در گذشته مردم مکان شهر ها را با دیدگاه های مختلفی انتخاب می کردند اما عواملی که برای زندگی میان همه آنان مشترک بود :
1ـ آب مناسب و خاک قابل کشت : از نیاز های حیاتی زندگی روزمره مانند آب آشامیدنی ، آب مورد نیاز برای کشت وزرع ، پرورش حیوانات اهلی برای شخم زدن زمین های کشاورزی ، پرورش ماکیان جهت تامین غذا ، نظافت و غیره می باشد که می توان به کمک مکان یابی در منطقه ای که دسترسی به آب و خاک حاصلخیز داشته باشد ، جوابگو بود..
2ـ وجود چراگاه های مناسب : در آن زمان دامداری قسمت عمدهای از معیشت مردم را تشکیل می داد به همین دلیل وجود چراگاه های مناسب و کافی برای مردم از اهمیت خاصی برخوردار بوده است.
3ـ اقلیم : به دلیل نبود تجهیزات سرمایشی ـ گرمایشی مکان شهرها را در جایی انتخاب می کردند که اختلاف حداقل و حداکثر دما کمترین مقدار باشد به عبارتی اب و هوای معتدل و مطلوبی داشته باشد.
4ـ امنیت : در قدیم شهر های باستانی به دلیل مسائل امنیتی و دفاعی معمولا روی صفه ها ، دامنه کوه ها و . . . استقرار می گزیدند.
پتانسیل های هر منطقه نیز می تواند در اسکان مردم تاثیر گذار باشد ، اینکه شهری در کنار دریا ، جنگل ، رودخانه و یا کوه مکان گزیند نشان دهنده تاثیر بسزای عوامل طبیعی در مکان یابی و شکل گیری شهر ها است .
بحث هویت به شکل امروزین در جهان اسلام ریشه در سنتهای ملی ناشی از فروپاشی و عقبنشینی حکومتها و نظامهای اجتماعی در مقابل امواج تجدد و غربیسازی در دو قرن گذشته دارد و ایران نیز بخشی از قلمرو وسیع جهان اسلام است که هم به دلایل داخلی و هم خارجی در برخورد با امواج تجدد و سپس استعمار دچار بحران هویت شد. این بحران به سئوالهای گوناگونی در زمینه هویت اجتماعی، فرهنگی، تاریخی و مذهبی ملت ایران دامن زد. در کتاب حاضر مساله هویت در معماری مطرح گردیده و به ضرورت از حوزه معماری به همه بخشهای فرهنگی نیز کشیده شده است. موضوعات کتاب عبارتاند از: مفهوم هویت و بحران آن؛ هویت اسلامی؛ مبانی و معیارهای زیبایی و حسنشناسی؛ مبانی و معیارهای هنر و هنرمندی؛ زیبایی، هنر و معماری در آفرینش، روابط متقابل طبیعت با فضای مصنوع؛ تحلیل مهمترین عناصر کالبدی معماری و انواع نظام و سامانهها؛ و تبیین مصادیق شاخص در تمدن اسلامی و استنتاج اصول راهبردی و کاربردی آنها.
شهر چیست؟
شهر مجموعه ای از ترکیب عوامل طبیعی اجتماعی و محیط های ساخته شده توسط انسان است که در آن جمعیت ساکن متمرکز شده است جمعیت در این مجموعه به صورت منظمی درآمده و آداب و رسومی را برای خود ابداع کرده است.
علاوه بر آن این جمعیت به صورت مختلف تخصص یافته ولی از نظر تولید انرژی و غذا معمولا وابستگی شدیدی به مجموعه های مشابه با طبیعت یا مجموعه های روستایی دارد.
شهر از دیدگاه قرآن مجید در مهندسی شهرسازی
در علوم جامعه شناسی و جغرافیای انسانی سخن از ملاک های شهری و روستایی بسیار رفته است هر دانشمند و کارشناسی از زاویه ای بر آن نگریسته و متناسب با داده های خود تعریف ارائه کرده است . در آن تعاریف توسعه فیزیکی میزان جمعیت وجود نهادهای مدنی و اقتصادی و صنعتی از مهمترین شاخص های تمیز دهنده شهر از روستا هستند.
در معماری ایرانی، با وجود خصایلی چون تناسب و زیبایی سر درها وگنبدها و ایوانها خصلتی که بیشتر شایستهٔ بررسی است گوهر معماری ایرانی و منطق ریاضی و عرفانی آن است. درونگرایی و گرایش معماران ایرانی به سوی حیاطها، پادیاوها، گودال باغچهها، هشتیها و کلاه فرنگیها که شبستانها را گرداگرد خود گرفته است، از دیرباز جزء منطق ایرانی بوده است.
پیش از این که تخت جمشید ساخته شود، صدها ایوان و شبستان با ستونهای چوبی و سنگی در سراسر جهان متمدن آن روز ساخته شده بود، ولی نخستین بار در تخت جمشید میبینیم که ستونها تا آخرین حد ممکن از هم فاصله گرفتهاند با این که در بعضی از معابد کهن خارج از ایران (مثلاً مصر) فاصلهٔ دو ستون چیزی نظیر قطر آنها بلکه اندکی کمتر است.
معمار ایرانی توانست وسیعترین دهانهها را با کست افزود پیمونها به وجود بیاورد و آرایشهای گوناگون و سرگرمکننده خلق کند؛ به گونهای که ساختمان دو اشکوب به اندازهای از هم دور شده که گویی اشکوب زیری بعدها بر آن افزوده شده است.
