف نظر نمود ، به شرطی که گرمای ارائه شده از طریق افزایش تعداد تزریق ها بیشتر از گرمای پس داده شده به بهترین وجه از طریق تشعشع ، همرفت و هدایت نباشد . طبیعی است که این موضوع برای ریخته گری آلیاژ های با دمای ذوب نسبتاً پایین هم مانند قطعات دایکاست کوچک و جدار نازک سرب و قلع صادق است .
حتی د رقطعات دایکاست جدار ضخیم هم گاه نیازی به خنک کردن قالب نیست ولی معمولاً در ماشین های اتوماتیک سریع با محفظه ضروری است .
برا ی خنک کردن قالب، کانال هایی در قالب دایکاست برای جریان یافتن ماده خنک کننده تعبیه می گردد این کانال ها بطرف ناحیه ای از قالب که با قطعه تماس دارد هدایت می شوند یعنی جایی که انتقال گرما از قطعه تزریقی یه سمت قالب آغاز می گردد اگر صفحه قالب فاقد مغزی قالب باشد کانال های خنک کن در داخل صفحه قالب فاقد مغزی قالب باشد کانال های خنک کن در داخل صفحه قالب سوراخ کاری شده و به مدار سیستم خنک کننده مربوط متصل می گردد.
کانال های خنک کن در قسمتی از قالب که بایستی خنک گردد به روش های گوناگون طراحی می گردند . نحوه هدایت کانال بایستی طور انتخاب شود که بخصوص ناحیه ای از قالب که پشت حفره قالب قرار دارد بتواند خوب خنک گردد.
کانال های درون قالب به صورت مستقیم هدایت می شوند اما درعین حال تغییر زاویه و تطبیق این کانال ها به لبه های قالب هم امکانپذیر است .
تخلیه هوای قالب :
یکی از شرایط مهم برای تولید قطعات مهم تولید تزریقی بدون عیب آن است که در موقع تزریق مقدار گازهای محبوس در ساختار قطعه محبوس در ساختار قطعه تا حد امکان کم باشد . و این تعداد کم تخلخلهای گازی با ابعاد کوچک میکروسکوپی به هم فشرده شوند . بدین ترتیب دو خواسته مطرح می گردد .
دراین شیوه فلز مذاب را با فشار زیادی (چند هزار پوند بر اینچ مربع) به داخل قالب می رانند و مذاب در تمام طول مدت انجماد در همان فشار نگه داشته می شود. با کمک این روش می توان قطعاتی با ظرافت عالی تولید کرد.
از آنجا که قالب های مصرفی را غالباً از فولاد ابزار سخت می سازند (چدن تحمل فشارهای زیاد را ندارد) عموماً پر هزینه اند. به منظور امکان باز کردن قطعه، قالب باید حداقل ۲ تکه باشد ولی غالباً خیلی پیچیده تر از این است و دارای قسمتهای مختلفی است که در جهات متفاوت حرکت می کنند. به علاوه هر قسمت باید دارای کانال های عبور آب سرد و بیرون انداز قطعه باشد. اینها سبب می گردد قیمت هر دست قالب از اینگونه قالبها بسیار گران قیمت باشد.
دستگاههایی که برای ریخته گری تحت فشار به کار می روند اساساً بر دو نوع هستند.
۱- دستگاه با مخزن داغ.
همانطور که در تصویر مشاهده می شود،دستگاه با مخزن داغ (گردن غازی) دارای لوله ای
غوطه ور به شکل گردن غاز در حوضچه فلز مذاب است. یک پیستون مکانیکی مذاب را با فشار از داخل لوله گردن غازی به قالب میراند و در آنجا سریعاً انجماد صورت می گیرد. سرعت عمل این نوع دستگاهها زیاد است و امتیاز مشخص آنها این است که تزریق فلز ازهمان مخزنی که در آن ذوب
می شود صورت می گیرد. این روش را نمی توان برای فلزات با نقطه ذوب بالا به کار برد. در ریخته گری آلومینیوم،مذاب این فلز تمایل به جذب آهن از تجهیزات ریخته گری دارد. در نتیجه از
انواع مدیریت و اصول آن
مقدمه
تاکنون، تعاریف متعددی برای مدیریت ارائه شده است. برخی از مهمترین تعاریفی که ارائه شده، به قرار زیر است:
مدیریت از دید کارکردی شامل وظایفی همچون برنامهریزی، تصمیمگیری، سازماندهی، نوآوری، هماهنگی، ارتباطات، رهبری، انگیزش و کنترل میگردد. این نوع تعاریف از مدیریت اگر چه با کمی و کاستی یا فزونیهایی در واژههای بیانکنندهٔ وظایف روبروست، اما به نظر روانتر از تعاریفی است که میکوشند مدیریت را محصور به یک ویژگی خاص نمایند یا ارزش فلسفی خاصی به مفهوم بیفزایند. بااینحال، تعاریف متعدد از مدیریت با توجه به کارکردهای آن از سوی محققانی چون فایول یا گیولیک دارای تفاوتهایی است که بهسادگی نمیتوان از آنها گذر کرد. آنچه واضح است علم مدیریت هنوز نتوانسته است تعریف خود را مدیریت کند
تعریف ذیل، مفاهیم کلیدی مدیریت را دربردارد:
وظایف مدیریت
هنری فایول، صنعتگر فرانسوی، چنین اظهار داشت که همه مدیران، پنج وظیفه یا کار، انجام میدهند: برنامهریزی، سازماندهی، رهبری، هماهنگی و کنترل. امروزه، این کارها را به صورت چهار وظیفه:
بیان میکنند.
پیتر دراکر، وظیفه مدیران را بازاریابی و نوآوری میداند.[۶] در عین حال، متون جدیدتر عمده وظایف مدیران را برنامهریزی، سازماندهی، رهبری، استخدام و کنترل میدانند.[۷] برخی از منابع، استخدام را از فهرست فوق حذف کردهاند[۸] و برخی نیز هماهنگی را جایگزین آن نمودهاند.
مدیریت از دید کارکردی شامل وظایفی همچون برنامهریزی، تصمیمگیری، سازماندهی، نوآوری، هماهنگی، ارتباطات، رهبری، انگیزش و کنترل میگردد
برنامهریزی
برنامهریزی یا طرحریزی یعنی اندیشیدن از پیش. متخصصین از زوایای متعدد برای برنامهریزی تعاریف متعددی ارائه کردهاند که برخی از آنها از این قرار است:
در گزینش و تعیین هدف، مدیر باید امکانپذیر بودن و قابل قبول بودن آنها را از نظر مدیران و کارکنان، مورد توجه قرار دهد.
سازماندهی
سازماندهی فرایندی است که طی آن تقسیم کار میان افراد و گروههای کاری و هماهنگی میان آنان، به منظور کسب اهداف صورت میگیرد.
در رابطه با سازماندهی، مدیر باید هم ساختار سازمان را متناسب با اهداف و منابع سازمان ایجاد نماید(طراحی سازمان) و هم به دنبال فراهم نمودن افراد مناسب برای ساختار تعیین شده (تأمین منابع) باشد.
رهبری یا هدایت یعنی تلاش مدیر برای ایجاد انگیزه و رغبت در زیردستان جهت دست یافتن به اهداف سازمان.
