لینک فایل طرح آمایش کل کشور
مشخصات فایل
عنوان: طرح آمایش کشور
قالب بندی: word
تعداد صفحات: 136
قسمتی از متن
بسمه تعالی
پیشگفتار
مجموعه حاضر حاصل دوره دوم مطالعات آمایش سرزمین پس از انقلاب اسلامی محسوب می شود. هر چند تجربة نخست کشور در این زمینه در سالهای قبل از انقلاب و همچنین نتایج دورة اول مطالعات آمایش سرزمین اسلامی ایران که در دهة 60 در کشور انجام شد علیرغم منجر شدن به مصوباتی ـ بنابردلایل مختلف ـ فرصت بروز در عرصه های اجرایی و برنامه های توسعه کشور را نیافتند، اما انتظار می رود تلاش اخیر با توجه به برخورداری کشور از سند چشم انداز و تأکیداتی که در لایحه برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور بر استفاده از نتایج مطالعات آمایش سرزمین در تدوین اسناد ملی بخشی، استانی و ویژه شده است، بتواند به حول و قوهالهی و با همت دولتمردان و تصمیمگیران نظام، خلاء برخورداری از یک سند جامع و بالا دست را برای تدوین برنامه های توسعه بخشی و منطقه ای برطرف نماید.
گزارشی که اکنون در دو بخش و دو پیوست و مجموعة نقشه های مربوطه ارائه می شود، ماحصل بیش از پنج سال مطالعه و دهها جلد گزارش مدون است.در بخش اول گزارش تقدیمی ضمن مروری بر سوابق مطالعات آمایش سرزمین در ایران به ضرورتهای تهیه و اجرای برنامههای آمایشی پرداخته و ضمن معرفی جایگاه آمایش سرزمین در نظام برنامه ریزی کشور به مروری بر اصلیترین جهتگیری های توسعه بلندمدت کشور منتج از مطالعات مرحله اول این دوره یعنی نظریه پایه توسعه ملی پرداخته شده است. همچنین در نهایت ضمن برشماری ویژگیهای مرحله جمعبندی مطالعات آمایش به جایگاه و نحوه ارتباط سند حاضر با مجموعه اسناد ملی توسعه بخشها و اسناد ملی توسعه استان های کشور اشاره گردیده است.
در بخش دوم گزارش اصلیترین جهت گیریهای آمایشی در سه حیطه انسان، فضا و فعالیت های انسان در فضای ملی طرح گردیده اند و بازتاب کلان جهت گیری های فوق بر بارگذاری جمعیت و فعالیت در استانها و مناطق مختلف کشور مورد استنتاج قرار گرفته اند.
در پیوست اول گزارش راهبردهای بخشی شامل راهبردهای بلندمدت توسعه و راهبردهای سازماندهی فضایی هر یک از بخشهای اقتصادی ـ اجتماعی و در پیوست دوم برشهای استانی مجموعة هماهنگ شده راهبردهای ملی و بخشی در قالب بخشهای اولویت دار و محوری در توسعه استان، راهبردهای بخشی در استان و پیشبینی تحولات کلان اشتغال و جمعیت در هر یک از استانهای کشور ارائه شده است.
مجموعه نقشههای مطالعات نیز شامل 16 نقشه بخشی، نقشه سازمان فضایی کشور در افق
1400 و نقشههای سازمان فضایی 28 استان کشور به صورت مجلد جداگانه ارائه شده است.
بخش اول - کلیات
الف - مقدمه
دوبار تجربه تدوین برنامههای بلندمدت با نگاه به سرزمین در کشوری با وسعت جغرافیایی ایران که سابقه بیش از 50 سال برنامه ریزی را تجربه کرده است، دستمایه های گرانبهایی را برای نظام برنامه ریزی و برنامه ریزان کشور به همراه داشته است. تجربه اول که به دهه 1350 شمسی بازمی گردد پس از افزایش ناگهانی درآمدهای ارزی کشور بود که در طی دو شوک نفتی دهه 1970میلادی رخ داد و برنامه ریزان را واداشت تا با افزایش هزینههای جاری و عمرانی دولت تخصیص مجددی از منابع را سامان دهند.