از امتیازات معماری ایرانی این است که هرگز از مکان هندسی همگن برای پوشش استفاده نشده و از اصطلاحات و نام چفدها(قوس) و طاقها و گنبدها در زبان فارسی پیداست که بیشتر به شکل بیضی و تخم مرغ و بات (بیز) توجه داشتهاند.[۱]
ضرورت پیمون در معماری ایرانی[ویرایش]
پیمون نه تنها در نقشه و اندازهٔ پایهها و ستونها در عرض و طول اتاقها و راهروها اثر دارد، بلکه حالت در و پنجره و نسبت بین آنها را نیز معین میکند و پس از همه در پوشش درگاهها، ایوانها، طاقها و گنبد خانهها تأثیر دارد. این تأثیر آن جا آشکار میگردد که معمار ایرانی میتواند با تضمین کافی با کاربرد پیمون کست افزود، طرح و محاسبه و اجرای آن را در آن واحد انجام دهد؛ بدون این که نا استواری به وجود بیاید.[۱]
سبکشناسی معماری ایران
پیش از اسلام
پس از اسلام[ویرایش]
از شش شیوه معماری ایران دو شیوه پارسی و پارتی مربوط به پیش از اسلام و چهار شیوهٔ دیگر مربوط به دوره اسلامی میباشد. غربیها برای شیوههای اسلامی نامهایی را به کار میبرند مانند شیوههای اموی و عباسی.
پرهیز از بیهودگی
اگر در کشورهای دیگر، هنرهای وابسته به معماری مانند نگارگری (نقاشی) و سنگتراشی، پیرایه (آذین) بشمار میآمده، در کشور ایران هرگز اینگونه نبودهاست. گره سازی با گچ و کاشی و خشت و آجر و به گفته خود معماران، آمود و اندود، بیشتر بخشی از کار بنیادی ساختمان است. اگر نیاز باشد در زیر پوشش آسمانه (سقف) پنام (عایق) ی در برابر گرما و سرما ساخته شود یا افراز بنا که ناگزیر پرپیمانه است و نمیتواند به دلخواه معمار کوتاهتر شود، تنها با افزودن کاربندی میتوان آنرا کوتاهتر و باندام و مردموار کرد. اگر ارسی و روزن با چوب یا گچ و شیشههای خرد و رنگین گره سازی میشود برای این است که در پیش آفتاب تند و گاهی سوزان، پناهی باشد تا چشم را نیازارد و اگر گنبدی از تیزه (معماری ایرانی) تا پاکار با کاشی پوشیده میشود تنها برای زیبایی نیست. وانگهی باید واژه زیبا را به معنای زیبنده بودن و تناسب داشتن که ریشه در معنای هستیانه هنر دارد گرفت و نه قشنگی و جمال کور و برخاسته از احساسات شرطی شده.[۲]
اصول پویا در معماری گذشته ایران
معماری ایران'معماری در ایران بیش از ۶۰۰۰ سال تاریخ پیوسته دارد، دست کم از ۵۰۰۰ق. م معماری هر چه باشد سازنده و سامان دهندهٔ فضای زیست انسان است. مقصود ادراک گذشته و آموختن آن گوهر اساسی معماری گذشته، یعنی فضاست، چیزی که دیگر زمان نمیشناسد و فضای شهری واجد همین گوهر اساسی است.
گرایش اجتماعی و معماری
عامل اصلی وحدت و هماهنگی معماری گذشته ایران در گرایش و اعتقادهای مذهبی نهفتهاست. گرایشهای مذهبی که محور اصلی آن احدیت و وحدانیت است.
فرهنگ اصول حاکم و پویا
فرهنگ در برهان قاطع به معنی علم و دانش و عقل، ادب و بزرگی و سنجیدگی آمدهاست. هیچ هنرمند مسلمانی از میراث پیشینیان بی بهره نماندهاست. سخن از سنت، سخن از اصول تبدیل ناپذیری است با منشأ آسمانی و سخن از کاربردشان در مقاطع مختلفی از زمان و مکان.[۳]
اصل نظم و وحدت
نظم جهان هستی الهام بخش معماران ایران زمین بوده و معماری اصیل سعی داشته به فضای زیست انسان نظم دهد.[۴] معماری ایران تجلی وحدت در کثرت و تلاش برای رسیدن به یک وحدت در عالم کثرت است و با اتخاذ اجزاء بر اساس نظم صورت میگیرد.[۵]
اصول ورودیها
فضای ورودی به عنوان یک عنصر کل نسبت به سایر فضاهای معماری گذشته ایران از اصول و ویژگیهای خاصی برخوردار است. کارکرد و نقش اصلی در ورودی هر فضای محصور، تأمین یک ارتباط قابل کنترل میان درون و بیرون آن فضاست و لذا متناسب با خصوصیات کارکردی و کالبدی آن طراحی ساخته شود. گاهی سر در و فضای ورودی برخی از بناهای بزرگ عمومی نقش نشانه و نماد شهری را پیدا میکرد. (سر در ورودی مسجد جامع یزد)[۶]