ارزیابی
کنترل، تلاش منظمی است در جهت رسیدن به اهداف استاندارد، طراحی سیستم بازخورد اطلاعات، مقایسهٔ اجزای واقعی با استانداردهای از پیش تعیین شده و سرانجام تعیین انحرافات احتمالی و سنجش ارزش آنها بر روند اجرایی که در بر گیرندهٔ حداکثر کارایی است
سیر اندیشههای مدیریتی
اندیشههای نخستین مدیریتی
تمامی مسائل مدیریتی مطرح از ابتدای تاریخ بشر تا سال ۱۸۸۰ در این قسمت طبقهبندی میشود. مسائلی نظیر سیستمهای اداری و مدیریتی سومریها، مصریها، ایرانیان باستان و مواردی نظیر ساخت اهرام ثلاثه مصر و ساخت دیوار چین در این حوزه طبقهبندی میشود.
مکتب کلاسیک
این نظریهها از سال ۱۸۸۰ تا ۱۹۲۰ شروع شدند و به ۳ دستهٔ کلی تقسیم میشوند:
محوریت بحث نظریههای مدیریت کلاسیک دستیابی به حداکثر کارایی در سازمان است. کلاسیکها به سازمان رسمی توجه داشتند و وجود سازمان غیررسمی را مضر میدانستند. دیدگاههای کلاسیک شامل نگرشی صرفاً مکانیکی به سازمان و افراد بوده است. کلاسیکها انسان را همردیف با سایر عناصر تولید میدانستند و برایش هویت مستقل قائل نبودند.
مکتب نئوکلاسیک (روابط انسانی
در سال ۱۹۲۰ تا ۱۹۵۰، در حالی که غرب رکود اقتصادی را تجربه میکرد، برخی از دانشمندان علوم اجتماعی به رهبری التون مایو مطالعاتی را دربارهٔ چگونگی واکنش کارکنان به میزان تولید در صورت تغییر شرایط کاری، طراحی شغل و محرکهای مدیری آغاز کردند. بخش اعظم این مطالعات در یکی از واحدهای شرکت وسترن الکتریک در شهر هاثورن صورت گرفت که بعدها به مطالعات هاثورنمشهور شد.[۱۱] نئوکلاسیکها بر جنبههای انسانی مدیریت تأکید میکردند. طرفداران این روش معتقد بودند که مدیریت باید توجه خود را بر افراد متمرکز کند؛ به بیان دیگر متغیرهای اجتماعی را مؤثرتر از متغیرهای فیزیکی میدانستند عمده فعالیتهایی که در این دوره انجام شد، به دو دستهٔ زیر تقسیم میشود:
مکتب سیستمهای اجتماعی
نگرش سیستمی، که تقریباً از دهه ۱۹۵۰ (میلادی) در مدیریت مرسوم شد. طرفداران این نظریه معتقدند نگرش سیستمی بهترین طریق برای وحدت بخشیدن به مفاهیم و نظریههای مدیریت و دستیابی به نظریهای جامع است.[۱۳] مکتب سیستمهای اجتماعی باعث شد که مطالعهٔ مسائل سازمانها به صورت چند بعدی شود و نیز باعث پیدایش و تکامل تئوری سیستمها شد.
مکتب اقتضایی
مکتب اقتضایی (رهیافت اقتضایی)(۱۹۶۰ تاکنون) این مکتب با عناوین دیگری چون موقعیتگرایی، محیطگرایی و شرایطگرایی آمده است. این مکتب که بیشتر طرز فکری دربارهٔ سازمان، مدیریت و پدیدههاست، به این موضوع اشاره دارد که در شرایط گوناگون و بسته به اقتضائات زمانی، مکانی و موقعیتی است که میتوان دربارهٔ موضوعی اظهار نظر کرد. به عبارتی، در حالیکه اندیشمندان مکاتب کلاسیک و نئوکلاسیک به اصول جهانشمول و همیشگی باور داشتند و راهکارهای ارائهشده توسط خودشان را برای همهٔ شرایط مناسب میدانستند، در مکتب اقتضائی چیزی به نام بهترین وجود ندارد. بلکه این اقتضائات است که نشان میدهد در «آن مورد خاص» چه چیز بهترین است. برای مثال، در حالیکه در بعضی از شرایط مدیریت مکانیکی برای سازمان راهگشا و مفید است، ممکن است با تغییر شرایط به سبک دیگری از مدیریت (مدیریت ارگانیک) احتیاج باشد.
مکتب نوگرایی
در مطالعات مدیریت امروز بسیاری از نظریهها از ترکیب تئوریهای کلاسیکها و نئوکلاسیکها شکل گرفته است. پیروان جدید جنبش مدیریت علمی بر تصمیمگیریهای علمی، به کارگیری رایانه و ابزارهای تصمیمگیری تأکید دارند. گروه نظریهپردازان امروزی روابط انسانی، از بهبود و بازسازی سازمان صحبت میکنند و جای اصولگرایان را کسانی گرفتهاند که معتقدند قبل از آنکه بتوان به اصولی پایبند شد لازم است مدیران زیادی را به طور عملی مورد مطالعه قرار داد. نظریات این دوره را میتوان به دستههای زیر تقسیم کرد:
سطوح مدیریت
مدیریت در سازمانهای بزرگ معمولاً از سه سطح برخوردار است
مدیریت عملیاتی
برنامه عملیاتی نوعی برنامهٔ تفصیلی و کوتاهمدت است که موجب مراجعه کمتر زیردستان به مدیران جهت کسب تکلیف و همچنین کم کردن مراجعهٔ مدیران به کارکنان جهت نظارت بر عملکرد آنان میباشد. مدیران رده عملیاتی بیشتر وقتشان را با زیردستان، مقداری از آن را با همکاران و اندک زمانی را با مافوقها یا خارج از سازمان میگذرانند
مدیریت میانی
مقدمه
فناوری نانو در صنایع ساختمان هم نقش بسزایی دارد، در این راستا بیشترین سهم را صنایع فولاد، شیشه وبتن ایفا می کنند. کاربرد نانو ذرات در صنعت ساختمان که مهمترین آن ها نانولوله های کربنی(CNT (و دی اکسید تیتانیوم(TiO2) هستند، عموما” در سازه های اصلی باعث افزایش خواص مکانیکی نمونه ها شده و در بخش نازک کاری نیز کاربرد نانو پوشش ها در نمای داخلی وخارجی ساختمان ها نیز از اهمیت ویژه ای برخورداراست. نانو پوشش ها ی ساختمان ضمن اینکه باعث دفع آب شده وجذب کثیفی را به حداقل می رسانند، نمای ساختمان را در مقابل اشعهUV مقاوم می سازند. این نانو پوشش ها در سطوحی از جمله؛ سیمان، آجر، سفال، سنگ معمولی، کاشی ، مرمر، چوب، سرامیک، شیشه، فولاد وبتن به کار می روند. ساخت بتن تقویت شده، خود تعمیر کننده و خود تمیز شونده، شیشه های خود تمیز شونده، مقاوم در برابر آتش وکنترل کننده انرژی ودر نتیجه صرفه جویی درمصرف انرژی، استفاده از رنگ های حاصل ازعلم نانوکه باعث عدم نفوذ باکتری ها به ساختمان های اداری، مسکونی، بیمارستان هاوغیره شده وبه آنهاعمری طولانی، محیطی عاری از باکتری و ماهیتی غیر قابل کثیف شدن وفرسودگی می بخشند نیز از دیگر کاربردهای مهم فناوری نانو در صنعت ساختمان است. بدین ترتیب به راحتی می توان تشخیص داد که ما با دنیای تازه ای به نام فناوری نانو روبروهستیم. متخصصان علم نانو براین باورند که بعد از تولید ماشین های بخار، موتور وتوسعه IT ، فناوری این علم افق های تازه ای رابه دنیای انسان ها بازخواهد کرد. فناوری نانو، قادراست مواد را تا اندازه ای کوچک کند که با دوباره سازی آن ها بتوان مواد وفنآوری های جدیدی را به دنیا عرضه نمود.