این درحالی بود که عدم تعادل های چشم گیر منطقه ای، ناهماهنگیهای بین بخشی، رشد غولآسای پایتخت، ناکارآمدی شبکه زیرساختی کشور و.... ضرورت توجه جدی به سرزمین و اتفاقاتی که در آن عرصه می افتاد را الزامی نموده بود.
تجربه نخست آمایش سرزمین در کشور که طی دهه پنجاه توسط مهندسین مشاور ستیران سازمان یافت به گونهای طراحی شده بود که در قالب مجموعهای از برنامه های میان مدت عملیاتی شود. هرچند با وقوع انقلاب اسلامی و ضرورت تجدید نظر در همه ارکان نظام وقفه ای در اجرای برنامه های آمایشی پدید آمد اما تجربیات گرانبهای مطالعات آمایش که پس از انقلاب اسلامی حاصل شد، دستمایه های شگرفی بود که برای کشوری که در دنیای وابستگی به شرق و غرب داعیة استقلال و خودکفایی داشته است افقهای نوینی را نوید می بخشید.
در این فضا بود که با همت مسؤلان وقت سازمان برنامه و بودجه و تشکیل دفتر برنامه ریزی منطقه ای وظیفه تهیه سند آمایش سرزمین اسلامی ایران برعهده دفتر مذکور قرارگرفت. هرچند به دلایل مختلف مطالعات دور اول آمایش پس از انقلاب نیز نتوانست از مرحله طرح پایه آمایش سرزمین فراتر رود اما با توجه به برخی از ابعاد حاوی جنبههای خلاقانه ای بود که در نوع خود قابل توجه هستند.
ارائه دلایل این امر هر چند در حوصله بحث حاضر نمی گنجد اما مجموعه ای از عوامل ساختاری و کارکردی را شامل می شود که در حیطه های مختلف نظری، معرفتی، عملی و اجرایی می گنجند. این موضوع که بعضاً حتی در میان برنامه ریزان نیز تلقی واحدی از آمایش سرزمین وجود ندارد حکایت از تعدد برداشتها از مقوله آمایش سرزمین در نظام برنامه ریزی و اجرائی کشور دارد که سبب گردیده علیرغم تلاشهای گسترده و دامنه دار در زمینه مطالعات آمایش سرزمین برخی سوءتفاهم ها نظیر در تعارض و رقابت قرار داشتن سنت برنامه ریزی اقتصادی با آمایش سرزمینTP TP1 به تحدید عرصههای لازم برای پیشبرد مطالعات آمایش سرزمین بیانجامد.
مجموعه مطالعات آمایش هرچند در حیطة عملیات برنامه ریزی کمتر فرصت ظهور و بروز یافتند اما در حیطة نظری منجر به تعمیق و بومیسازی مبانی آمایش در ایران شدند. انباشت معارف آمایشی در شرایطی که معضلات کشور به لحاظ ماهوی تفاوت چندانی با گذشته نکرده بود به علاوة فضای نوینی که شرایط و انتظارات محیط درونی پس از جنگ و تجربة تهیه و اجرای دو برنامه توسعه و تحولات بیرونی ناشی از فروپاشی شوروی و تحولات جهانی روی داده بود منجر به دستور هیئت محترم دولت در نیمه دوم سال 1376 برای انجام دور دوم مطالعات آمایش سرزمین گردید. نتایج مرحله اول دور اخیر مطالعات آمایش سرزمین در بهار 1379 تدوین شد و با ارائه مجموعه مطالعات مرحله اول شامل ” نظریه پایه توسعه ملی“ و ”دیدگاه بلندمدت توسعه فضایی کشور“ در هیئت محترم وزیران نخستین گام خود را بسوی تدوین سند آمایش سرزمین برداشت. تدوین ” نظریه پایه توسعه“ که اصلیترین خطوط وجهت گیریهای توسعه کشور را ترسیم می کند از آنجا ضرورت یافت که در فقدان یک سند چشم انداز برای توسعه کشور خلاء وجود اسناد بالادست توسعه را پر نماید. با ارائه نظریه پایه توسعه ملی در هیئت محترم دولت و تاکید دولت محترم بر ادامه مطالعات ، مجموعه رهیافت های ” نظریه پایه توسعه ملی “ در جلسات ”شورای آمایش سرزمین سازمان مدیریت و برنامهریزی“ نهایی گشته و مبنای مطالعات آمایش سرزمین در مرحله تفصیلی گردید. با وجود عزم جدی در هیئت دولت و سازمان مدیریت و
TP PT1- در بخش بعد به اجمال به نحوه ارتباط رویکردهای مختلف در برنامه ریزی با هم و جایگاه آمایش سرزمین در نظام برنامهریزی کشور خواهیم پرداخت.