حیاط (فضای باز)
حیاط، فضایی مرکزی با انتظام هندسی، درون نگر مرتبط با فضاهای اطراف، محور سازماندهی، سرگشوده، بر گرفته از باغ که تعاملی تنگاتنگ با اقلیم دارد.[۷]جایگاه حیاط مرکزی همواره تجسم بخش اصول نظم فضایی و وحدت آفرین است.[۸]
نیارش و هندسه
در این معماری پیمون با عنایت به جانگداز و فضاهای مقصود، وسیله تنظیم ابعاد و اندازه هاست و هندسه راهنمای معماری در تأمین تناسب و هماهنگی اصولی.[۹] در تمام مراحل مربوط به تکوین یک اثر معماری، رابطه. همیاری تنگاتنگ نیارش، هندسه، پیمون وگز نقش اساسی دارد. هندسه و نیارش با استفاده از پیمون و عنایت به نیاز، عامل تعیین و کنترل ابعاد و اندازهها و راهنمای دستیابی به نتیجهای مطلوب است.[۹]
اصل گنبد سازی
گنبد نه تنها رسالت پوشاندن ابعاد بزرگی از فض را از نظر ایستایی دارد بلکه یکی از مهمترین نمادهای معماری ایرانی به شمار میرود. از مهمترین خصوصیات گنبد در ایران اینکه «گنبدهای ایرانی بی هیچ چوب بست و قالب ساخته میشد.»[۱۰]
اصل طبیعت
هماهنگی با طبیعت و استفاده از انرژی پایدار آن همانند نور و باد... و عناصر اصلی آن مثل آب و خاک و گیاه... به نحو شایسته در معماری گذشته به خدمت فضای زیست گرفته شدهاست. معماری ایران پاسخ معمارانه به طبیعت و اقلیم دادهاست. در همه دورهها آسایش فضا مطرح بودهاست.[۱۱]
واژگان
خوانچه پوش: نوعی تاق آمودی است که در میان تویزه های باربر ایجاد میشود که در سبک کردن ساز
در معماری ایرانی، با وجود خصایلی چون تناسب و زیبایی سر درها وگنبدها و ایوانها خصلتی که بیشتر شایستهٔ بررسی است گوهر معماری ایرانی و منطق ریاضی و عرفانی آن است. درونگرایی و گرایش معماران ایرانی به سوی حیاطها، پادیاوها، گودال باغچهها، هشتیها و کلاه فرنگیها که شبستانها را گرداگرد خود گرفته است، از دیرباز جزء منطق ایرانی بوده است.
پیش از این که تخت جمشید ساخته شود، صدها ایوان و شبستان با ستونهای چوبی و سنگی در سراسر جهان متمدن آن روز ساخته شده بود، ولی نخستین بار در تخت جمشید میبینیم که ستونها تا آخرین حد ممکن از هم فاصله گرفتهاند با این که در بعضی از معابد کهن خارج از ایران (مثلاً مصر) فاصلهٔ دو ستون چیزی نظیر قطر آنها بلکه اندکی کمتر است.
معمار ایرانی توانست وسیعترین دهانهها را با کست افزود پیمونها به وجود بیاورد و آرایشهای گوناگون و سرگرمکننده خلق کند؛ به گونهای که ساختمان دو اشکوب به اندازهای از هم دور شده که گویی اشکوب زیری بعدها بر آن افزوده شده است.
از امتیازات معماری ایرانی این است که هرگز از مکان هندسی همگن برای پوشش استفاده نشده و از اصطلاحات و نام چفدها(قوس) و طاقها و گنبدها در زبان فارسی پیداست که بیشتر به شکل بیضی و تخم مرغ و بات (بیز) توجه داشتهاند.[۱]
ضرورت پیمون در معماری ایرانی[ویرایش]
پیمون نه تنها در نقشه و اندازهٔ پایهها و ستونها در عرض و طول اتاقها و راهروها اثر دارد، بلکه حالت در و پنجره و نسبت بین آنها را نیز معین میکند و پس از همه در پوشش درگاهها، ایوانها، طاقها و گنبد خانهها تأثیر دارد. این تأثیر آن جا آشکار میگردد که معمار ایرانی میتواند با تضمین کافی با کاربرد پیمون کست افزود، طرح و محاسبه و اجرای آن را در آن واحد انجام دهد؛ بدون این که نا استواری به وجود بیاید.[۱]
سبکشناسی معماری ایران
پیش از اسلام
پس از اسلام[ویرایش]
از شش شیوه معماری ایران دو شیوه پارسی و پارتی مربوط به پیش از اسلام و چهار شیوهٔ دیگر مربوط به دوره اسلامی میباشد. غربیها برای شیوههای اسلامی نامهایی را به کار میبرند مانند شیوههای اموی و عباسی.