برای مثال، گل رس وسرامیک را می توان به ابعاد نانو درآورده وبه صورت پودر با نانو پلیمرها مخلوط کرده ودر محیطی خنثی مصالحی سخت ومقاوم را که نمونه آن تا به حال دیده نشده بوجود آورد.
فناوری نانو وپوشش های ساختمانی
نانو پوشش های ساختمان درسطوح داخلی وخارجی ساختمان ها ازجمله: سطوح شیشه ای، پلاستیکی، چوبی، فولادی، سنگی،آجری، کاشی، سرامیکی،سیمانی و بتنی و… استفاده می شوند. دراین سطوح (سطوح هوشمند) که عموما” فوق آبدوست و یا فوق آبگریزهستند واکنش ها برروی سطح صورت می گیرد. لازم به ذکر است که نانوپوشش ها ساختمان آنتی باکتریال بوده وبرای سلامتی انسان بی ضررهستند.
نانو پوشش های سنگ وچوب
این نانو پوشش ها ی آنتی باکتریال، مقاوم در برابر آب، هوا، مواد ارگانیکی و غیر ارگانیکی هستند و یکی از پوشش های اصلی صنعت ساختمان به شمار می روند. نانو پوشش های سنگ وچوب ترکیباتی هستند که ضمن حفظ ظاهر اصلی سطح باعث عدم ایجاد چسبندگی در سطح شده و آب، چربی وسایرو آلودگی ها را از سطح دفع می کنند. ضمنا” نانو پوشش های سنگ وچوب برای سطوح سنگی نفوذ پذیرکه خاصیت مکندگی دارند نیز موارد استفاده بسیاری دارند. ترکیبات این نانو پوشش ها معمولا” شامل الماس، نقره، شیشه و سرامیک می باشند و باتوجه به موارد مصرف ممکن است متفاوت باشند، اما در اکثرآن ها فاز حامل آب والکل است وذرات آنها تا ۳۰۰ درجه سانتیگراد مقاوم هستند.
مزیت ها: پوشش سطوح منفذ دار، حفظ تنفس سطوح، حفظ سطوح در برابرعوامل محیطی، امکان تمیز شدن لک ها ازجمله؛ چربی ها وروغن ها با آّب، جلوگیری از ایجاد کپک، جلبک و مشابه آنها و محافظت سطوح ازتاثیرنم وکثیفی ها.
موارد مصرف
سطوح چوبی
نانوپوشش های سنگ وچوب، علاوه بر استفاده در سطوح چوبی معمولی برای سطوح چوبی جلادار وسطوح چوبی رنگ شده هم مورد استفاده قرارمی گیرند. درسطوح چوبی جلادارسه ماه پس ازاعمال جلا مورد استفاده قرارمی گیرند وبرای سطوح چوبی رنگ شده ازنانوپوشش های چند منظوره استفاده می شود.
سیمان های الیافی
ساختمان هایی که با سیمان های الیافی ساخته می شوند پس از مدتی به منبع لکه وکثیفی تبدیل می شوند. سیمان استفاده شده درنمای ساختمان ها، کثیفی هاوکپک ها رامکیده وباتاثیر نورخورشید آنها رابخوبی درداخل ماتریس جایگزین می کند و دورکردن این لکه ها وکثیفی ها کار بسیار مشکلی است. استفاده ازنانوپوشش های سنگ وچوب درنمای ساختمان باعث عدم نفوذ کثیفی ها، باکتری ها وغیره به داخل ماتریس می شوند وظاهر اولیه نما را به خوبی حفظ می نمایند.
آجرها وسرامیک ها
درخت های بزرگ اطراف ساختمان ها با به جا گذاشتن آثار خود برروی سطوح ساختمان ها باعث می شوند نمای ساختمان ها به مرور زمان رنگ سبز درختان رابه خود گرفته وبرای تمیز کردن آن ها می بایست ازابزارتمیزکننده بافشارهای قوی استفاده شود، اما این عمل نیز باعث می شود پس از چند ماه درسطح ساختمان چسبندگی بیشتری ایجاد شود و سریع تر وراحت تراز قبل کثیفی ها رابه خود جذب کنند دراین گونه موارد نیز استفاده از با نانوپوشش های سنگ وچوب ضروری به نظر می رسد.
ماسه سنگ ها و بتن گازی
بتن گازی وماسه سنگ هایی که ساختار سفید رنگی دارند واغلب در آتلیه ها و ایوان ها به کار می روند، کثیفی ها وچربی ها را جذب کرده وظاهر آنها خیلی سریع به صورت نامطلوبی تغییرمی کند. در این شرایط استفاده ازتمیز کننده های بافشار بسیار قوی نیز کارساز نمی باشد. اما در صورت استفاده از نانو پوشش های سنگ وچوب درحالی که به سطح اجازه تنفس داده می شود، باعث عدم نفوذ مواد به سطح می شوند، بدین ترتیب رنگ وساختار اصلی سطح حفظ می شود.
کاشی ها و لوح های سنگی
استفاده ازنانوپوشش های سنگ وچوب باعث می شوند ساختمان ها همراه با باغچه ها و مجسمه های اطراف آن ها از تاثیرات محیطی محفوظ مانده و به مرورزمان در رنگ آن ها تغییری ایجاد نشود.
شیشه
نانو پوشش های شیشه در صنایع ساختمان واتومبیل بیشترین کاربرد را دارند، در ادامه به برخی ازکاربرد های آنها در صنایع ساختمانی اشاره شده است.
شیشه های خود تمیز شونده
این نوع نانو پوشش ها، باضخامت چند نانومتر در سطح شیشه یک فیلم آب دوست تشکیل می دهند، سطح هیدروفیل آنها از تاثیر نور خورشید یک فوتوکاتالیست تشکیل داده وآب جمع شده در سطح، درمقابل نیروی جاذبه زمین میزان آب/ هوا را برروی خود افزایش داده وبدین ترتیب آب جمع شده در سطح تماما” پخش شده وبخودی خود امکان تمیز شدن رابوجود می آورد.
نانوپوشش های استفاده شده برروی شیشه پس از شش هفته خاصیت خود تمیزشوندگی را از خود نشان می دهند. بنا به گفته متخصصین نانوذرات TiO2 موجود در این نانو پوشش ها دارای دو خاصیت است ؛ یکی از آن ها فوق العاده هیدروفیل بودن آن است، دیگر آن که دارای خاصیت ضد عفونی کنندگی است، زیرا TiO2 قادربه شکستن وتجزیه آلاینده های آلی است. این تاثیرپس ازگذشت چند هفته در شیشه ایجاد می شود، زیرا تیتانیوم دی اکساید باید در داخل ماتریس شیشه جایگزین شده٬ و شیشه ها را از کثیفی های موجود رها کرده وسپس کثیفی های محیط رابه صورت کاتالیتیک تجزیه نموده واز بین ببرد. خاصیت پخش شوندگی مساوی آ ب در سطح باعث می شود بدون اینکه لکه ای باقی بماند سطح ازکثیفی ها عاری شود.
شیشه های کنترل کننده انرژی
این نوع شیشه ها ضمن دارابودن تنوع دررنگ وسایر خصوصیات، قادرند باکاهش شدید امواج ماوراء بنفش ومادون قرمز عبوری وتنظیم عبور نورمرئی، در زمستان تا ۸۵درصد ودر تابستان تا ۸۰درصد از هدر رفتن انرژی داخل ساختمان جلوگیری کرده ودر صرفه جوئی مصرف انرژی، نقش بسزائی داشته باشند.