برنامه ریزی برای تدوین سند آمایش سرزمین مرحله جمع بندی مطالعات در نیمه دوم سال 1381 آغاز گردید که در بهار 1382 برای ارائه به هیئت محترم وزیران آماده شد. با این حال و با توجه به ورود سازمان مدیریت و برنامه ریزی و در پی آن کل مجموعه دولت در فرایند تدوین چشم اندازـ با همکاری مجمع تشخیص مصلحت نظام ـ و تهیه لایحه برنامه چهارم وقفهای در ارائه اسناد آمایش سرزمین به هیئت محترم دولت پدید آمد. هر چند تهیه دو سند ملی چشم انداز و لایحه برنامه چهارم فرصت مغتنمی بود تا مجموعه مطالعات اخیر آمایش سرزمین در جهت غنای هر چه بیشتر این اسناد بکار گرفته شود و از این طریق رهیافت های آمایش سرزمین وارد عملیات برنامهریزی توسعه گردد.
توجه به آمایش سرزمین در دور اخیر مولود نوعی احساس نیاز به دیدگاهی جامعنگر، دورنگر و راهبردی بود که نه تنها به روابط بین بخشی و بین منطقه ای نظر داشته باشد، بلکه روابط بخشی ـ منطقهای را نیز از قلم نیانداخته باشد. احساس نیازی که حکایت از نوعی تحول در مختصات فکری نظام برنامهریزی و اجرایی کشور دارد. هرچند در ادامه این نوشتار به اجمال ضرورتهای تهیه اسناد آمایشی که این احساس نیاز نوعاً مولود آن ضروریات است ـ مورد بحث قرار می گیرند.
در بخش بعد ضمن بررسی تفاوت انواع رویکردهای ممکن و سطوح مختلف در برنامهریزی به مقایسة گزینه های مختلف تفکر و عمل در تنظیم امور توسعه و معرفی و ارزیابی سطوح مختلف برخورد با برنامهریزی و توسعه پرداخته شده است و سعی گردیده جایگاه هر یک از گزینههای متفاوت در برنامه ریزی و مدیریت توسعه در سطح ملی مورد بررسی قرار گیرد.
ب -جایگاه آمایش سرزمین در نظام برنامهریزی کشور
آمایش سرزمین را مهندسی ترتیبات بهره وری بهینه از ظرفیت های اجتماعی و طبیعی تعبیر کرده اند.