پرهیز از بیهودگی
اگر در کشورهای دیگر، هنرهای وابسته به معماری مانند نگارگری (نقاشی) و سنگتراشی، پیرایه (آذین) بشمار میآمده، در کشور ایران هرگز اینگونه نبودهاست. گره سازی با گچ و کاشی و خشت و آجر و به گفته خود معماران، آمود و اندود، بیشتر بخشی از کار بنیادی ساختمان است. اگر نیاز باشد در زیر پوشش آسمانه (سقف) پنام (عایق) ی در برابر گرما و سرما ساخته شود یا افراز بنا که ناگزیر پرپیمانه است و نمیتواند به دلخواه معمار کوتاهتر شود، تنها با افزودن کاربندی میتوان آنرا کوتاهتر و باندام و مردموار کرد. اگر ارسی و روزن با چوب یا گچ و شیشههای خرد و رنگین گره سازی میشود برای این است که در پیش آفتاب تند و گاهی سوزان، پناهی باشد تا چشم را نیازارد و اگر گنبدی از تیزه (معماری ایرانی) تا پاکار با کاشی پوشیده میشود تنها برای زیبایی نیست. وانگهی باید واژه زیبا را به معنای زیبنده بودن و تناسب داشتن که ریشه در معنای هستیانه هنر دارد گرفت و نه قشنگی و جمال کور و برخاسته از احساسات شرطی شده.[۲]
اصول پویا در معماری گذشته ایران
معماری ایران'معماری در ایران بیش از ۶۰۰۰ سال تاریخ پیوسته دارد، دست کم از ۵۰۰۰ق. م معماری هر چه باشد سازنده و سامان دهندهٔ فضای زیست انسان است. مقصود ادراک گذشته و آموختن آن گوهر اساسی معماری گذشته، یعنی فضاست، چیزی که دیگر زمان نمیشناسد و فضای شهری واجد همین گوهر اساسی است.
گرایش اجتماعی و معماری
عامل اصلی وحدت و هماهنگی معماری گذشته ایران در گرایش و اعتقادهای مذهبی نهفتهاست. گرایشهای مذهبی که محور اصلی آن احدیت و وحدانیت است.
فرهنگ اصول حاکم و پویا
فرهنگ در برهان قاطع به معنی علم و دانش و عقل، ادب و بزرگی و سنجیدگی آمدهاست. هیچ هنرمند مسلمانی از میراث پیشینیان بی بهره نماندهاست. سخن از سنت، سخن از اصول تبدیل ناپذیری است با منشأ آسمانی و سخن از کاربردشان در مقاطع مختلفی از زمان و مکان.[۳]
اصل نظم و وحدت
نظم جهان هستی الهام بخش معماران ایران زمین بوده و معماری اصیل سعی داشته به فضای زیست انسان نظم دهد.[۴] معماری ایران تجلی وحدت در کثرت و تلاش برای رسیدن به یک وحدت در عالم کثرت است و با اتخاذ اجزاء بر اساس نظم صورت میگیرد.[۵]
اصول ورودیها
فضای ورودی به عنوان یک عنصر کل نسبت به سایر فضاهای معماری گذشته ایران از اصول و ویژگیهای خاصی برخوردار است. کارکرد و نقش اصلی در ورودی هر فضای محصور، تأمین یک ارتباط قابل کنترل میان درون و بیرون آن فضاست و لذا متناسب با خصوصیات کارکردی و کالبدی آن طراحی ساخته شود. گاهی سر در و فضای ورودی برخی از بناهای بزرگ عمومی نقش نشانه و نماد شهری را پیدا میکرد. (سر در ورودی مسجد جامع یزد)[۶]
حیاط (فضای باز)
حیاط، فضایی مرکزی با انتظام هندسی، درون نگر مرتبط با فضاهای اطراف، محور سازماندهی، سرگشوده، بر گرفته از باغ که تعاملی تنگاتنگ با اقلیم دارد.[۷]جایگاه حیاط مرکزی همواره تجسم بخش اصول نظم فضایی و وحدت آفرین است.[۸]
نیارش و هندسه
در این معماری پیمون با عنایت به جانگداز و فضاهای مقصود، وسیله تنظیم ابعاد و اندازه هاست و هندسه راهنمای معماری در تأمین تناسب و هماهنگی اصولی.[۹] در تمام مراحل مربوط به تکوین یک اثر معماری، رابطه. همیاری تنگاتنگ نیارش، هندسه، پیمون وگز نقش اساسی دارد. هندسه و نیارش با استفاده از پیمون و عنایت به نیاز، عامل تعیین و کنترل ابعاد و اندازهها و راهنمای دستیابی به نتیجهای مطلوب است.[۹]
اصل گنبد سازی
گنبد نه تنها رسالت پوشاندن ابعاد بزرگی از فض را از نظر ایستایی دارد بلکه یکی از مهمترین نمادهای معماری ایرانی به شمار میرود. از مهمترین خصوصیات گنبد در ایران اینکه «گنبدهای ایرانی بی هیچ چوب بست و قالب ساخته میشد.»[۱۰]
اصل طبیعت
هماهنگی با طبیعت و استفاده از انرژی پایدار آن همانند نور و باد... و عناصر اصلی آن مثل آب و خاک و گیاه... به نحو شایسته در معماری گذشته به خدمت فضای زیست گرفته شدهاست. معماری ایران پاسخ معمارانه به طبیعت و اقلیم دادهاست. در همه دورهها آسایش فضا مطرح بودهاست.[۱۱]
واژگان
خوانچه پوش: نوعی تاق آمودی است که در میان تویزه های باربر ایجاد میشود که در سبک کردن ساز
مقدمه :
معماری سنتی ایران دارای مفاهیم و معانی خاص به خود است . به گونه ای که اینجانب معتقد می باشم حتی کوچکترین جزء شکل دهنده ، در یک اثر معماری دارای مفهوم و معنی خاص به خود است . از اینجا بود که تصمیم گرفتم معانی را در معماری ایرانی درک نمایم . زیرا به نظر بنده دلیل ضعف ما در سده های اخیر ، معلولی بوده ناشی از فراموشی مفاهیم ، معانی و هر آنچه که گذشتگان ما برای ما به ارث نهاده اند . و در نهایت استفادۀ فکر نشده و لجام گسیخته از فرهنگ معماری غربی .