شیشه های محافظ در برابر آتش
شیشه های محافظ دربرابر آتش نیز یکی دیگراز دستاوردهای فناوری نانو است. این محصول از طریق قراردادن یک لایه شفاف محتوای نانو ذرات سیلیس (SiO2) درمیان دو صفحه شیشه ای ساخته می شود که در هنگام گرم شدن شیشه این لایه شفاف تبدیل به محافظی سخت، تیره ومقاوم دربرابر آتش می شود.
بتن
تحقیقات بسیاری در زمینه بکارگیری فناوری نانو درساختمان بتن درحال انجام است به منظور درک این مطلب در سطح علم پایه از فناوری هایی مانند؛ میکروسکپ هایAFM ،SEM ، FIB که برای مطالعه در مقیاس نانو ساخته شده اند استفاده می شود
نانوسیلیس ها(SiO2)
با استفاده از نانوذرات سیلیس می توان میزان تراکم ذرات را در بتن افزایش داده که این به افزایش چگالی میکرو ونانوساختارهای تشکیل دهنده بتن ودر نتیجه ویژگی های مکانیکی می انجامد. افزودن نانوذرات سیلیس به مواد بر مبنای سیمان هم موجب کنترل تجزیه شیمیایی ناشی ازH-C-S(کلسیم- سیلیکات – هیدرات)، که در اثر نشست کلسیم در آب رخ می دهد، ونیز جلوگیری از نفوذ آب به داخل بتن می شود که هردوی این موارد دوام بتن را افزایش می دهند.
نانولوله های کربنی (CNT)
تحقیقات گسترده ای درخصوص کاربردهای نانولوله های کربنی در حال انجام است وتاکنون خواص قابل ملاحظه ای از آن ها کشف شده است؛ برای مثال باوجود اینکه چگالی آن ها یک ششم چگالی فولاد است، مدول یانگ آنهاپنج برابر واستحکام آنها هشت برابر فولاد است. درصورت افزودن نیم الی یک درصد وزنی از این نانولوله ها به ماتریس بتن خواص نمونه ها به طور قابل توجهی بهبود می یابد. (نانولوله ها ی کربنی به صورت های تک جداره ویاچند جداره مورد استفاده قرار می گیرند.
نانولوله کربنی تک جداره
نانو ذرات رس (Nano-Clay)
برخی از انواع نانوذرات درچسب های (ملات های binder) مختلف ونحوه تاثیر آنها برروی ویژگی های کلیدی مرتبط با فرسایش بتن؛ مانند ممانعت ازانتقال یون های کلر، مقاومت دربرابر دی اکسید کربن، پخش بخار آب، جذب آب وعمق نفوذ هدایت می شوند. نوعی حلال متشکل از رزین اپوکسی باوزن ملکولی پایین ونانوذرات رس(Nano-Clay)، نتایج امیدوارکننده ای را در این زمینه نشان داده است.
نانوذرات اکسید آهن یا هماتیت(Fe2O3)
درصورت اضافه نمودن نانوذرات اکسید آهن به ماتریس بتن علاوه بر افزایش مقاومت بتن، پایش سطوح تنش بتن را ازطریق اندازه گیری مقاومت الکتریکی برشی امکان پذیر می سازد.
نانوذرات دی اکسید تیتانیوم (TiO2)
نانو ذرات دی اکسید تیتانیوم هم برای بهبود ویژگی های بتن در نمای ساختمان ها به عنوان پوشش بازتاب
در حالت کلی به هر چیزی که ساخته می شود ساختمان می گویند ولی در این بخش منظور از ساختمان منظور بناهای ساخته شده با مصالح بنایی ( آهن – سیمان – گچ – آجر و غیره ) است ، شاید بتوان گفت:یک ساختمان خوب از نظر ما: مفید،قابل استفاده ،زیبا ودلنشین،راحت وآرام بخش،محکم وبادوام است.اقتصادی و کم هزینه بوده ،با نیازهای روحی و جسمی استفاده کننده ،زمین وشرایط محیطی هماهنگ است.در این قسمت سعی بر توضیح جامع هر چند مختصر از اجرای یک ساختمان به صوت یک سری مراحل پی در پی داریم.دید دالان به شما همچون پیمانکاری است که قصد اجرای یک پروژه مسکونی را دارد.امیدواریم که تا پایان انجام پروژه از بسته های آموزشی ما در شماره های مختلف دالان بهره ی کافی را ببرید.
انواع ساختمان :
الف) از نظر مصالح مصرفی: اسکلت بتنی – اسکلت فلزی – آجری – خشتی و گلی
ب)از نظر کاربرد مصرف: مسکونی – اداری – تجاری – آموزشی – بیمارستان – انبارها – ورزشگاه …
از نظر مصالح مصرفی :
۱- ساختمان های اسکلت بتنی : اسکلت این نوع ساختمان ها (تیرهای اصلی و ستون ها) از بتن مسلح (بتن آرمه) با فرمول ترکیبی به قرار زیر ساخته می شود.
فولاد (به صورت میلگرد ساده و یا آجدار)+ سیمان + آب + ماسه + شن = بتن آرمه
معایب:
۱-ساخت آن زمان زیاد می برد ۲- سنگینی وزن بتن (افزایش بار مرده) و …
محاسن:
۱-عمر طولانی (بتن ۲۸ روزه ۹۰% مقاومت خود را بدست می آورد و ۱۰ % باقی مانده در ۲۰ تا ۲۵ سال بدست می آید.)
۲- مقاومت در مقابل نیروهای (کششی – فشاری و…) ۳- مقاومت در برابر آتش سوزی و …
بارمرده ساختمان شامل بارهای ثابت و غیرقابل جابجایی ساختمان مانند بارهای سقف و تیر و ستون و… می باشد و بار زنده در ساختمان شامل بارهای قابل جابجایی (متحرک) ساختمان مانند میز، صندلی ، انسان و.. می باشد.
۲- ساختمان اسکلت فلزی: اسکلت این نوع ساختمان ها (پل ها و ستون ها) از پروفیل های فولادی بوده و اتصالات آن معمولاً از جوش یا پیچ و مهره استفاده می شود.
معایب:
۱-زنگ زدگی در برابر رطوبت ۲- در برابر آتش سوزی های شدید تغییر شکل می دهد.
۳-جوش نامناسب : در ساختمانهای فلزی اتصال قطعات به همدیگر با جوش ، پرچ ، پیچ صورت میگیرد . استفاده از پیچ و مهره وتهیه ، ساخت قطعات در کارخانجات اقتصادی ترین ، فنی ترین کار می باشد که در کشور ما برای ساختمانهای متداول چنین امکاناتی مهیا نیست . اتصال با جوش بعلت عدم مهارت جوشکاران ، استفاده از ماشین آلات قدیمی ، عدم کنترل دقیق توسط مهندسین ناظر ، گران بودن هزینه آزمایش جوش و …برزگترین ضعف میباشد. و…
پیشنهاد میکنیم ورکشاپ رایگان علائم جوش را از دست ندهید.
محاسن:
۱-ساخت (اجرای) اسکلت سریع صورت می گیرد. ۲- فضای کمتری اشغال می کنند. و …
اتصالات اسکلت فلزی در ایران به وسیله ی جوش انجام می شود و در برخی کشور ها از پیچ ومهره استفاده می کنند.