بدین ترتیب مقوله آمایش سرزمین بهعنوان تلفیقی از سه علم اقتصاد، جغرافیا و جامعه شناسی و بهعنوان تبیین دیدگاه درازمدت توسعه ملی براساس مراحل اساسی ذیل شکل میگیرد:
- تدوین اصلی ترین جهت گیری های توسعه بلندمدت کشور از منظر آمایش سرزمین در یک فرایند نگاه از بالا به توسعه ملی وتعیین وتبیین بازتابهای سرزمینی آن
- تعیین امکانات و قابلیت ها و موانع و تنگناها که تعیینکننده تخصص ها و عملکردهای اصلی اقتصادی واجتماعی و منشاء انتخاب فعالیت ها در سطح مناطق می باشند در یک فرایند نگاه از پایین به سطح ملی 3- تلفیق دو فرایند نخست در برخورد با بخش های اقتصادی و ایجاد هماهنگی های بین منطقهای و بین بخشی و بخشی- منطقه ای و تصویر بازتابهای سرزمینی مرحله توسعه یافتگی بخش های مختلف در سطح ملی
اما چه نسبتی میان آمایش سرزمین و توسعه می توان تعریف کرد؟ و این دو چه نسبتی با برنامه ریزی در معنای مرسوم خود دارد؟ قید زمان چه تأثیری بر روش های مطالعاتی و عملیاتی آنها خواهد گذاشت؟ نمودارهای صفحات بعد با مروری بر تعاریف، به روند تاریخی شکلگیری هر یک از جریانهای مرسوم، جایگاه آنها در سیاستگذاری و هدف هریک از رویکردهای مطرح میپردازد.
ج-ضرورت های تهیه و اجرای برنامههای آمایشی
همانگونه که در مقدمه نیز اشاره شد، نبود یا مورد استفاده قرارنگرفتن یک سند ملی آمایش سرزمین مسائل و مشکلاتی را بهوجود آورده است که ذیلاً مورد توجه قرار میگیرند:
- عدم تعادل های موجود در سرزمین، که بخشی ناشی از اتخاذ استراتژی قطب رشد در سالهای قبل از انقلاب و بخشی بدلیل عدم اتخاذ استراتژی های مناسب سازماندهی فضا در سالهای بعد از انقلاب می باشد، در آینده ساختار فضایی کشور را با مشکلات جدی روبرو خواهد ساخت.
- عدم بهره برداری مناسب از امکانات و قابلیت های برخی از مناطق که این امر از یکسو موجب حاشیه ای شدن قسمت هایی از سرزمین و از سوی دیگر موجب فشار فراتر از ظرفیت به منابع و عرصه های محدود خواهد شد.
- عدم هماهنگی های لازم بین بخشهای اقتصادی در سطح سرزمین. این امر موجب عدم پیوستگی و ارتباط منطقی بین طرحهای عمرانی بزرگ کشور میگردد. به گونه ای که اگر چه عدم هماهنگی و مشکلات ناشی از آن پس از مدتی ممکن است حل گردد اما تاخیر بوجود آمده موجبات ناکارآمدی این گونه طرح ها را بویژه در برهة تاسیس و بهرهبرداری آنها فراهم آورده و به اتلاف هنگفتی از منابع منجر می گردد.
- به فراموشی سپرده شدن شرایط اجتماعی، قومی و فرهنگی مناطق (یکپارچه سازی فضا و وحدت ملی) بدلیل نادیده انگاشتن این گونه مسائل در فرآیند تهیه برنامههای توسعه ملی، طرحهای عمرانی بزرگ در این مناطق یا درحد ظرفیت مطلوب مورد استفاده قرار نمی گیرند و یا ممکن است بدلیل عدم ادغام در ساختار اقتصادی مناطق و ناتوانی از ایجاد پیوندهای پیشین و پسین با سایر فعالیت های مکمل، سرمایه گذاریهای صورت گرفته از کارآیی لازم برخوردار نشوند.
- و . . .
کلمات کلیدی : طرح آمایش کل کشور,سمنان,اردبیل,اصفهان ,نظریه پایه توسعه استان مازندران ,نظریه پایه توسعه استان هرمزگان ,نظریه پایه توسعه استان همدان
در این سایت هیچ فایلی برای فروش قرار نمی گیرد. برای پشتیبانی و خرید فایل به سایت اصلی فروشنده مراجعه بفرمائید:
لینک دریافت فایل از سایت اصلی
لینک منبع :لینک فایل طرح آمایش کل کشور