در راه شناخت معماری کتب زیادی را مورد مطالعه قرار داده ام . ولی بی شک آثار استاد دکتر محد منصور فلامکی بیش از سایر کتب چراغ راه من در شناخت مفاهیم و معانی در معماری بوده است . در نظر ایشان ژرف نگری در ادبیات ایران پایۀ درک مفاهیم و معانی در معماری ایران است . بنابراین در توضیح بعضی از بخشها وهمچنین برخی از تعاریف ، عیناً از متن کتابهای استاد استفاده شده است . زیرا می توان این تعاریف را به عنوان یک سند معتبر به حساب آورد و نیز با بضاعت کمی که دارم نتوانستم کلامی رساتر و گویا تر از آن را پیدا کنم .
متن پیش روی شما که در قالب تحقیقی برای درس انسان ، طبیعت و معماری آماده شده است ، قصد دارد به رابطه میان ادبیات و معماری پرداخته تا از این میان تفاوتها ، شباهتها و تأثیرات این دو بر یکدیگر را استخراج نماید . برای این منظور متن به چند بخش کلی تقسیم شده است . بخش اول به شباهتها و روابط محسوس میان این دو می پردازد و در پایان با یک نتیجه گیری زمینه را برای آغاز مطالعه و تحقیق در بخش دوم که روابط معنایی این دو را مورد بررسی قرار خواهد داد فراهم می سازد . به فراخور نتایج به دست آمده در بخش دوم بخشهای بعدی نیز مورد توجه قرار خواهند گرفت .
مقدمه:
مسجد مهمترین فضای معماری در سرزمینهای اسلامی است که علاوه بر کارکرد دینی و مذهبی و معنوی همواره از نقش اجتماعی سیاسی نیز برخوردار بوده است.
اهمیت نقش دینی و اجتماعی مسجد موجب شده است که معماران و برخی دیگر از هنرمندان در همه دورههای تاریخی تلاش خود را در راه خلق فضایی مناسب و شایسته برای نیایش صرف کنند. به همین جهت است که مساجد هر دوره را میتوان نمونه اعلای معماری و هنر آن دوره به شمار آورد. تقدیس مساجد را میتوان مهمترین عامل حفظ و بقای ساختمان مسجدهای تاریخی دانست.
ایرانیان پس از گرایش به اسلام فرهنگ مقدس اسلام را با فرهنگ غنی ایرانی عجین کردند و این شامل تمامی زمینهها و از جمله معماری است. همانطور که گفته شد تنها چند نمونه مسجد در ایران وجود دارد که به سبک اولین مسجد اسلامی که به دست پیامبر اسلام(ص) ساخته شده، بنا شده است و پس از آن معماری ایران در مسیری شروع به حرکت کرد که زاییده آن حرکت امروزه در جایجای ایران به شکل بناهای عظیم و زیبای مسجد خودنمایی میکند.
جغرافیای ورامین:
شهرستان ورامین در جلگه صاف حاصل خیز واقع شده و محدود است از جنوب به دریاچه نمک و از مغرب به حسنآباد قم و از شمال به دامنههای جنوبی کوه البرز و از مشرق به گرمسار (خوار سابق). حمد الله مستوفی قزوینی در کتاب نزهة القلوب درباره ورامین و مردم آن مینویسد: «ورامین در ما قبل دیهی بوده و اکنون قصبه شده و دارالملک آن تومان گشته طولش جزایر خالدات عزکه (77 درجه و 25 دقیقه) و عرض از خط استوانه... (35 درجه و 29 دقیقه) در آب و هوا خوشتر از ری است .و در محصول پنبه و غله و میوهها مانند آن، اهل آنجا شیعه اثنی عشریند...)
بافت قدیمی و کهن این شهر تا حد زیادی از بین رفته.
پیشینه تاریخی شهر ورامین:
چشمه علی ری که در سال 1934 میلادی مطابق 1313 شمسی توسط دکتر اریک اسمیت صورت گرفت، هم اطلاعات بسیار مفیدی در اختیار محققین گذاشت و هم نشان داد که حفاری دهها متر در شعیب بخشی از تپه «قیطریه» و با تپه جنوبی «حیذر» که عبارت بود، از اسکلتهای یک پهلو و با پاهای جمع شده و ظرف سفالین خاکستری و سیاه توام با اسباب آرایشی زنانه، مثل سنجاق و سوزن و دستبند و زینت آلاتی چون گوشواره، گردنبند سنگی و سورمهدان و مقایسه سفال خاکستری آن با آثار مکشوفه از پیشوای ورامین و کهریزک ری و آثار به دست آمده از داخل قبور قدیمیترین قرارگاه بشری که شناخته شده (یعنی سیلک کاشان) حاکی از آن است که سرزمین ورامین هزاران سال قبل بستر تمدن ارزشمند ما بوده است و مسیر فرهنگ و هنر اهالی شمیرانات و مردم ورامین که عضوی از پیکر ری به شمار میرفتند در یک خط بوده است. (سرزمینها) کلاویخو سفیر دربار کاستین که از ایران دیدن کرده بود درباره شهر ورامین نوشته است: «ورامین شهر بزرگی است که قسمت اعظمش خالی از سکنه شده، این شهر بسیار پهناور است، برگرداگرد آن هیچ دیواری نیست. این شهر در محوطهای واقع است، این مقر آن بزرگ تاتار یعنی داماد تیمور بود. (شهرهای ایران)
در قرنهای 5 و 6 هجری، ورامین آبادترین، دوران حیات خود را میگذرانده. علاوه بر آن تعدادی از روستاهای محل نگهداری اسبها و مادیانهای ایلچی شاه بود و کارکنان آن از وفاداران به خانواده سلطنت و شخص محمد علی شاه بودند.