در اتصالات اسکلت فلزی از تسمه و نبشی و در اتصالات زیر ستون از پلیت PL یا صفحه ی فولادی استفاده می کنند.
سازه های فلزی پیچ ومهره ای دارای سرعت انجام اجرای بسیاربالا ومقاومت زیادتری نسبت به اتصالات جوشی دارد.ازآنجاییکه هنوز استاندارد دقیق وکاملی نسبت به اتصالات جوشی وجود ندارد.
سازههای بتن آرمه در مقابل سازههای فولادی معمولاً نیاز به هزینه کمتر و زمان بیشتری برای ساخت دارد، در حالیکه سازههای فولادی ابتدا نیاز به سرمایه زیادی برای خرید آهن آلات دارد ولی در عوض شاهد سرعت اجرای بالاتری خواهیم بود. بنابراین در ساختمانهای عادی کمتر از ۶ طبقه در نهایت از این منظر تفاوت زیادی وجود ندارد گر چه هر سازندهای با توجه به شرایط و معیارهای خود تصمیمگیرنده اصلی است.
اما با توجه به استفاده و کاربرد بیشتر از سازه های فولادی در مقایسه با سازه های بتنی ما در این آیتم سعی بر توضیح سازه های فولادی (اسکلت فلز) را داریم .
شاید مقاله مقایسه ساختمان های بتنی و فولادی به کارتان آید.
مرحله اول : گذراندن مراحل اولیه اداری و تهیه نقشه :
مراحل اداری جهت اجرای ساختمان به ترتیب به شرح زیر می باشد :
۱-درخواست صدور مجوز ساخت از سوی مالک به شهرداری منطقه (۱-تکمیل فرم درخواست مجوز ۲-ارائه اسناد مالکیت ۳-کروکی دقیق محل)
۲-پرداخت حق تشکیل پرونده و بازدید در وجه دفتر خدمات شهرداری و اخذ رسید.
۳-بازدید کارشناس شهرداری از محل و کنترل میزان عقب نشینی،ارتفاع کلی ساختمان و… ودادن گزارش کتبی
۴-مراجعه مالک به یکی از دفاتر مهندسی (دارای مجوز نظام مهندسی ) و تهیه نقشه ساختمانی مورد نظر
۵-تائید نقشه توسط “واحد دایره ساختمان شهرداری” و مهر تائید آنها
۶-مراجعه به دفتر مهندسی و تهیه نقشه های فونداسیون ،معماری،تاسیسات مکانیکی،برقی و… توسط طراح
۷-به تائید رسیدن نقشه های فوق توسط “کمیته ی فنی نظام مهندسی”
۸-تعیین ناظرین ساختمان (حداقل ۳ نفر)توسط “دفتر نمایندگی نظام مهندسی”
۹-امضای برگه ی تعهد ما بین ناظر و مالک مبنی بر این که تا آخر عمر سازه مسئول هرگونه خرابی است.
۱۰-تائید نهایی نقشه ها توسط نظام مهندسی
۱۱-بازگشت مالک ساختمان به همراه نقشه های تائید شده نظام مهندسی به شهرداری
۱۲-استعلام شهرداری از کلیه ارگان های ذیربط همچون اداره برق،مخابرات،گاز و…
۱۳-ارسال مالک به “واحد نوسازی و درآمد شهرداری”جهت پرداخت عوارض و سایر حقوق
۱۴-ارسال مالک به “سازمان بیمه تامین اجتماعی” جهت بیمه نمودن ساختمان
۱۵-صدور پروانه ساخت و تعیین مدت اعتبار پروانه توسط شهرداری
۱۶-امضای فتوکپی صفحه اول پروانه توسط ناظران
۱۷-قبل از شروع عملیات تخریب به ادارات گاز،برق،آب مراجعه کرده و قطع موارد
۱۸-بازدید مامور ادارات فوق از زمین در صورت نبودن مشکل عملیات تخریب آغاز می شود
۱۹-مراجعه مالک به به همراه اصل پروانه به ادارات پست و اخذ کد پستی برای واحد ها
۲۰-شروع مراحل و عملیات ساختمانی( از قبیل تخریب و آماده سازی زمین،نقشه برداری زمین،پی کنی جهت اجرای ساختمان و… )
مرحله دوم : تخریب و آماده سازی زمین :
پس از تهیه نقشه های مورد نظر وگذراندن کلیه کارهای اداری در مرحله اول،مرحله دوم (تخریب و آماده سازی زمین)شروع می شود
گام اول : تخریب مجموعه قدیمی جهت آماده سازی مجدد زمین
گام دوم : در اغلب موارد بعد از تخریب و حمل مواد اضافی به خارج از مجموعه عملیات گود برداری آغاز می شود.
به منظور گودبرداری یک لودر چرخ لاستیکی به محل ساختمان آورده شده و شروع به کار می کند برای گودبرداری تا عمق موردنظر باید مرتب توسط کارگران اندازه گیری شود که بیش از مقدار مورد نظر گودبرداری نشود.به همراه گود برداری باید خاک و مصالح استخراج شده ی اضافی توسط وسایل نقلیه ی مخصوص به خارج از مجموعه هدایت شوند.
گام سوم : ایمنی سازی گود برداری وجلوگیری از تخریب سازه های مجاور :
یکی از مهمترین مشکلات و دغدغه های موجود در رشته مهندسی عمران، احداث سازه ها، حفاظت از گودبرداری و ساختمان های موجود در مجاورت آن می باشد و در صورت عدم رعایت روش های مناسب به منظور حفاظت گودها و همچنین شیب های در حال احداث، منجر به خسارت جبران ناپذیری خواهد گردید و مخاطرات بوجود آمده ناشی از نشست های احتمالی و تقلیل ظرفیت باربری و تغییر مکان های جانبی موجب ایجاد ترک در سازه های مجاور گود خواهد شد. به منظور جلوگیری از موارد ذکر شده لازم است قبل از شروع عملیات گودبرداری از روش های نگهداری و مهار بندی جانبی استفاده شود تا در محیطی پایدار و ایمن بتوان عملیات را ادامه داد.
اهداف اصلی ایمن سازی گودبرداری:
۱-حفظ جان انسان های داخل و خارج از گود .
۲- حفظ اموال داخل و خارج از گود .
۳- فراهم آوردن شرایط ایمن و مطمئن برای اجرای کار .
در این راستا سیستم های حفاظت جانبی بطور کلی شامل موارد زیر می شوند:
مشاهده ورکشاپ رایگان دیافراگم خالی از لطف نمی باشد.
جداره های مهاربندی شده توسط خرپا:
این روش، یکی از مناسبترین و متداولترین روشهای اجرای سازه نگهبان در مناطق شهری است .برای اجرای این نوع سازه نگهبان ابتدا در محل عضوهای قائم خرپا که در مجاورت دیواره گود قرار دارند،چاه هایی را حفر می کنیم . آنگاه درون شمع را آرماتوربندی کرده و عضو قائم را در داخل شمع قرار می دهیم و سپس شمع را بتن ریزی می کنیم .پس از سخت شدن بتن انتهای تحتانی عضو قائم به صورت گیردار در داخل شمع قرار خواهد داشت . سپس خاک محصور بین اعضای قائم و افقی خرپاها را درسرتاسر امتداد دیواره به صورت مرحله به مرحله بر می داریم و در هر مرحله اعضای افقی و قطری خرپارا به تدریج نصب میکنیم تا آنکه خرپا تکمیل شود .
شاید ورکشاپ انواع شمع و مشخصات سازه ای آن ها به کارتان آید.