فایل اتوکد نقشه معماری ۵ طبقه تک واحدی
در ابتدای بازار قیصریه و در زیر چهارسوی زیبایی که در دوران صفویه چهارسوی شاه نامیده می شد مدرسه ملاعبدالله قرار دارد. این مدرسه به دستور شاه عباس اول صفوی ساخته شد و به تدریس حاج ملا عبدالله شوشتری که یکی از روحانیون برجسته آن عهد بود اختصاص یافت.
مدرسه ملاعبدالله در دو طبقه ساخته شده که در هر دو طبقه حجره های طلاب واقع شده اند. پشت بغل های بالا و پایین مدرسه با تزئینات کاشیکاری معّرق آراسته شده اند. مدرسه ملاعبدالله تاریخ ساخت مشخص ندارد،اما با توجه به نحوه کاشیکاری معرق و منابع و مآخذ موجود قطعاً در زمان شاه عباس اول ساخته شده است.
در ایوان جنوبی مدرسه لوحی از سنگ پارسی نصب شده که به خط نستعلیق برجسته به تاریخ 1088 هجری قمری نوشته شده است. مفاد این کتیبه حاکی از این است که شخص نیکوکاری موقوفاتی برای مدرسه تعیین کرده است. کتیبه سر در مدرسه ملاعبدالله نیز به خط ثلث سفید بر کاشی خشت لاجوردی مورخ به سال 1218 هجری قمری است.
در این کتیبه به تعمیراتی اشاره شده است که در زمان حکمرانی محمدحسین خان صدر اصفهانی بر اصفهان در این مدرسه انجام گرفته است. مدرسه ملاعبدالله درزمان حیات ملاعبدالله از مدارس پر رونق و باشکوه اصفهان بوده که بسیاری از دانشمندان و روحانیون برجسته اصفهان از آن فارغ التحصیل شده اند.
مدرسه جده بزرگ
در بازار بزرگ اصفهان و در نزدیکی بازار زرگرها دو مدرسه از زمان شاه عباس دوم باقی مانده که از مدارس بزرگ و باشکوه دوران صفوی است. این دو مدرسه در طول دهها سال حیات خود، دانشمندان و روحانیون برجسته ای را در خود پرورش داده اند. این دو مدرسه به جده بزرگ و جده کوچک معروف هستند.
مدرسه جده بزرگ که در دو طبقه ساخته شده در بازار اصلی اصفهان واقع است و نهر آبی از میان آن می گذرد. وجه تسمیه آن به این علت است که جده بزرگ شاه عباس آن را ساخته است. کتیبه ای که در سر در مدرسه است با خط ثلث با کاشی معرق بر زمینه کاشی لاجوردی است. تاریخ از 1058 هجری قمری و خطاط آن محمدرضا امامی است.
در این کتیبه به نام شاه عباس دوم و جده او اشاره شده است. تزئینات داخل مدرسه جده بزرگ کاشیکاری است. در ضلع شرقی صحن مدرسه لوحه کوچکی است که با خط نستعلیق مشکی تاریخ تعمیر مدرسه را به سال 1334 ذکر کرده است.
یکی از اصول طراحی سازههای عمرانی پایداری آنها در برابر تغییرات بارهای محیطی و طبیعت نظیر باد، زمین لرزه و امواج در دهانه و شرایطی که طرح میشوند است. هنوز هم، سازهها، پلها و دیگر سازههای ساخته شده بعنوان سازههایی غیرفعال از نظر پایداری میباشند که اتکای آنها بر جرم و صلبیت در برابر بارهای خارجی بوده و توانایی محدودی برای بارهای خارجی دارند.
در این بین، صلبیت و کم جرمی دو عامل اثرگذار بر ایمنی و پایداری میباشند. در سالهای اخیر، برخی عوامل سبب شده ملاحظاتی ویژه برای سازهها نیاز به درنظر گرفته شدن باشد (با توجه به سازگاری و یا پاسخپذیری آنها). این عوامل در سازههای جدید به شرح زیر میباشند.
1) نرمی زیاد.
با رشد و افزایش سازههای بلندتر، طولانیتر و با نرمی بیشتر، مقادیر لرزشهای نامطلوب و نامناسبی زیر بارهای محیطی شدید پدید آمده و اثر معکوسی بر آسایش انسان و حتی ایمنی سازهای میگذارد.
2) ترازهای ایمنی افزایش یافته.
ترازهای ایمنی بالاتر، بهنگامی که سازهها پیچیدهتر، دارای ارزش بیشتر و حتی با کاربریهای مهمتری میباشند موردنیاز است. نمونههایی از این سازهها، آسمانخراشها، سکوهای دریایی عمیق و نیروگاههای هستهای میباشند. در این نمونهها، ضرایب اطمینان و ایمنی مرسوم، مناسب نبوده و گسیختگی آنها مترادف با نابودی کامل میباشد.
3) تجهیزات با حساسیت زیاد.
با ضوابط و آییننامههای موجود، سازهها مجاز به تغییر شکل و حتی در برخی موارد برداشتن آسیبهای جزیی تحت اثر بارهای وارده میباشند. برخی سازهها بهرحال با توجه به کاربری و شکل آنها نیاز به محدودیتهای مجاز شدیدی دارند که برای مثال میتوان از ایستگاههای رادار، رادیوتلسکوپها و سازههای هوافضا نام برد.
4) بهرهگیری بهتر از مصالح و هزینه کمتر.
که قسمتی از آن به شرایط در نظر گرفته شده جهت ساخت و قسمت دیگر ناشی از ملاحظات اقتصادی میباشد و کاملا روشن است که صرفهجویی در مصالح، وزن و هزینه نه تنها مناسب بلکه ضروری است. این موضوع بویژه برای سازههایی که در فضا و سازههای ایستگاهی که در کاربردهای نظامی بکار گرفته میشوند ضروری است.
بعنوان یک نتیجه، مفاهیم نو کنترل جابجایی سازهها و ایمنی سازهای نظیر میرایی، کنترل غیرفعال و کنترل فعال در سطوح مختلفی از پیشرفت میباشند.
در حوزه سیستمهای غیرفعال، آنها شامل سامانههای جدایش لرزهای جهت نیروهای لرزهای، میراگرهای جرمی (TMD) و سیستمهای میراگرهای مایع (TLD) برای نیروهای باد و میراگرهای مکانیکی انرژی بر سیستمهای مهاربندی نظیر میراگرهای اصطکاکی، میراگرهای ویسکو الاستیک و دیگر میراگرها میباشند و در حوزه سیستمهای فعال، مواردی چون میراگرهای جرمی فعال، هدایتگرهای جرمی فعال، سیستمهای تندان فعال، القاکنندههای پالسی و سیستمهای با سختی متغیر فعال، سیستمهایی میباشند که هم در آزمایشگاه و هم در مورد سازهای واقعی بکار گرفته شدهاند.
مفاهیم اجرایی سیستمهای کنترلی غیرفعال به اندازه مناسبی شناخته شدهاند و همینطور، کمتر این مفاهیم جهت سیستمهای فعال استفاده شدهاند. در مهندسی سازه، کنترل فعال سازهای به عنوان یکی از زمینههای پژوهش در خصوص اصلاح و کنترل رفتار سازه جهت تحریکهای خارجی وارده به آن شناخته شده است. سیستمهای فعال بدلایل زیر توسط پژوهشگران مورد توجه خاص جهت کاربردی شدن در سیستمهای سازهای آینده میباشند:
1) همانگونه که پیشتر گفته شد، با توجه به روشهای ساخت، مصالح و مواد نوین، سازهها بلندتر، طویلتر و نرمتر خواهند شد. بهرهگیری از کنترل فعال یکی از گزینههای افزایش ایمنی سازهای در برابر تحریکات و لرزشهای خارجی میباشد. در حقیقت، ساختمانهای بسیار بلند که تا 500 طبقه در آینده نزدیک ساخته میشوند بعنوان یک جزء تکمیلی به سیستمهای کنترل فعال یا غیرفعال نیاز خواهند داشت.
2) سیستمهای کنترل فعال یا ترکیبی فعال – غیرفعال میتوانند گزینههای خوبی جهت مقاومسازی و تقویت سازههای موجود برای بارهای لرزهای باشند. در این سازهها بهرهگیری از روشهای جدایش پی و دیوارهای برشی اندرونی غیرمؤثر میباشند. سیستمهای فعال از طرفی میتوانند برای اینگونه سازهها بسیار مؤثر و در سازههای ساخته شده ضعیف و یا آسیب دیده بسیار کارا باشند. در گزارش ارائه شده به شورای پژوهشی ملی تحت عنوان درسهای فرا گرفته شده از زمین لرزه 1985 مکزیکو، پژوهش روی مقاومسازی سازههای آسیب دیده، از دستگاههایی که میتواند میرایی را افزایش دهد یا تناوب طبیعی سازه را اصلاح کند بهره گرفته شده است. این موضوع در واقع میتواند همان استفاده از سیستمهای فعال یا فعال - غیرفعال باشد.
3) سازههای مهندسی عمران برای پایداری در برابر کلیه بارهای خارجی طراحی نمیشوند، به طوری که بارهای بسیار نامعمول میتواند منجر به آسیب دیدن یا خرابی سازه گردد. کنترل فعال در این زمینه میتواند کوششی برای تخریب نشدن سازه برای این چنین بارهایی باشد. این ایمنی اضافی واقعا برای سازههای مهم و پرهزینهای مانند اسکلهها و سکوهای آبی عمیق که ارزش زیادی دارند میتواند اطمینان بخش باشد و به همین دلیل میتواند در سازههایی که با کارهای بحرانی و حیاتی حین زلزله اهمیت زیادی دارند نیز بکار رود که از جمله این سازهها بیمارستانها و نیروگاههای هستهای میباشند.
4) برخی از سازهها ارزشمند بوده و تجهیزات حساس یا سیستمهای ثانویه را دارا میباشند که ایمنی کاری آنها اهمیت بسیار بالایی دارد. کنترل فعال در این سازهها میتواند در سطح زیر سازههای آن برای ایجاد شرایط مناسب کاری جهت سیستم ثانویه بکار رود.