مرحله سوم : پــی ســـازی :
گام اول : امتحان مقاومت زمین:
یک صفحه بتنی ۲۰*۲۰*۲۰ یا ۲۰*۵۰*۵۰ از بتن آرمه گرفته و روی آن به وسیلهُ گذاشتن تیرآهنها فشار وارد می آورند . وزن آهنها مشخص و سطح صفحه بتن هم مشخص است فقط یک خط کش به صفحه بتنی وصل می کنند و به وسیله میلیمترهای روی آن میزان فرورفتگی زمین را از سطح آزاد مشخص و اندازه گیری می کنند ولی اگر بخواهند ساختمانهای بسیار بزرگ بسازند باید زمین را بهتر آزمایش کنند . برای این منظور با دستگاه فشار سنج زمین را اندازه گیری می کنند و آزمایش فوق برای ساختمانهای معمولی در کارگاه است .
گام دوم : پی کنی کنی :
پس از عملیات فوق پی کنی را آغاز می کنند و پس از پی کنی شفته ریزی شروع می شود . اﺻﻮﻻ ﭘﯽ ﮐﻨﯽ ﺑﺎ دودﻟﯿﻞ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﯿﺮد: .
۱-دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﺑﮑﺮ ۲-ﺑﺮای ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﭘﺎﯾﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻣراﺣل اﺟرای ﯾﮏ ﺳﺎﺧـﺗﻣﺎن از ﭘﯽ ﺳـﺎزی ﺗﺎ ﻓرش ﮐف
گام سوم : قالب بندی پی که به صورت بلوک چینی انجام می شود.
گام چهارم : اجرای بتن مگر:
بتن مِگر (بتن با عیار کم سیمان که بتن نظافت نیز نامیده می شود.) معمولا با ضخامت ۱۰ الی۱۵ سانتی مترو از هر طرف۱۰ الی ۱۵ سانتی متر بزرگتر از خودفونداسیون ریخته شود.
دلایل استفاده از بتن مِگر :
ﺿﺨﺎﻣﺖ ﺑﺘﻦ ﻣﮕﺮ در ﺣﺪود ۱۰ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﺑﻮده و ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻗﺎﻟﺐ ﺑﻨﺪی از روی ﺑﺘﻦ ﻣﮕﺮ ﺷﺮوع ﻣﯽ ﺷﻮد .
گام پنجم : پی سازی :
پی را باید با مصالح مناسب بسازند تا به سطح زمین رسیده و قابل قبول برای هر گونه بنا باشد مصالحی که در پی بکار می رود باید قابلیت تحمل فشار مصالح بعدی را داشته باشد و ضمناً چسبندگی مصالح نسبت به یکدیگر به اندازه ای باشد که بتوانند در مقابل بارهای بعدی تحمل کند و فشار را یکنواخت به تمام پی ها انتقال دهد چون هرچه ساختمان بزرگتر باشد فشارهای وارده زیادتر بوده و مصالحی که در پی بکار می رود باید متناسب با مصالح بعدی باشد.
پی سازی را با چند نوع مصالح انجام می دهند مصالحی که در پی بکار می رود عبارتند از : شفته آهکی ، پی سازی با سنگ ، پی سازی با بتن ، پی سازی با بتن مسلح.
در این آیتم به پی سازی با بتن مسلح می پردازیم.
مرحله چهارم : آرمـــاتــور بندی پی :
گام اول : آرماتور بندی پی:
قبل از اتمام گام پنجم در مرحله سوم (پی سازی) آرماتور بندی پی جهت مسلح کردن بتن صورت می گیرد.
ﮐﻠﯿﻪ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺑﻨﺎﺋﯽ ازﺟﻤﻠﻪ ﺑﺘﻮن ﺗﺎب وﺗﺤﻤﻞ ﮐﺸﺶ را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ودراﻧﺪک ﻣﺪت درﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﯿﺮوی ﮐﺸﺸﯽ ازھﻤﺪﯾﮕﺮ ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮﻧﺪ و ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻧﯿﺮوی ﮐﻪ ﺑﺘﻮن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ ۳۲ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم ﺑﺮﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ و اﯾﻦ در ﺻﻮرﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻦ ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻋﺎﻟﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ درﻛﺎرﮔﺎه ھﺎی ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﮐﻤﺘﺮ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪ ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ ﺗﺎب ﺗﺤﻤﻞ ﻧﯿﺮوی ﮐﺸﺸﯽ در ﺑﺘﻦ را درﺣﺪ دﻟﺨﻮاه ﺑﺮﺳﺎﻧﯿﻢ ازﻓﻮﻻد ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﯿﻠﮔﺮد آﺟﺪار ﯾﺎ ﺳﺎده ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ در ﻣﻘﺎطﻌﯽ ﮐﻪ ﺑﺘﻦ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻧﯿﺮوی ﮐﺸﺸﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻓﻮﻻد ﮔﺬاری ﻣﯿﺸﻮد ﻓﻮﻻد آﻟﯿﺎژی اﺳﺖ ﮐﻪ از آھﻦ ﮐﺮﺑﻦ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ھﺮ ﻗﺪر درﺻﺪ ﮐﺮﺑﻦ ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻓﻮﻻد ﺳﺨـﺖ ﺗﺮ و ﺷﮑﻨﻨﺪه ﺗﺮ ﺷﺪه و ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺷﮑﻞ ﭘﺬﯾﺮی آن ﮐﻤﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻓﻮﻻدی ﮐﻪ در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﺼﺮف ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﺷﮑﻞ ﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺗا ھﻤﯿﺸﻪ و ھﻤﻪ آﻧﮫﺎ ﺑﺼﻮرت دﻟﺨﻮاه وﺳﺮد ﺧﻢشوند..
در پی میلگردها را در دو جهت به صورت مشبک به یکدیگر بافته و آن را حدود ۵ سانتی متر بوسیله فاصله گذار (اسپیسر) بالاتر از کف رو بتن مِگر قرار می دهیم.
اسپیسر میلگرد (فاصله گذار) :المانی به منظور ایجاد فاصله ی میلگرداز سطح بیرونی بتن مورد استفاده قرار می گیرد.
انواع اسپیسر : ۱- فلزی ۲- بتنی ۳- پلاستیکی (اقتصادی)
فواید اسپیسر :
۱-مانع از رسیدن عوامل خورنده محیط به سطح میلگرد. ۲- فاصله مناسب میان میلگرد تا سطح بیرونی بتن.
۳-قرار گرفتن آرماتور به صورت کامل در بتن.