5) دستگاههای کنترل غیرفعال نظیر سیستمهای جدایش لرزهای پی، میراگرها ویسکو الاستیک و جرمی متغیر که در برخی سازههای موجود نصب شدهاند نتایج و کارآیی سازهای خوبی داشتهاند. ولی بهرحال دستگاههای کنترل غیرفعال، دارای محدودیت غیرقابل انکاری میباشند. برای نمونه، باید توجه داشت که سیستم میراگر جرم متغیر نصب شده در مرکز سیتی کروپ نیویورک تنها میتواند تغییر شکلهای سازه را در مود اول لرزش سازه کاهش دهد در صورتی که یک میراگر جرمی فعال در محدوده فرکانسی بسیار پهنتری میتواند مؤثر و کارا باشد. به طوری که، مطالعه کنترل سازهای فعال یک گسترش منطقی از تکنولوژی کنترل غیرفعال میتواند محسوب شود.
6) در آخر، باید گفته شود که ایده کنترل فعال خود نه تنها پویا میباشد بلکه بصورت بالقوه یک ایده انقلابی بوده و مفاهیم سازهای را از حالت استاتیکی و غیرفعال به یک حالت دینامیکی و سازگار تبدیل میکند، فرد میتواند سازههایی که دارای دو نوع اعضای مقاوم میباشند را در ذهن داشته باشد: اعضایی غیرفعال که برای نگهداری بارهای پایهای معمول طراحی شدهاند و اعضایی فعال و پویا که کارشان دادن توانایی لازم به سازه جهت مقاومت در برابر بارهای بسیار غیرمعمول میباشند. در یک حالت بهینه استفاده از هر دو سیستم مقاوم میتواند منجر به استفاده بهتر از مصالح و هزینه پایینتر ساخت گردد.
باید توجه داشت پژوهشها در این زمینه در سازههای مهندسی عمران از حدود 20 سال پیش آغاز گردیده و در این کتاب کوشش شده تا خواننده با دانش کار شده موجود در این حوزه آشنایی اجمالی پیدا کند. دانستههای بیشتر در این زمینه مطمئنا از مجلات مربوط به این موضوع و مقالات پژوهشهای ارائه شده در آنها قابل دسترسی خواهند بود.
1-1) ارکان کتاب
مباحث این کتاب از یک پیش زمینه نظری به سوی موارد عملی و کاربردی سیر میکند. گفتارهای 2 و 3 روی مفاهیم پایهای کنترل سازهای فعال و توسعه الگوریتمهای کنترل مناسب برای کاربردهای کنترل سازهای متمرکز شدهاند.
موضوعات و مباحث در این گفتارها هنگامی قابل فهمتر خواهند بود که خواننده اطلاعات مناسبی از مباحث دینامیک سازهای پایه، ارتعاشات پیشا، نظریه سیستمها و نظریه کنترل داشته باشد. بدون دانستن دانش پایهای کنترل، مباحث تئوری سیستمها و نظریه کنترل برای خواننده آشنا نخواهد بود. در پیوست A یک مقدمه کوچک و خلاصهای از مباحث کنترل خطی سیستمها و همراه یک فهرست از مراجع سودمند داده شده است.
در گفتار چهارم درباره ملاحظات عملی بکاربری کنترل بحث میشود. موضوعات ارائه شده در این گفتار شامل خطاهای مدلسازی، تأخیر زمانی در اجرای کنترل، رفتار سازهای غیرالاستیک، وسایل ناشی از نرمافزار و محدودیتهای محاسباتی میباشند.
همانگونه که پیشتر گفته شد، چند دستگاه کنترل برای کاربردهای سازهای مورد توجه خاص میباشند. در حقیقت آزمایشهای بزرگ مقیاس برای تعدادی از سیستمهای کنترل سازهای فعال در نظر گرفته شده و حتی در مورد یک سازه بزرگ مقیاس بکار برده شده است. بحث در گفتار پنجم روی تعداد از طرحهای کنترل مناسب و عملی با تأکید بر رفتار و کارآیی آنها در آزمایشگاه متمرکز میباشد.
سازههای کنترل شده فعال یک خیزش نو در سیستمهای سازهای بوده و بهینهسازی آنها با تکیه بر افزایش ابعاد، مقیاسها و همچنین پیچیدگیشان میباشد. در گفتار ششم، مسئله بهینهسازی از دیدگاه ویژهای در خصوص این نوع سازهها بررسی شده و امیدوار است که این کشفیات اندک در این زمینه هدایتگر پژوهشهای جدی برای روشن شدن این مسیر باشد.
در پایان، از آنجایی که مراجع زیادی که در توسعه این کتاب نقش داشته و دارای واحدها ویکاهای متفاوتی بوده، روش کنترل مشخصی را استفاده کردهاند. در پیوست A اشاره به اجزای سیستمهای کنترل خطی در خصوص معادله حالت، پایداری، کنترلپذیری و مشاهدهپذیری گردیده و در پیوست B نیز جدول تبدیل واحدهای انگلیسی به واحدهای SI ارائه شده است (با توجه به اینکه در متن کتاب تلاش جهت یکسانسازی یکاهای مورد استفاده در مثالها انجام نشده است).
قالب بندی:ورد
تعداد صفحات:200
18 اسلاید
چند نمونه اسلایدها
برای دیدن تصویر در سایز بزرگتر
روی تصویر کلیک راست نموده و گزینه view image را بزنید
برای دیدن تصویر در سایز بزرگتر
روی تصویر کلیک راست نموده و گزینه view image را بزنید