انواع آرمــاتور : ۱-
مقدمه:
امروزه یافتن راه حل مناسب جهت برای مقاوم سازی سازه ها و مقاوم سازی ساختمانها روشهای زیادی وجود دارد که برخی از روش های رایج درمقاوم سازی سازه ها در زیر شرح داده می شوند. قابل ذکر است برای مقاوم سازی سازه ها روش های بسیار متنوعی وجود دارد که روش های مقاوم سازی مذکور در واقع متداول ترین روش های مقاوم سازی محسوب می شوند.:
1- مقاوم سازی سازه ها و مقاوم سازی ساختمان ها با FRP
2- مقاوم سازی سازه ها و مقاوم سازی ساختمان ها با اضافه نمودن دیوار برشی و یا مقاوم سازی سازه ها و مقاوم سازی ساختمان ها با اضافه نمودن بادبند فلزی
3-مقاوم سازی و مقاوم سازی ساختمان ها سازه ها با استفاده از میراگر یا دمپر
4-مقاوم سازی سازه ها و مقاوم سازی ساختمانها با استفاده از جرم های متمرکز پاندولی
5-مقاوم سازی سازه ها و مقاوم سازی ساختمانها با استفاده از از ژاکت های فلزی و بتنی
6-مقاوم سازی سازه ها و مقاوم سازی ساختمانها با استفاده از بادبند های کمانش تاب
7-مقاوم سازی سازه ها و مقاوم سازی ساختمانها با استفاده از جداگرهای لرزه ای
1- مقاوم سازی با FRP
بطور کلی مقاوم سازی سازه های بتنی و به طور کل مقاوم سازی ساختمان ها به منظور تقویت آنها برای تحمل بارهای وارده ، بهبود نارسایی های ناشی از فرسایش، افزایش شکل پذیری سازه یا سایر موارد با استفاده از مصالح مناسب و شیوه های اجرایی صحیح انجام می گردد. استفاده از مواد کامپوزیت به شکل پلیمرهای مسلح شده با الیاف (Fiber Reinforced Polymers) که به اختصار FRP نامیده می شوند به عنوان یک روش مدرن مقاوم سازی و جایگزین مصالح سنتی و شیوه های موجود شناخته می شود. مصالح FRP از ترکیب الیاف و رزین ساخته می شوند، در فرایند مقاوم سازی از رزین (رزین اپوکسی) برای ایجاد لایه یکپارچه، همچنین چسبیدن سیستم FRP به سطح بتن زیرین و ایجاد پوشش به منظور محافظت مصالح استفاده می شود. استفاده از FRP به دلیل وزن کم، سرعت اجرای بالا، مقاومت بالا و عدم ایجاد محدودیت معماری به خصوص در ساختمان های بتنی بسیار مورد توجه می باشد. شرکت رادیاب در نظر دارد تا اطلاعات مفید را در ارتباط با زمینه های متفاوت از این مصالح (FRP, Fiber reinforced Polymer composites) در اختیار مخاطبان خود قرار دهد.
2- مقاوم سازی با اضافه نمودن دیوار برشی و یا بادبند
استفاده از دیوار برشی بتنی و یا بادبند در ساختمانها یکی دیگر از روشهای مقاومسازی سازه و مقاوم سازی ساختمان ها میباشد. به علت سختی بیشتر دیوار برشی نسبت به بادبند، تعداد دهانههای لازم برای تعبیه دیوار برشی کمتر از دهانههای لازم برای بادبند است که در نتیجه طرح مقاومسازی مشکلات کمتری در زمینه معماری بوجود میآورد. برای اتصال دیوار به ستون باید از خاموت یا بولت به عنوان برشگیر در ارتفاع ستون استفاده کرد. همچنین برای اتصال دیوار به سقف هم باید تمهیداتی اندیشید. نکته مهم دیگری هم که در مورد استفاده از دیوار برشی باید به آن توجه کرد این است که نیروی زیادی در پی دیوار برشی بوجود میآید، که برای انتقال این نیروها به زمین احتمالا نیاز به تعبیه شمع وجود دارد.
3-مقاوم سازی با استفاده از جداگرهای لرزه ای
نصب جداسازهای لرزه ای در تراز پایه ساختمان، با هدف جداسازی حرکتی بین سازه و زمین صورت می گیرد. جداسازهای لرزه ای، المان هایی هستند که سختی جانبی آنها نسبت به سختی محوریشان بسیار کمتر می باشد، لذا با وقوع زلزله، این المانها میبایستی مانع انتقال نیرو به سازه ی اصلی شوند و سازه ی اصلی یک حرکت صلب را در حین وقوع لرزش های زمین تجربه نماید. عملکرد جداگرها فقط در محدوده خاصی از جرم و ارتفاع ساختمان مطلوب است و به همین دلیل این روش بصورت خیلی محدود و فقط برای ساختمانهای دارای وزن و ارتفاع مشخصی موثر بوده و به همین دلیل کمتر از سایر روش ها در جهان مورد استقبال کارشناسان قرار گرفته و درپروژه های بسیار کمی مورد استفاده قرارگرفته است.
4-مقاوم سازی با استفاده از سیستم های جاذب انرژی (دمپر(
در روشهای کنترل غیر فعال سازه نظیر استفاده از مستهلک کننده های ویسکوز و ویسکوالاستیک، جذب انرژی حاصل از حرکات نیرومند زمین توسط مستهلک کننده ها صورت گرفته و به سیستم سازه اجازه داده نمیشود که وارد ناحیه غیر خطی گردد. این امر موجب میشود که مقاومت سازه در برابر زلزله های با دوره بازگشت طولانی تر (که طبیعتا شدیدتر نیز می باشند) بیشتر گردد یا به تعبیر دیگر احتمال فروریزش سازه در برابر این زلزله ها کاهش می یابد .سیستمهای جاذب یا مستهلک کننده انرژی (Dampers) بر پایه افزایش ضریب میرایی ساختمان بنا شده اند. مهمترین تاثیر میرایی، کاهش دامنه نوسان و پاسخ ساختمان نسبت به نیروهای وارده می باشد و بدین وسیله قسمت عمده ای از انرژی ارتعاشی را قبل از رسیدن پاسخ سازه به حد نهایی به هدر می دهند. اتلاف کننده های انرژی ممکن است در مهاربندی ها، اتصالات و اجزای غیر سازه ای و یا دیگر مکانهای مناسب در ساختمانهای موجود قرار داده شوند، لیکن ساده ترین و پرکاربردترین آنها استفاده از میراگر در مهاربندها می باشد که میتوان از آنها در تمامی طبقات ساختمان سود جست. در برخی از انواع میراگرها ملاحظات زیبایی نیز مد نظر قرار گرفته شده است تا چنانچه بصورت نمایان بکار برده شوند مشکلی از لحاظ معماری ایجاد ننمایند.
میراگرهای ویسکو الاستیک بکار رفته در پروژه بهسازی لرزه ای هتل پارسیان آزادی توسط شرکت رادیاب
از ترکیب چند روش فوق نیز می تواند برای مقاوم سازی استفاده نمود. در مقاوم سازی پروژه هتل بزرگ آزادی از ترکیب روش مقاوم سازی با FRPدر ترکیب با سیستم مقاوم سازی با بادبند و دمپر (میراگر) استفاده شده است.در پروژه موزه دکتر شریعتی مقاوم سازی به روش افزایش سختی با اضافه نمودن دیوار برشی به همراه تقویت دیوارهای بنایی به روش مقاوم سازی با FRP بکار رفته است.همچنین در پروژه مصلی تهران از ترکیب روش های ژاکت فلزی و افزایش ابعاد دیوار برشی برای مقاوم سازی استفاده شده است. نکته جالب اینکه در پروژه مصلی بزرگ تهران بیش از دویست هزار مورد کاشت بولت و کاشت میلگرد انجام شده است.
خدمات اجرائی مقاوم سازی
مقاومسازی با ورقهای پلیمری تقویت شده (FRP) :
در سال های اخیر استفاده از ورقهای پلیمری تقویت شده (به اختصار FRP ) در کشورهای توسعهیافته بهمنظور مقاومسازی ساختمان مورد توجه خاص قرارگرفته است. این مواد به دلیل برخورداری از مدول الاستیسیته و مقاومت بالا پایداری در مقابل عوامل خورنده،سرعت کار بالا و توجیه اقتصادی از بهترین راهحلها برای مقاومسازی ساختمان هستند.
شرکت آرمان سازان با در اختیار داشتن کادری مجرب درزمینه طراحی،محاسبه و اجرای مقاومسازی با ورقهای FRP و با استفاده از بهترین مواد پلیمری موجود در کشور مطابق با آخرین استانداردهای روز دنیا و با تکیهبر تجربه چندین سالهی خود ،آماده ارائه خدمات مشاوره، طراحی و اجرایی درزمینه استفاده از الیاف FRP بهمنظور تقویت سازههای بتنی میباشد.
ورقهای FRP بر اساس کاربردهای موردنیاز در انواع مختلف نظیر الیاف کربن (C FRP) ، الیاف شیشه (G FRP) و الیاف آرامید (A FRP) تولید و مورداستفاده قرار میگیرند.
برند توصیه شده شرکت آرمان سازان در مقاومسازی با الیاف پلیمری کربن ، شرکت سیکا سوئیس (SIKA) می باشد.
کاربردها:
مقاومسازی و بهسازی لرزهای ساختمانهای بتونی ،سیلوها، مخازن و لولههای تحتفشار
افزایش مقاومت برشی تیر دال و ستون های بتنی
افزایش مقاومت خمشی تیر و دال های بتنی
افزایش مقاومت فشاری ستون های بتنی
بهبود شکل پذیری المان های بتنی
کاهش عرض ترک المان های بتنی به منطور کاهش خطر خوردگی ارماتور
مقاوم سازی با FRP جهت افزایش طبقات
تعمیر لوله های خورده شده نفت و گاز با پوشش کامپوزیتی FRP
ترمیم و بهسازی سازه های دریائی با مصالح کامپوزیتی FRP
مقاوم سازی ساختمان ها و ترمیم و تقویت سازههای صنایع فولاد و سیمان، حمل و نقل، معادن،صنعت نفت و گاز و پتروشیمی، سازههای دریائی، صنعت آب و فاضلاب، صنایع دفاعی – نظامی و تاسیسات شهری، با توجه به اینکه جایگزین نمودن سازه های موجود با سازه های جدید در اغلب موارد از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست، اهمیت شایانی پیدا کرده است. انتخاب غلط یک شیوه نامناسب مقاوم سازی ساختمان و تعمیر یا تقویت یک سازه، حتی میتواند عملکرد سازه را بدتر هم بکند. در مقایسه با ساختن یک سازه جدید، تقویت سازه موجود حتی میتواند پیچیده تر باشد؛ زیرا شرایط سازه ای از قبل ثابت شده است. علاوه بر این همواره دسترسی به نواحی که نیاز به تقویت سازه دارند ساده نیست. روشهای سنتی استفاده شده به عنوان تکنیک های مقاوم سازی ساختمان در برابر زلزله و بارهای ثقلی مرده و زنده، نظیر انواع مختلف پوشش های های مسلح (نظیر ژاکت فولادی و ژاکت بتنی)، شاتکریت، کابلهای پس تنیدگی قرار گرفته در خارج از سازه و استفاده از صفحات و ورق های فولادی مقید شده به سازه، معمولاً نیاز به فضای زیادی دارند و اغلب در برابر شرایط محیطی آسیب پذیر نیز میباشند.
در مجموع در موارد ذیل، ترمیم و تقویت سازه های مختلف صنایع و مقاوم سازی ساختمان ها مورد نیاز است و اهم فعالیت های یکشرکت مقاوم سازی نظیر شرکت افزیر برطرف نمودن این مشکلات میباشد.
مقاوم سازی و تقویت سازه ها جهت برآورده ساختن ضوابط موجود در آیین نامه های بارگذاری و زلزله کنونی که ساختمان موجود، مقاومت کافی در برابر نیروهای وارده ثقلی و زلزله را ندارد. یکی از مهمترین کارهای شرکت مقاوم سازی افزیر مطالعات مورد نیاز در این زمینه، علل الخصوص برآورد و تخمین آسیب پذیری سازه ها و ارائه راهکار برای مقاوم سازی ساختمان ها در برابر زلزله میباشد
مقاوم سازی ساختمان هایی که قرار است تغییر کاربری بدهند. در این حالت با توجه به اینکه بارهای زنده، ضریب اهمیت ساختمان و همچنین سطح عملکرد ساختمان تغییر پیدا میکند، نیاز به طراحی مجدد سازه و تعیین سطح عملکرد آن توسط شرکت مقاوم سازی میباشد
مقاوم سازی ساختمان ها توسط شرکت مقاوم سازی که طبقات سازه ای آن قرار است افزایش پیدا کند.
مقاوم سازی ساختمان هایی که اعضای سازه ای آن شبیه تیرها ستون ها و سقف ها دچار خوردگی و پوسیدگی شده باشند. انواع ساختمان های مختلف که دچار این مشکلات شده اند را میتوان با روشهای مقاوم سازی ارائه شده توسط شرکت مقاوم سازی افزیر تقویت کرد.
مقاوم سازی ساختمان هایی که در اثر ضعف سازه ای، ترکهایی در سازه های بتنی و یا ترکها و اعوجاج و لهیدگی در المانها و جوش سازه های فولادی مشاهده میگردد.
مقاوم سازی ساختمان های خسارت دیده پس از وقوع زلزله. در این حالت نیز هدف بازسازی سازه آسیب دیده و مقاوم سازی ساختمان ها در برابر زلزله های آتی میباشد.
مقاوم سازی ساختمان هایی که در حین ساخت خطاهای اجرایی باعث بروز ضعف سازه ای در آنها شده است، نظیر کیفیت و اجرای نامناسب بتن ریزی، عدم کارگذاری دقیق میلگرد در اجزای سازه ای در ساختمانهای بتنی، مقاومت پایین بتن و استفاده از مصالح نامرغوب در سازه های بتن آرمه و عدم جوشکاری نامناسب و غیر قابل قبول در سازه های فولادی.
مقاوم سازی در ساختمان هایی که در مرحله طراحی به دقت محاسبات سازه ای بر روی آنها صورت نگرفته است. شرکت مقاوم سازی افزیر با استفاده از آئین نامه های مختلف و روشهای اجزاء محدود، توانایی برطرف نمودن ضعف های سازه ای و ارائه راهکار برای مقاوم سازی ساختمان ها در برابر زلزله و تقویت سازه های بتنی و فولادی صنایع مختلف را دارد.
مقاوم سازی ساختمان ها و تقویت سازه های مختلف، توسط روش های سنتی و روش های نوین مقاوم سازی میتواند صورت گیرد. شرکت مقاوم سازی افزیر در صنایع زیر راهکارهای مختلفی جهت آسیب شناسی و برطرف نمودن ضعف های سازه انواع سازه ها ارائه میدهد:
پیدا کردن راه حلی مناسب به منظور ارتقاء مقاومت و تقویت باربری سازهها و ساختمانها در برابر زلزله و سایر نیروها، همیشه یکی از مهمترین مسائل و مشکلات طراحان و محاسبان سازه ها، پیمانکاران، مجریان ساختمان ها و نیز شرکت های مقاوم سازی بوده است. نیاز گسترده و روز افزون جامعه به ساختمان و مسکن و ضرورت استفاده از روش ها و مصالح جدید به منظور افزایش سرعت ساخت، سبک سازی، افزایش عمر مفید و نیز مقاوم سازی ساختمان در برابر زلزله را بیش از پیش مطرح کرده است، این امر سبب شده است که تعداد زیادی شرکت مقاوم سازی امروزه در امر بهسازی لرزه ای سازه ها و تقویت سازه ها در برابر زلزله فعالیت کنند. از طرفی حرکت استمراری علم در عرصه مهندسی سازه مهندسی زلزله موجب شده است تا برای بهسازی و مقاوم سازی در سالهای اخیر از روشهای نوین و مصالح جد